معایب و مزایای تغذیه از طریق لوله معده چیست؟

تغذیه از راه لوله معده می‌تواند به بیمارانی که توانایی بلع غذا را به طور طبیعی ندارند کمک کند. با این حال، این روش دارای مزایا و معایبی است.  یکی از برجسته‌ترین مزایای تغذیه از طریق لوله معده این است که بیمار بدون توجه به مشکلات بلع یا هوشیاری، نیازهای تغذیه‌ای خود را دریافت می‌کند و از کمبود مواد مغذی و دهیدراته شدن بدن جلوگیری می‌شود. همچنین  از آنجا که مواد غذایی به طور مستقیم به معده منتقل می‌شود، خطر ورود غذا به ریه‌ها (آسپیراسیون) کاهش می‌یابد که به خصوص در بیماران با مشکلات شدید بلع مفید است. تغذیه از راه لوله معده، معمولاً در مقایسه با تزریقات مکرر وریدی، راحت‌تر بوده و عوارض کم‌تری دارد.

تغذیه از طریق لوله معده می تواند با معایبی هم همراه باشد که مهم‌ترین آن‌ها ریسک عفونت و آسیب بافتی است.  قرار دادن لوله معده ممکن است باعث عفونت در ناحیه محل ورود لوله شود. همچنین تحریک و آسیب به بافت اطراف لوله ممکن است رخ دهد. همچنین  لوله ممکن است با گذشت زمان دچار انسداد یا نشتی شود که نیاز به تعویض دارد.

باید توجه داشت که لوله تغذیه‌ای بینی به معده یا پگ نیاز به مراقبت‌های بهداشتی و روزانه دارد تا از بروز عفونت و مشکلات دیگر جلوگیری شود.  برخی بیماران احساس ناراحتی می‌کنند یا از نظر روانی پذیرش این روش برایشان سخت است. علاوه بر این موارد گاواژ مواد غذایی (انتقال  غذا و مایعات از راه لوله به معده) باید با اصول خاصی انجام شود و این مسئله ممکن است برای همراهان بیمار دشوار باشد.

چه نکاتی را باید حین گاواژ رعایت کرد؟

در هنگام انجام گاواژ یا تغذیه از طریق لوله معده، رعایت نکات ضروری اهمیت ویژه‌ای دارد تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری شود. این نکات می‌تواند به جلوگیری از مشکلات رایجی مانند انسداد لوله، عفونت، آسپیراسیون، و ناراحتی گوارشی و ریفلاکس معده کمک کند. اولین موردی که باید به آن توجه ویژه داشت، وضعیت قرارگیری بیمار است. بیمار باید در حالت نیمه‌نشسته یا حداقل با زاویه 45 درجه باشد. این وضعیت به جلوگیری از آسپیراسیون (ورود مواد غذایی به ریه‌ها) و ریفلاکس معده کمک می‌کند. همچنین بعد از انجام گاواژ بیمار باید حدود 30 دقیقه در این حالت باقی بماند و از دراز کشیدن اجتناب نماید. سپس باید وضعیت لوله بررسی شود به این صورت که قبل از تزریق غذا، چک کنید که لوله به درستی در معده قرار داشته باشد. این کار معمولاً با تزریق هوا و گوش دادن به صدای آن در معده یا با استفاده از سرنگ برای اطمینان از مکش توسط پرستار انجام می‌شود.

باید در نظر داشت که  سرعت تغذیه نباید زیاد باشد؛ گاواژ باید به آهستگی انجام شود تا از ناراحتی بیمار و ریسک بروز تهوع و اسهال جلوگیری شود. برای جلوگیری از انسداد، باید بعد از گاواژ غذا کمی آب از راه لوله ان جی NG یا لوله پگ PEG به بیمار داده شود تا لوله شسته شود. این کار همچنین به کاهش خطر عفونت کمک می‌کند. همچنین استفاده از دستکش‌های یک‌بار مصرف، تمیز نگه داشتن تجهیزات و دست‌ها در هنگام انجام گاواژ ضروری است.

دمای غذا برای شروع تغذیه بسیار مهم است.  غذا باید در دمای مناسب (تقریباً دمای بدن) باشد، زیرا غذاهای بسیار سرد یا بسیار داغ ممکن است باعث تحریک معده بیمار شود. در حین تغذیه، به علائم بیمار مانند تهوع، ناراحتی، یا سرفه توجه داشته باشید. در صورت بروز هر کدام از این علائم، گاواژ را متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید. میزان مواد مغذی مورد نیاز باید بر اساس دستور پزشک و نیازهای تغذیه‌ای بیمارباشد.

تغذیه با لوله برای چه بیمارانی مناسب است؟

تغذیه با لوله معمولاً برای بیمارانی مناسب است که به دلایل مختلف قادر به بلعیدن غذا نیستند. افرادی که به دلیل مشکلات نورولوژیکی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، ALS  یا آسیب‌های مربوط به سر و گردن نمی‌توانند به طور طبیعی غذا بخورند، معمولاً به تغذیه از طریق لوله معده نیاز دارند . همچنین  بیماران سرطانی به‌ویژه کسانی که سرطان سر، گردن یا مری دارند و به دلیل درمان‌های شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی دچار مشکلات بلع شده‌اند، می‌توانند از این روش استفاده کنند . تغذیه از راه لوله ان جی NG یا لوله پگ PEG برای  بیمارانی با مشکلات مزمن تنفسی یا بیمارانی که به دلیل جراحی‌های بزرگ در دستگاه گوارش قادر به بلع نیستند، ممکن است تا زمان بهبودی کامل برای مدت کوتاهی کاربرد داشته باشد. 
علاوه بر آن، در برخی موارد نوزادان نارس که هنوز توانایی مکیدن و بلعیدن را به‌طور کامل نیافته‌اند، با لوله تغذیه می‌شوند.

انواع لوله تغذیه کدامند؟

لوله‌های تغذیه‌ای برای افرادی که نمی‌توانند غذا را به‌صورت طبیعی دریافت کنند، طراحی شده‌اند. این لوله‌ها به روش‌های مختلفی مواد مغذی را مستقیماً به دستگاه گوارش بیمار می‌رسانند. برخی از انواع اصلی لوله‌های تغذیه‌ای عبارتند از:

• لوله نازوگاستریک (NG): این نوع لوله از طریق بینی وارد شده و به معده می‌رسد. لوله ان جی NG معمولاً برای استفاده کوتاه‌مدت مناسب است. ناراحتی اولیه و احتمال تحریک بینی و گلو در این نوع تغذیه با لوله وجود دارد، اما پس از مدت کوتاهی بیمار به آن عادت می‌کند. به دلیل اینکه لوله از بینی عبور می‌کند، ممکن است برای برخی بیماران ظاهر آن ناخوشایند باشد و به مراقبت دقیق نیاز داشته باشد تا از جابجایی آن جلوگیری شود.
• لوله گاستروستومی: لوله پگ PEG از طریق جراحی و از راه پوست به‌طور مستقیم به معده متصل می‌شود و برای بیمارانی که نیاز به تغذیه طولانی‌مدت دارند، استفاده می‌شود. این لوله از طریق یک عمل کوچک به معده بیمار متصل می‌شود و برای بیمارانی که به‌مدت چندین ماه یا حتی سال‌ها نیاز به تغذیه کمکی دارند، مناسب است. به دلیل عبور مستقیم از دیواره شکم، استفاده از لوله PEG نسبت به لوله NG راحت‌تر و کمتر تحریک‌کننده است. این روش معمولاً کمترین میزان ناراحتی را برای بیمار دارد و در مواردی که بیمار نیاز به تغذیه دائمی داشته باشد، ترجیح داده می‌شود.
• لوله نازودئودنال (ND) و نازوجژونال (NJ): این لوله‌ها مانند لوله NG از راه بینی عبور می‌کنند، اما به‌جای معده به دوازدهه (بخش اول روده کوچک) یا ژژونوم (بخش میانی روده کوچک) می‌رسند. این لوله‌ها برای بیمارانی مناسب است که ممکن است مشکلاتی در معده داشته باشند یا به دلیل خطر برگشت محتویات معده به ریه‌ها به تغذیه مستقیم در روده نیاز داشته باشند.
• لوله جژنوستومی از طریق پوست (PEJ): این نوع لوله مستقیماً به ژژونوم (روده کوچک) متصل می‌شود و بیشتر برای بیمارانی مناسب است که معده آنها توانایی پذیرش غذا را ندارد. این روش نیز مشابه لوله PEG بوده و برای استفاده بلندمدت کاربرد دارد.
   

هر یک از این لوله‌ها بسته به شرایط و نیازهای بیمار، توسط پزشک تجویز می‌شود و مزایا و معایب خاص خود را دارد.

روال برداشتن لوله تغذیه چیست؟

روال برداشتن لوله تغذیه‌ای بستگی به نوع لوله تغذیه و وضعیت بیمار دارد. در ادامه مراحل کلی برای هر یک از این لوله‌ها توضیح داده شده است:

برداشتن لوله ان جی NG

جهت  برداشتن لوله ان جی  NG ابتدا بیمار باید در وضعیتی راحت بنشیند. قبل از شروع، پرستار معمولاً توضیحات لازم را به بیمار می‌دهد تا از استرس او کاسته شود. سپس پرستار مراحل آماده‌سازی لوله را انجام می دهد.پرستار از وسایل محافظتی مانند دستکش استفاده می‌کند و ابتدا مایع موجود در لوله را با استفاده از یک سرنگ تخلیه می‌کند. سپس به آرامی لوله را به سمت بیرون می‌کشد تا از بینی خارج شود. این کار باید با دقت انجام شود تا از آسیب به مخاط بینی یا گلو جلوگیری شود. ممکن است بیمار احساس ناراحتی کند اما این پروسه درد زیادی ندارد. پس از برداشتن، ناحیه بینی و دهان بیمار بررسی و تمیز می‌شود.

برداشتن لوله پگ  PEG

پیش از برداشتن لوله  PEG، پزشک اطمینان حاصل می‌کند که بیمار دیگر به تغذیه با لوله نیاز ندارد. برای شروع فرایند برداشتن لوله تغذیه پگ، ابتدا بیمار به یک موقعیت راحت خوابیده و ناحیه جراحی تمیز می‌شود. معمولا از بی‌حسی موضعی استفاده می‌شود. پزشک به‌آرامی لوله پگ PEG را با روش جراحی خارج می‌کند.  ناحیه جراحی پس از برداشتن لوله، بسته می‌شود یا با پانسمان پوشانده می‌شود و به بیمار توصیه می‌شود که به بهداشت آن توجه کند. در صورت نیاز، داروهای ضدعفونی یا مسکن نیز تجویز می‌شود.

سخن آخر

برداشتن لوله تغذیه نیازمند عواملی چون سطح هوشیاری مناسب بیمار، عملکرد بلع ایمن و شرایط پزشکی با ثبات است. لوله تغذیه‌ای بینی به معده یکی از پرکاربردترین روش‌ها برای تامین مواد مغزی بدن است. اگر چه تغذیه با لوله مزایای گسترده‎ای دارد اما ممکن است خطرات و عوارضی نیز به همراه داشته باشد. به همین علت نیازمند مراقبت زیاد است. درنتیجه اقدامات درمانی موثر جهت بهبود فیزیولوژی بلع و برداشتن لوله تغذیه حائز اهمیت است.

منابع

Feeding Tube Insertion, Johns Hopkins Medicine
Evidence-based Approach to Enteral Feeding in Adult Patients, American Gastroenterological Association (AGA)
Guidelines for Enteral Nutrition Support, McClave, S. A., Martindale, R. G., & Vanek, V.W
 

تجربیات درمانگران

شیما حسین آبادی

کارشناس ارشد گفتاردرمانی درمانگر تخصصی بلع و گفتار

52

---

سلام و روز بخیر شما در حال مطالعه تجربه بنده از برداشتن لوله تغذیه بیمار ۸۸ ساله به دنبال سکته مغزی هستید. بیمار خانم مسنی بودند که با علامت سکته مغزی به اورژانس بیمارستان مراجعه کرده بودند. متخصص طب اورژانس پس از مشاهده شرایط هوشیاری بیمار دستور تعبیه لوله ان جی برای بیمار صادر کرده بود. متخصص مغز و اعصاب از ما مشاوره بلع درمانی خواستند. پس از بررسی‌های اولیه متوجه شدیم که اختلال بلع بیمار شدید بوده و مرتبط به ساقه مغز بیمار می‌باشد. پس از با ثبات شدن علائم پزشکی از تیم پزشکی خواستیم که لوله تغذیه پگ برای بیمار تعبیه شده و بلع درمانی بیمار ادامه یابد. همه مشکلات بیمار مانند حرکتی، هوشیاری، خواب بی‌قراری برطرف شده بود و ما همچنان درگیر اختلال بلع بودیم. پس از مدت سه ماه توانایی بلع بیمار برگشت و ما توانستیم مواد غذایی پوره مانند را به بیمار ارائه بدهیم ولی همچنان بیمار کاندید خروج لوله تغذیه نبود. علی رغم دریافت مواد پوره از راه دهان، بیمار مایعات را از راه پگ دریافت می‌کرد. چهار ماه پس از سکته مغزی موفق شدیم مایعات رقیق را از راه دهان بدهیم و بعد از یک ماه توانستیم لوله تغذیه بیمار را خارج کنیم و تغذیه از طریق لوله یا گاواژ بیمار متوقف شد.

مشاهده بیشتر