آیا گیر کردن قرص در گلو خطرناک است؟

گیر کردن قرص در گلو مشکلات مختلفی را برای فرد به وجود می‌آورد. در صورتی که مشکل بلع قرص مکرر اتفاق بیفتد و به آن رسیدگی نشود خطرات جدی به دنبال دارد. زمانی که قرص یا هر جسم خارجی دیگری در گلو گیر می‌کند، معمولاً فرد دچار احساس تنگی نفس، درد، و گاهی احساس خفگی می‌شود. این مشکل  به ویژه زمانی خطرناک است که قرص در قسمتی از گلو قرار گیرد که مسیر تنفسی را مسدود کند. در این صورت فرد ممکن است دچار خفگی شود. یکی از پیامدهای مهم گیر کردن قرص در گلو، ایجاد التهاب و آسیب به بافت‌های نرم گلو است. قرص‌هایی که به درستی بلعیده نمی‌شوند، به دیواره‌های مری و حلق فشار آورده و باعث ایجاد زخم یا التهاب بافتی می‌شوند. در برخی موارد، گیر کردن قرص در گلو  باعث انسداد جزئی یا کامل مسیر بلع غذا شده که به ایجاد اختلال در فرآیند بلع یا همان دیسفاژی منجر می‌شود. اگر حین این اختلال کوچک‌ترین ماده غذایی به مسیر تنفسی نفوذ کند فرد درگیر عفونت ریه و پنومونی آسپیریشن خواهد شد. 
علاوه بر این، در صورت ادامه یافتن مشکل و عدم اقدام فوری برای رفع آن، ممکن است قرص به قسمت‌های دیگر دستگاه گوارش آسیب وارد کند. زمانی که قرص در حالت افقی در گلو قرار گیرد، ممکن است باعث وارد شدن فشار به بخش‌های حساس گردن یا حتی آسیب به ریه‌ها شود. از طرف دیگر به طور کلی، گیر کردن غذا در گلو معمولا  اضطراب و ترس شدید برای فرد به همراه دارد و کیفیت زندگی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بنابراین، گیر کردن قرص در مری یا گلو نه تنها مشکلات فیزیکی بلکه عوارض روانی نیز دارد که به سرعت باید به آن رسیدگی شود.

علت گیر کردن قرص در گلو چیست؟

علت گیر کردن قرص در گلو را می‌توان به عوامل جسمی، فیزیکی و روانی مرتبط دانست. هر یک از این عوامل به نحوی فرایند بلع ایمن را مختل نموده و باعث گیر کردن قرص پشت حلق یا مری می‌شوند که در ادامه به آن می‌پردازیم. 
به طور کلی، یکی از علل رایج ماندن قرص در حلق، عدم بلع صحیح است. زمانی که فرد قرص را به درستی قورت ندهد، ممکن است قرص در قسمت‌های بالای گلو یا مری گیر کند. این وضعیت به ویژه زمانی رخ می‌دهد که فرد قرص را با مقدار کمی آب یا بدون آب می‌بلعد. این مسئله، باعث می‌شود قرص در گلو به راحتی حرکت نکند و فرایند انتقال با مشکل مواجه شود.
اما مهم‌ترین علت گیر کردن قرص در گلو مشکلات دیسفاژی (اختلال در بلع) است. ضعف عضلانی، اسپاسم شدید عضلات در ناحیه گلو یا مری، عدم هماهنگی سیستم بلع و تنفس، آسیب‌های بافتی، التهاب یا وجود انسداد و توده در مسیر حلق و مری از جمله مشکلاتی است که منجر به گیر کردن قرص در گلو می‌شود. دیسفاژی خود می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلفی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، اختلالات عصبی و... باشد که عضلات کنترل‌کننده بلع را تحت تأثیر قرار می‌دهند.
تحقیقات نشان داده، گیر کردن غذا در گلو در افرادی با مشکل خشکی دهان یا کاهش تولید بزاق نیز شایع است. بزاق به عنوان یک عامل روان‌کننده عمل کرده و باعث می‌شود که غذا یا قرص به راحتی از گلو پایین برود. در صورتی که فرد دچار خشکی دهان باشد، بلع قرص‌ها مشکل‌تر می‌شود و احتمال گیر کردن آن در گلو افزایش می‌یابد. همچنین، برخی قرص‌ها به‌طور طبیعی اندازه یا شکل خاصی دارند که بلعیدن آن‌ها را سخت‌تر می‌کند. قرص‌های بزرگ یا قرص‌هایی که با لایه‌های سخت پوشانده شده‌اند، در صورتی که به درستی بلعیده نشوند، می‌توانند در گلو گیر کنند. 
ترس و اضطراب از بلع قرص، فرایند سالمندی و رفلاکس اسید معده از دیگر مواردی است که می‌تواند بر بلع موثر تاثیر منفی بگذارد و احتمال گیر کردن قرص در مری و حلق را افزایش دهد.

برای رفع مشکل بلع قرص به چه کسی مراجعه کنیم؟

برای رفع مشکلات بلع، مراجعه به متخصصان مختلف بسته به علت و شدت مشکل ممکن است ضروری باشد. اولین قدم در درمان مشکلات بلع، مراجعه به پزشک است که پس از بررسی وضعیت بیمار، می‌تواند او را به متخصص مناسب ارجاع دهد. یکی از تخصص‌های مهم در این زمینه، گفتاردرمانگر متخصص بلع است. گفتاردرمانگرانی که در زمینه درمان اختلالات بلع فعالیت می‌کنند، به طور ویژه در کمک به بیماران دیسفاژی (اختلال در بلع) مهارت دارند. این متخصصان به ارزیابی دقیق عملکرد عضلات گلو و مری پرداخته و برنامه‌های درمانی متناسب با شرایط بیمار ارائه می‌دهند. درمان‌های گفتاردرمانی ممکن است شامل تمرینات تقویتی برای عضلات بلع، تکنیک‌های تغییر وضعیت سر و گردن برای تسهیل بلع، و آموزش استراتژی‌های خاص برای بلع ایمن باشد. تیم درمان اختلالات بلع با توجه به ماهیت اختلال و علائم آن تعیین می‌شود. به عنوان مثال اگر اختلال بلع ناشی از  انسداد مری یا بیماری‌های دستگاه گوارش باشد برنامه درمان باید با نظر متخصص گوارش و یا جراح طرح ریزی شود.

چند راهکار کاربردی برای جلوگیری از گیر کردن غذا در گلو

برای جلوگیری از گیر کردن غذا در گلو، رعایت برخی نکات ساده و کاربردی به فرد کمک می‌کند تا از این مشکل جلوگیری کرده و روند خوردن و آشامیدن را ایمن‌تر و راحت‌تر کند. در ابتدا، استفاده از آب کافی هنگام قرص خوردن بسیار مهم است. نوشیدن آب به میزان کافی می‌تواند باعث حرکت بهتر قرص شود. همچنین، جویدن کامل غذا قبل از قورت دادن یکی از اصلی‌ترین روش‌ها برای جلوگیری از این مشکل است. پوزیشن مناسب هنگام خوردن نیز نقش مهمی در جلوگیری از گیر کردن غذا در گلو یا گیر کردن قرص پشت حلق دارد. نشستن در وضعیت صاف و ثابت، به ویژه در هنگام مصرف غذاهای سفت یا خشک، کمک می‌کند غذا به راحتی از گلو به معده منتقل شود. همچنین، خوردن لقمه‌های کوچک‌تر و با فاصله‌های زمانی بیش‌تر می‌تواند فشار کمتری بر عضلات گلو وارد کرده و از گیر کردن غذا در گلو جلوگیری کند. گذاشتن قرص در یک قاشق غذای پوره و خمیری مانند فرنی یا بستنی نیز یکی از موثرترین راهکارها جهت جلوگیری از گیر کردن قرص در گلو است. لازم به ذکر است در صورتی که مشکل بلع مداوم باشد، مشاوره با گفتاردرمانگر متخصص بلع ضروری است.

هنگام ماندن قرص در حلق چه کنیم؟

اگر قرص در حلق گیر کرده باشد، مهم است که ابتدا آرامش خود را حفظ کرده و از انجام حرکات ناگهانی اجتناب کنید. در این شرایط، نخستین اقدام این است که اگر دچار تنگی نفس نشدید، آب بنوشید. نوشیدن مقدار زیادی آب می‌تواند کمک کند تا قرص از گلو پایین برود. اگر آب مؤثر نبود، غذاهای نرم و مرطوب مانند ماست یا پوره سیب بخورید تا به پایین رفتن قرص کمک کند. در صورتی که قرص همچنان در گلو گیر کرده باشد و احساس درد یا تنگی نفس نداشته باشید، ممکن است بتوانید با تغییر وضعیت بدن به بهبود وضعیت کمک کنید. یکی از روش‌های مفید این است که خم شوید و به جلو یا عقب حرکت کنید تا مسیر گلو بازتر شود. علاوه بر این، حرکت دادن سر و گردن به سمت جلو و عقب می‌تواند به حرکت قرص کمک کند. اگر هیچ‌یک از این روش‌ها مؤثر نبود و احساس تنگی نفس یا درد شدیدی داشتید، فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید. در برخی موارد، ممکن است قرص در مسیر تنفسی قرار گرفته و نیاز به اقدام پزشکی فوری داشته باشد.

سخن آخر

گیر کردن قرص در گلو مشکل ناخوشایندی است که عوامل متعددی باعث ایجاد آن می‌شوند. اختلال بلع اصلی‌ترین علت گیر کردن قرص در گلو است. افراد مسن‌تر و کسانی که دچار اختلالات عصبی یا بیماری‌های ساختاری هستند، بیش‌تر در معرض مشکل ماندن قرص در حلق قرار دارند. برای پیشگیری از گیر کردن قرص در گلو، نوشیدن آب کافی و توجه به وضعیت بدن هنگام بلع ضروری است. اما اگر با وجود رعایت تکنیک‌های گفته شده مشکل گیر کردن قرص پشت حلق رفع نشود مراجعه به پزشک جهت تشخیص علت آن ضروری است. چنانچه اختلال بلع عامل ایجاد مشکل باشد متخصص گفتار، زبان و بلع می‌تواند به شما در رفع این اختلال کمک کند.

منابع:

Swallowing Disorders: Evaluation and Management, Ross S. A., and Robbins J.
Parkinson's Disease and Swallowing Disorders, Logemann J. A., and Pauloski B. R.
Dysphagia: Clinical Management in Adults and Children, Groher M. E., and Crary M. A.
Oral and Pharyngeal Dysphagia in Neurological Diseases, K. J. O'Neill.
The Impact of Xerostomia (Dry Mouth) on Swallowing, Davies, S., and Mullaney, J.