آسپیراسیون چیست؟ و چه زمانی اتفاق می افتد؟

 

 

بلع طبیعی بر اساس یک فعالیت پیچیده عصبی عضلانی هماهنگ با هم که امکان مصرف و هضم غذا را فراهم می‌کند تعریف می‌شود. هماهنگی بلع و تنفس برای تغذیه دهانی ایمن بسیار مهم است و در صورت بر هم خوردن این هماهنگی، فرد با خطر آسپیراسیون مواجه می‌شود. به طور تخصصی آسپیراسیون ورود مواد به نای و مسیرهای هوایی زیر چین های صوتی حقیقی است. این مواد می‌توانند شامل غذا، مایعات، شیر مادر هنگام تغذیه نوزاد، استفراغ در افراد با سطح هوشیاری پایین یا حتی اسید معده ناشی از رفلاکس باشد.

پس از نشت مواد به مسیر هوایی در صورتی که حجم آن کم باشد و فرد سرفه قوی و موثر داشته باشد این مواد از مسیر هوایی خارج شده و وارد مری می‌شوند اما چنانچه سرفه موثر نباشد این مواد وارد محیط استریل ریه شده و منجر به شروع عفونت می‌گردند. شدت آسپیراسیون به عوامل مختلفی مثل ph ماده آسپیره شده، قوام، رفلکس سرفه، و سطح ایمنی بدن فرد بستگی دارد. شناسایی آسپیراسیون مهم است چون ممکن است منجر به عوارض حاد و مزمن ریوی (پنومونی آسپیریشن) یا خفگی شود. علاوه بر آن زمان آسپیراسیون می‌تواند به روشن شدن علت مشکل بلع و دیسفاژی کمک کند. به عنوان مثال آسپیره‌ای که قبل از مراحل رفلکسی بلع اتفاق می‌افتد می‌تواند به علت کاهش کنترل حرکتی زبان یا تاخیر یا غیبت رفلکس بلع باشد و آسپیراسیون ریوی حین بلع عموما به علت بسته شدن نامناسب راه هوایی و حرکت حنجره است.

آسپیراسیون در بزرگسالان چه نشانه‌هایی دارد؟

آسپیراسیون در بزرگسالان نشانه‌ها و علائم متغیری دارد و حتی در مواردی می‌تواند بدون علامت آشکار باشد (آسپیراسیون خاموش). که در ادامه در مورد آن توضیح می‌دهیم. رایج‌ترین علائم آسپیراسیون آشکار عبارت است از:
-    تنفس سخت و صدا دار
-    سرفه
-    افزایش ترشحات ریوی
-    احساس درد موقع قورت دادن غذا و بلع دردناک
-    درد در ناحیه قفسه سینه
-    صدای تنفس خلط دار
-    رنگ پوست کبود
-    احساس ضعف و بی حالی
-    ایجاد صدای قل قل حین خوردن غذا
-    تب و تعریق
-    صدای خفه یا مرطوب
لازم به ذکر است علائم بالینی آسپیراسیون با حجم زیاد آفونی(بی‌صدایی)، خفگی، تنگی نفس و مرگ است.

آسپیراسیون خاموش را بیشتر بشناسید!

زمانی که جسم خارجی وارد ریه و مسیر هوایی شود ممکن است باعث ایجاد علائم آشکاری مثل سرفه نشود و بدون علامت باشد که به آن آسپیراسیون خاموش یا سایلنت آسپیریشن می‌گویند. تقریبا پنجاه درصد از بیماران با اختلال بلع شدید آسپیراسیون خاموش را تجربه می‌کنند که می‌تواند تحدید کننده حیات فرد باشد. رفلکس سرفه یک عمل محافظتی از مسیر هوایی محسوب می‌شود که تا حد زیادی از آسپیراسیون ریوی جلوگیری می‌کند. بدیهی است که افرادی با ضعف عضلانی زیاد یا آسیب‌های مغزی وسیع که رفلکس سرفه را از دست داده‌اند یا سرفه موثر ندارند بیش‌تر در معرض خطر آسپیراسیون خاموش هستند و وضعیت بلع آنها باید با دقت بیش‌تری بررسی شود. تشخیص آسپیراسیون خاموش توسط گفتاردرمان متخصص در حیطه درمان اختلالات بلع و بر پایه تجربه بالینی بالای درمانگر، گرفتن شرح حال و معاینه فیزیکی بیمار و بررسی علائم اختلال بلع وی صورت می‌گیرد. در روند ارزیابی متناسب با شرایط بیمار ممکن است درمانگر با مشورت پزشک متخصص از ابزارهای ارزیابی دقیق دیگری مانند رادیوگرافی قفسه سینه و تست بلع باریوم که از کاربردی‌ترین روش‌های تشخیص آسپیراسیون هستند، استفاده نماید.

آیا عوامل خطر برای آسپیراسیون را می‌شناسید؟

سن یکی از عوامل اصلی خطر برای ایجاد آسپیراسیون است. هم‌زمان با بالا رفتن سن و پیری تغییرات زیادی در مکانیسم بلع ایجاد می‌شود که شامل افزایش مدت زمان انتقال حلقی، کاهش قدرت عضله زبان، آتروفی عضلات درگیر در فرایند بلع، کاهش هماهنگی تنفس و بلع و تاخیر حرکتی مری و... است. این تغییرات سبب ایجاد علائم اختلال بلع در سالمندان می‌گردد.
علاوه بر آن دیسفاژی به علت بیماری‌های نوروماسکولار مثل دیستروفی عضلانی، MG، بیماری پارکینسون و میوپاتی التهابی ممکن است منجر به بروز آسپیراسیون شود. ناهنجاری‌های نورولوژیکی مانند بیماری MS یاALS  نیز ریسک آسپیراسیون ریوی را افزایش می‌دهند. طولانی شدن استفاده از ونتیلاتورها و تراکئوستومی نیز خطر آسپیریشن را بالا می‌برند. آسپیراسیون می‌تواند در بیش از 85 درصد بیمارانی که بیش از دو هفته از ونتیلاتور استفاده می‌کنند رخ دهد. از دیگر ریسک فاکتورهایی که احتمال آسپیراسیون بالا می‌برند می‌توان به ریفلاکس معده، سکته، سرطان سر و گردن، بیماری آلزایمر، آسیب های تروماتیک مغز یا کاهش سطح هوشیاری اشاره کرد.

درمان آسپیراسیون ریه چگونه است؟

 

خط اول درمان پنومونی آسپیریشن مصرف آنتی بیوتیک است. انتخاب آنتی بیوتیک‌ها بستگی به طول مدت بیماری و میزان پنومونی آسپیریشن و همچنین علت آن دارد و بر مبنای تشخیص پزشک متخصص برای هر بیمار تجویز می‌گردد.
شدت بیماری بیانگر این است که آیا بیمار به نظارت در بخش مراقبت ویژه نیاز دارد یا خیر. پنومونی آسپیریشن معمولا به 7 تا 14 روز درمان نیاز دارد. هم‌زمان با تجویز دارو برای درمان آسپیراسیون ریه، بلع درمانی توسط گفتاردرمان برای بیمار آغاز می‌گردد. نقش آسیب شناس گفتار و زبان در درمان بیماری که مبتلا به پنومونی آسپیراسیون یا در خطر ابتلا به آن قرار دارد، بسیار ضروری است.

توان‌بخشی بلع برای این بیماران شامل تقویت عضلات درگیر در فرایند بلع و افزایش هماهنگی بلع و تنفس برای به حداقل رساندن ریسک آسپیراسیون خواهد بود. متناسب با شرایط بیمار درمانگر پوزیشن‌های تغذیه‌ای مناسب بیمار را به خانواده آموزش می‌دهد و همچنین نوع رژیم تغذیه (قوام مواد غذایی) بیمار را تعیین می‌کند. به عنوان مثال مایعات با توجه به سرعت انتقال بالا و پخش شدن در دهان خطر آسپیراسیون را افزایش می‌دهند به همین جهت ممکن است درمانگر برای بیمارانی که ریسک بالای آسپیراسیون دارند رژیم غذایی پوره را تا بهتر شدن شرایط توصیه کند. لازم به ذکر است در مواردی با توجه به پیامدهای منفی آسپیراسیون، بعد از ارزیابی دقیق بیمار، گفتاردرمان با مشورت با پزشک تغذیه دهانی بیمار را متوقف کرده و از لوله های تغذیه به عنوان روش جایگزین برای بیمارانی که در خطر ابتلا به پنومونی هستند استفاده می‌کند. توانبخشی بلع در اکثر موارد پس از تعبیه لوله‌های تغذیه  مانند NG TUBE یا PEG ادامه می‌یابد تا بیمار مجدد بتواند از طریق دهان تغذیه شود.
همان‌طور که گفته شد درمان آسپیراسیون متناسب با علت ایجاد آن و شرایط بیمار متفاوت است. درمان‌های جراحی یکی دیگر از راه‌های درمان آسپیراسیون ریه هستند. درمان‌های جراحی برای بیمارانی که به علت نقایص آناتومیکی و ساختاری به آسپیراسیون مبتلا شده‌اند و سایر روش‌های درمانی برای آن‌ها موثر نبوده است مطرح می‌شوند. درمان‌های جراحی معمولا به تنهایی کافی نخواهند بود و در ترکیب با سایر رویکردها گزینه درمان مناسب خواهند بود.

نتیجه گیری

آسپیراسیون چیست؟ چه نشانه‌هایی دارد و چگونه درمان می‌شود؟ این‌ها سوالات مهم و پرتکرار بیماران درگیر اختلال بلع هستند که در این مقاله در مورد آن به شکل مفصل توضیح دادیم. آسپیراسیون ممکن است به شکل طبیعی برای همه افراد اتفاق بیفتد اما تکرار آن غیر طبیعی بوده و با توجه به عوارض و عواقب جدی که به دنبال دارد باید فورا بررسی و درمان شود. علائم اختلال بلع طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود که نشان دهنده اتیولوژی مختلف برای این اختلال است. بنابراین ارزیابی اختلال بلع می‌تواند پیچیده و چالش برانگیز باشد. تشخیص آسپیراسیون بر عهده آسیب شناس گفتار و زبان و پزشک متخصص است. بدیهی است که تجربه درمانگر در روند ارزیابی و درمان این اختلال بسیار تاثیرگذار است. تیم ایران مد اس ال پی با کمک درمانگران با تجربه همواره آماده خدمات رسانی به  شما هستند. جهت کسب اطلاعات بیش‌تر می‌توانید با ما تماس بگیرید. از اینکه تا انتهای مقاله همراه ما بودید سپاسگزاریم.