علت خس خس گلو و سینه چیست؟
خس خس گلو و سینه علت‌های گوناگون و وسیعی دارد. خس خس گلو و سینه میتواند دراثر بدعملکردی نقاط مختلفی از بدن حاصل شود. مهمترین علل خس خس گلو و سینه شامل موارد زیر است:
- آسم: آسم، مهمترین علت خس خس گلو و سینه است. آسم میتواند در کودکان و بزرگسالان دیده شود. آسم علاوه بر خس خس گلو و سینه میتواند علائم دیگری نظیر تنگی نفس، احساس خفگی، کاهش عمق تنفس و مشکلات قلبی را به همراه داشته باشد. در صورتی که علت خس خس گلو و سینه آسم باشد، نیاز به مصرف داروهایی خاص جهت پیش‌گیری و درمان آن است.
- آلرژی: یکی دیگر از عوامل مهم ایجاد خس خس گلو و سینه آلرژی است. آلرژی طیف گسترده‌ای دارد و افراد می‌توانند به انواعی از غذاها، بوها، فصل‌ها و مواد شیمیایی خاص حساسیت داشته باشند. آلرژی در افراد مختلف علائم متفاوتی دارد. آبریزش بینی، عطسه، قرمزی چشم‌ها، خارش، کهیر و خس خس گلو و سینه ای شدید جز علائم آلرژی هستند. اگر آلرژی باعت ایجاد علائم فوق از جمله خس خس گلو و سینه شود حتما باید عوامل آلرژن یا حساسیت‌زا شناسایی شوند و فرد تا جای ممکن در معرض این عوامل قرار نگیرد. همچنین برای کاهش شدت علائم و کنترل خس خس گلو و سینه از درمان دارویی هم استفاده میشود.
- رفلاکس معده: یکی از مهمترین عوامل خس خس گلو و سینه، رفلاکس معده است. به خصوص در شرایطی که این امر مزمن و طولانی شده باشد. این در حالی است که شاید در نگاه اول گمان نشود که مشکلات گوارشی میتواند باعث خس خس گلو و سینه شود. اما درواقع باید گفت رفلاکس معده یکی از مشکلاتی است که به راحتی توسط افرادی که به آن مبتلا هستند، تشخیص داده نمی‌شود مگر آنکه آنقدر شدید شده باشد که باعث ایجاد مشکلات غیر گوارشی نظیر خس خس گلو و سینه، ترشحات پشت حلقی فراوان، سوزش گلو و تلخی دهان شود. بازگشت اسید معده به مری و حلق سبب آسیب به بافت این مناطق شده و در نتیجه فرد دچار علائمی همچون سوزش، درد و التهاب در این بافت‌ها میشود. در این گونه موارد فرد باید برای بررسی مشکل خود به پزشک گوارش مراجعه کند و پزشک متخصص با توجه به تاریخچه مشکلات فرد و معاینه وی به وجود رفلاکس معده در او پی ببرد.
- اختلال بلع: گاهی ممکن است علت خس خس گلو و سینه مشکلاتی در بلعیدن و تغذیه فرد باشد. اختلال بلع یا دیسفاژی به شرایطی اطلاق میشود که فرد به دلایل گوناگونی قادر به بلع ایمن و صحیح مواد غذایی نیست. در چنین شرایطی ممکن است بخشی از آن چه که فرد خورده است به جای وارد شدن به مری وارد نای شود. این امر بسیار خطرناک است وآسپیراسیون نام دارد.
آسپیراسیون به معنای ورود مواد خارجی یا مواد غذایی به راه هوایی یعنی نای و ریه هاست که میتواند عواقب جدی به دنبال داشته باشد. همانطور که در ابتدا گفته شد در سالمندان در بسیاری از موارد علت خس خس گلو و سینه نشت مواد غذایی و مایعات به ریه است و این امر به دنبال اختلال بلع صورت می‌گیرد. در سالمندان به دلیل ضعیف شدن و تحلیل عضلات و همچنین بیماری‌های شایع سالمندی، اختلال بلع به وفور در میان این جمعیت دیده میشود و به همین علت است که خس خس گلو و سینه نیز در سالمندان بیشتر مشاهده میشود. زمانی که فرد به دلیل اختلال بلع یا دیسفاژی نتواند مواد جویده شده را به راحتی قورت دهد و درمسیر بلع موادغذایی اختلالی وجود داشته باشد، ممکن است بخشی از این مواد به اشتباه وارد ریه شود و سبب پنومونی یا عفونت ریه و یا حتی خفگی شوند. از مهمترین علائم پنومونی، کاهش سطح اکسیژن خون، کاهش سطح هوشیاری،احساس خفگی، خس خس گلو و سینه است. گاهی ممکن است فرد حین غذا خوردن دچار خس خس گلو و سینه شود. خس خس گلو و سینه و سرفه حین غذا خوردن یکی از علائم مهم و زنگ خطر برای پی بردن به اختلال بلع است.
خس خس گلو و سینه چگونه نمود پیدا می‌کند؟
وقتی آب و مواد غذایی وارد مجرای تنفسی میشود با درگیر شدن سطح به سطح مجرای تنفسی و ایجاد التهاب واکنش سیستم محافظتی ریه را برانگیخته وسط ترشحات ریوی افزایش می‌یابد. سلول‌های موژک دار مجرای تنفسی با حرکت جارو مانندی ترشحات ریوی را به سمت سیستم هوایی فوقانی یعنی حلق و حنجره و دهان هدایت می‌کنند. جابجایی ترشحات به سمت انتهای سیستم تنفسی تحتانی یا انتهای نای و قرار گرفتن در مسیر هوا باعث میشود که خروج ترشحات مقدور شود. اما این ترشحات در مسیر خروج، مسیر هوا را تنگ کرده و با برخورد هوا به ترشحات در پروسه دم و بازدم جابجایی با صدای بلند را زمینه سازی می‌کنند. صدای خاص برانگیخته شده علامت خس خس گلو و سینه را ایجاد می‌کند. در معاینه بالینی وقتی با گوشی پزشکی و یا حتی دست بدن بیمار را لمس می‌کنیم صدای خاصی ناشی از جابجایی ترشحات حس میشود. این همان خس خس گلو و سینه است.
در برخی از سطح ترشحات بسیار بالا بوده و نیازمند ساکشن ترشحات ریوی برای کاهش صدای خس خس گلو و سینه هستیم. و در موارد دیگر بیمار توانایی کندن ترشحات ریوی و خارج کردن آن را دارد که با اقدامات اولیه و سرفه خارج می‌شوند.
چگونه متوجه شویم که خس خس گلو و سینه به اختلال بلع ارتباط دارد؟
همان طور که اشاره شد خس خس گلو و سینه علل مختلفی دارد و درمان هریک منحصر به فرد و کاملا متفاوت با یکدیگر است. تشخیص اختلال بلع به عهده گفتاردرمانگر یا بلع‌درمانگر است. زمانی که فرد به طور قابل توجهی در بلع مواد غذایی دچار مشکل است احتمال این که علائم خس خس گلو و سینه در وی به خاطر اختلال بلع باشد، وجود دارد. بلع درمانگر با ارزیابی و معاینه عملکرد بلع بیمار پاسخ به این سوال را روشن می‌کند. اگر علت خس خس گلو و سینه بیمار اختلال بلع باشد، بلع درمانگر با تنظیم برنامه درمانی جهت تسهیل بلع بیمار به او کمک می‌کند که هنگام غذا خوردن دچار آسپیراسیون نشود و پس از بهبود عملکرد بلع بیمار خس خس گلو و سینه در او از بین برود.
برای خروج موثر ترشحات ریوی چه باید کرد؟
در صورتی که ترشحات ریوی بیمار و صدای خس خس گلو و سرفه زیاد باشد، اقدامات درمانی اولیه جهت خارج کردن ترشحات انجام فیزیوتراپی تنفسی با استفاده از دستگاه ویبراتور و یا ساکشن ترشحات میباشد. دستگاه ویبراتور با کمک پرکاشن دست فیزیوتراپ ترشحات را از دیواره ریه کنده و در مسیر خروج قرار می‌دهد. در صورتی که سرفه بیمار موثر باشد و قدرت کافی برای خارج کردن ترشحات در بیمار وجود داشته باشد، بیمار سرفه کرده و ترشحات را از دهان خارج می‌نماید و یا آنها را قورت داده و در مسیر گوارشی توسط اسید معده تجزیه می‌کند. در غیر این صورت نیاز به ساکشن وجود دارد. برخی از بیماران قادر به سرفه ارادی و غیرارادی موثر نیستند در این صورت ساکشن ترشحات ریوی توسط پرستار و متخصص بیهوشی به شما کمک می‌کند که صدای خس خس گلو و سینه را خاموش کنید.
ساکشن ترشحات ریوی و انجام فیزیوتراپی تنفسی درمان جبرانی برای از جذف کردن علامت خس خس گلو و سینه در بیمار میباشد. برای حل اساسی مشکل خس خس گلو و سینه در صورتی که مشکل بلع در بیمار وجود داشته باشد، بایستی به یک گفتار درمانگر متبحر در زمینه درمان اختلال بلع و بلع درمانی مراجعه نمایید.
درمان خس خس گلو و سینه چگونه است؟
انتخاب نوع درمان خس خس گلو و سینه کاملا به علت زیربنایی به وجود آورنده آن بستگی دارد. همان طور که اشاره شد علت خس خس گلو و سینه ممکن است مسائل تنفسی، گوارشی، تغذیه‌ای و اختلال بلع باشد. گاهی ممکن است خس خس گلو و سینه تنها در اثر سرماخوردگی‌های ویروسی یا باکتریایی رخ دهد که دراین صورت به شکل ناگهانی شروع شده و همراه علائمی همچون آبریزش بینی، بدن درد، گلو درد است. در این گونه موارد ممکن است با استراحت کافی، مصرف مایعات کافی و تغذیه مناسب بدون مصرف داروهای شیمیایی این علائم بهبود یابند.
در مواردی که علت خس خس سینه و سرفه بیمار اختلال بلع باشد، بلع درمانی برای حذف علامت آسپیراسیون و عامل ایجاد کننده خس خس گلو و سینه شروع می‌گردد تمرکز بلع درمانی حذف یک ناهنجاری در عمل بلع است. چیزی که حفاظت از مسیر هوایی را کاهش داده و منجر به افزایش اعمال نفوذ و نشت مواد غذایی به مسیر هوا میشود.
طبق مطالعات انجام شده انجام درمان‌هایی که قدرت محافظت از مسیر هوایی را بیشتر می‌کنند در درمان خس خس گلو و سینه موثر هستند. بلع درمانی با استفاده از دستگاه وایتال استیم، تقویت عضلات با روش PNF، درمان‌های تقویت تارهای صوتی در درمان خس خس گلو و سینه موثر بوده‌اند.
عوارض خس خس گلو و سینه چیست؟
خس خس گلو و سینه باعث آسیب به مخاط تنفسی میشود و در صورت شدید بودن یا مزمن شدن ممکن است باعث ایجاد زخم در این نواحی شود. همچنین به حنجره که عضو اصلی صداسازی در افراد است، آسیب می‌رساند. همچنین باعث فشار روی نایژک‌ها که سلول‌های درونی ریه هستند میشود. اگر خس خس گلو و سینه همراه با ترشحات فراوان حلقی باشد سبب تنگی نفس و ایجاد احساس خفگی در فرد میشود.
جمع بندی
خس خس گلو و سینه با دلایل گوناگونی ایجاد میشود. از جمله دلایل آن می‌توان به مشکلات حاد ویروسی و باکتریایی، مشکلات ریوی، مشکلات گوارشی و اختلال بلع اشاره کرد. درمان خس خس گلو و سینه به شناسایی علت آن وابسته است. درصورتی که علت خس خس گلو و سینه اختلال بلع باشد، متخصصین بلع درمانی در این مجوعه ما می‌توانند با ارزیابی و درمان حضوری و آنلاین به حل مشکل خس خس گلو و سینه در بیماران کمک کنند. در این مقاله به ماهیت مشکل خس خس گلو و سینه پرداختیم. خس خس گلو و سینه یکی از موارد مهم علائم اختلال بلع است. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد درمان اختلال بلع و شناسایی دقیق‌تر علائم آن به سایر بخش‌ها و مقالات وبسایت ایران مد اس ال پی مراجعه فرمایید.
منابع:
1. dysphagia, dystussia, and aspiration pneumonia in elderly people
2. the relationship between dysphagia and pneumonia in acute stroke patients: a systematic review and meta-analysis
3. thick phlegm in the throat causes swallowing problems, what are the signs of disease?
سوالات متداول
بله. در نوزادان نارس که به علل مختلف زود به دنیا میآیند به علت کامل نبودن رشد در هنگام تولد یا به عللی مانند نرمی حنجره مستعد اختلال بلع هستند که ممکن است باعث بروز خس خس گلو و سینه در حین شیر خوردن شود. در کودکان نیز به دلایلی مانند سی پی یا فلج مغزی ممکن است این مشکلات رخ دهد.
با توجه به علت خس خس گلو و سینه ممکن است مصرف دارو تجویز شود یا نشود. تشخیص این امر بر عهده پزشک است و نباید سرخود از آنتی بیوتیک برای درمان خس خس گلو و سینه استفاده کرد.
درمان مشکل خس خس گلو و سینه بسته به علت آن تنوع خواهد داشت. درمان آنتی بیوتیکی خس خس گلو و سینه در صورتی که ناشی از بیماری‌های باکتریایی و آسپراسیون باشد، موثر است.
بلع درمانگر با بررسی صدای خس خس ریه و گلو میتواند شما را راهنمایی کند که نیاز به ساکشن ترشحات ریوی وجود دارد یا نه. همچنین ویزیت پزشک برای کسب تکلیف ضروری میباشد.
سیما اعتباری
کارشناس ارشد گفتاردرمانی درمانگر تخصصی بلع و گفتار
52
سلام در این قسمت از مقاله قصد دارم تجربه ای از درمان خس خس گلو و سینه در یک بیمار ۹۴ ساله مبتلا به سارکوپنیا را با شما به اشتراک بگذارم. بیمار با مشکل تنگی نفس و افت اکسیژن خون به اورژانس بیمارستان مراجعه کرده بود. پزشک متخصص ریه تشخیص آسپیراسیون و عفونت ریه ناشی از آن را تایید کرده بود. در معاینه اولیه متوجه ضعف شدید عضلات ناحیه حلق شدیم. متاسفانه آسپیراسیون بیمار بسیار شدید بود و خس خس گلو و سینه باعث ترس همراه بیمار از خفگی شده بود. پس از ثبات علائم پزشکی با درخواست از پزشک معالج، بیمار برای انجام برونکوسکوپی درمانی راهی بخش اسکوپی شد. پس از انجام برونکوسکوپی خس خس گلو و سینه بیمار شدیداً کاهش یافته و بیمار برای درمان آماده بود. با توجه به آسپیراسیون شدید آب و مواد غذایی، برای بیمار لوله ان جی تعبیه کردیم سپس با درمان‌های شاکر و مانور مندلسون کمک کردیم که محافظت از مسیر هوایی بیمار به حداکثر برسد. با حذف شدن علامت آسپراسیون در مواد غذایی نیمه جامد تغذیه دهانی بیمار با حفظ ان جی تیوب شروع گردید. سپس با درمان وایتال استیم قدرت عضلات بیمار را به حداکثر رساندیم. پس از ایمن شدن بلع مایعات لوله ان جی خارج شد و سرفه‌های ارادی و غیرارادی بیمار به شدت قوت یافت. بیمار پس از حذف علامت خس خس گلو و سینه و درمان مشکل بلع از بیمارستان مرخص شد و به صورت دوره‌ای هر سه ماه یکبار برای تقویت عضلات بلع به مدت ۵ جلسه به گفتار درمانی مراجعه می‌کند.