دلیل اصلی گیرکردن غذا در قسمتهای مختلف بدن چیست؟
فرایند غذا خوردن در دهان دارای دو مرحله آماده سازی و انتقال است. غذای آماده شده در دهان بایستی مسیر مشخص را طی کرده تا علاوه بر ایجاد لذت و خوشایندی در فرد، نیازهای روزمره سلولهای بدن را تامین نماید. اگر چه فرایند آماده سازی ماده غذایی برای هضم دارای اهمیت فراوانی است اما فرایند انتقال نقش مهمتری داشته چرا که انتقال ماده از طریق سیستم ارادی و غیر ارادی عصبی کنترل میشود. غذا از دهان به حفره حلق و از حلق به مری و از مری به معده رسیده و پس از آماده شدن در معده برای اتمام فرایند هضم وارد مجرای روده میشود. عبور این مواد در افراد طبیعی به صورت روان و بدون هیچ مشکلی اتفاق میافتد. در صورتی که انسداد، بد عملکردی، بازگشت و چسبیدن این ماده غذا در طول مجرا اتفاق نیافتد، عملکرد بلعیدن و غذا خوردن کاملا رضایت بخش است.
در برخی از افراد بلعیدن ماده غذایی با احساس گیر کردن غذا در گلو، احساس گیر کرن غذا در معده و احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه همراه است. پس ماده غذایی میتواند در نقاط مختلفی از دستگاه گوارش گیر کرده و فرایند گوارش را با مشکل مواجه کند.
به علت گیر کردن غذا در گلو حداکثر ناخوشایندی را برای فرد اتفاق میافتد چرا که به علت گیر کردن غذا در گلو احتمال ورود مواد به مسیر هوایی وجود دارد. فرد به علت گیر کردن غذا در گلو حالت سرفه شدید یا عق زدن را برای محافظت از مسیر هوایی تجربه میکند.
احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه به علت نقص عملکردی مری اتفاق میافتد. عضلات صاف مری به علت وجود انسداد در مسیر اصلی مری، قابلیت انتقال مواد غذایی به سمت معده را از دست داده و احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه برانگیخته میشود. در برخی از موارد احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه به علت رفلاکس شدید محتویات معده به لوله مری است که مانع عبور راحت مواد غذایی تازه بلعیده شده به سمت مری میشود. درمان احساس گیر کردن غذا در مری به صورت پزشکی و درمانهای تهاجمی خواهد بود. در صورت عدم توجه به احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه، آسپیراسیون و آشالازی و سایر اختلالات حرکتی مری محتمل خواهد بود.
در موارد دیگری از گیرکردن غذا، بیماری ممکن است احساس گیر کردن غذا در معده را گزارش کند. در صورت کم کیفیت بودن مواد غذایی مصرفی، بیمار سنگینی سر دل و احساس گیر کردن غذا در معده را گزارش میکند. مصرف موادی که حالت چسبندگی دارند و یا عدم پرهیز از خوردن برخی مواد غذایی کنار همدیگر میتواند احساس گیر کردن غذا در معده را بربیانگیزد. در برخی موارد این اختلال حرکتی معده است که به احساس گیر کردن غذا در معده منجر میشود. در این صورت معده تنبل شده و توانایی کافی برای جا به جا کردن مواد غذایی داخل خود را ندارد. در نتیجه احساس ناخوشایند بلافاصله بعد از خوردن ماده غذایی پدیدار میشود. درمان گیر کردن غذا در مری و معده با استفاده از دارو و روشهای جراحی توسط متخصصین گوارش و داخلی انجام میگردد.
مهمترین علت گیر کردن غذا در گلو چیست؟
مواد غذایی ممکن است در قسمتهای مختلفی از حلق بیمار گیر کنند و با عدم جا به جایی خطر بالقوهای برای حیات و تنفس بیمار ایجاد کنند. ضعف عضلات انتقال دهنده حلقی مهمترین علت گیر کردن غذا در گلو است. عضلات منقبض شونده دیوارههای حلقی تحت تاثیر آسیبهای عصبی-عضلانی، فیزیکی و به علت سالخورده شدن فرد میتواند تضعیف شده و عملکرد خود را از دست بدهد. به علت گیر کردن غذا در گلو عضلات تمامی تلاش خود را برای انتقال موثر مواد غذایی از حلق به مری به کار میبندند اما این اتفاق به ضعف بیشتر و در یک چرخه معیوب، به علت گیر کردن غذا در گلو بیشتر از قبل می انجامند.
در مواردی دیگر وجود اسپاسم در ناحیه حلق بیمار علت گیر کردن غذا در گلو بیمار است. اسپاسم منتشری که در فضای حلق بیمار وجود دارد، میتواند محدودیت حرکتی ایجاد کرده و علت گیر کردن غذا در گلو بیمار باشد. در واقع عدم صعود حنجره حین غذا خوردن منجر به عدم انتقال ماده غذایی به مری و چسبیدن ماده غذایی به حلق میشود.
حضور التهاب ناشی از سرما خوردگی و بازگشت اسید معده به مری و مری به حلق هم میتواند علت گیر کردن غذا در گلو باشد. در این حالت عضلات حلق توانایی کافی برای انتقال موثر غذا و عبور از سد التهابی را نداشته و تنگی مجرای ایجاد شده توسط التهاب منجر به ایجاد احساس گیر کردن غذا در گلو میشود.
احساس گیر کردن غذا در گلو را با چه علائمی میشناسیم؟
احساس گیر کردن چیزی در گلو معمولا نمودهای مختلفی دارد. معمولا بیماران از مشکل در بلعیدن غذای خود شکایت میکنند و برخی دیگر ممکن است گزارش کنند که من به راحتی نمیتوانم غذا را از گلوی خود رد کنم. برخی دیگر شاکی است نیاز به بلع چندگانه برای عبور ماده از حلق هستند و برخی دیگر حتی در قورت دادن آب دهانشان هم دچار مشکل هستند.
در بررسی و معاینات بالینی که توسط گفتار درمانگر یا متخصص بلع انجام میشود احساس گیر کردن چیزی در گلو در معاینه اشکال مختلفی را بروز میدهد. ما از بیمار میپرسیم احساس گیر کردن چیزی در گلوی شما به چه شکلی است؟ بیمار توضیح میدهد که در خوردن برخی از لقمهها مخصوصاً اگر چسبنده و سفت باشد مانند حلیم غذا به انتهای حلق من چسبیده و من احساس خفگی حین غذا خوردن دارم. در معاینه بالینی مشاهده میکنیم که علت پایین نرفتن غذا از گلو و اصلیترین دلایل احساس ماندن غذا در گلو ضعف در عضلات حلقی، ناتوانی حنجره در حرکت رو به بالا، تاخیر در فعال شدن رفلکس بلع، کاهش حجم عضلانی، پوستچر نامناسب بدن، تغییر شکل ناحیه گردن و وجود ناهنجاریهای حلقی مثل استئوفیت مهمترین موارد علت گیر کردن غذا در گلو میباشند.
افراد مختلف نامهای مختلفی برای این انتخاب میکنند. برخی از افراد به آن مشکل بلع غذا و گیر کردن غذا پشت لوزه میگویند و برخی دیگر آن را با نام احساس خفگی حین غذا خوردن میشناسند. در واقع اختلال اصلی نقص در انتقال ماده غذایی از حفره حلق به مری به دلیل مشکلی در فیزیک و ساختار ناحیه حلق و یا اخلال در عملکرد عصبی عضلانی منطقه ذکر شده میباشد.
در صورت گیر کردن آب و غذا در گلو چه باید کرد؟
در صورتی که در صورتی که آب و غذا در گلوی شما گیر کند مهمترین اقدام، درمان توسط اقدامات بلع درمانی میباشد. درمان گیر کردن غذا توسط بلع درمانگر که همان گفتار درمانگر آموزش دیده در زمینه بلع است، انجام میشود. مورد دوم انجام اقداماتی است که بیمار را از خطر خفگی نجات دهد. گیر کردن آب و غذا در گلو اگر منجر به نشت مواد به مسیر هوایی شود با ایجاد احساس خفگی حین غذا خوردن و آب خوردن میتواند حیات فرد را به خطر بیاندازد.
در یک اقدام اورژانسی از بیمار بخواهید که با سرفه کردن، عق زدن و خالی کردن کف حلق مواد گیر کرده را از دهان خارج نماید. در صورتی که بیمار هوشیار و آگاه باشد این مورد امکان پذیر است. در غیر این صورت بایستی با وارد کردن دست به حلق و تحریک رفلکس تهوع بیمار کمک کنیم که مواد گیر کرده از مجرای حلق خارج شود. در برخی از موارد حضور لوله ساکشن برای وکیوم کردن حلق ضروری خواهد بود و این مهمترین اقدام خانواده و همراه بیمار برای نجات بیمار از مرگ است.
ارزیابی گیر کردن غذا در گلو به چه شکلی است؟
شناسایی علت گیر کردن غذا در گلو توسط پزشک و گفتار درمانگر در فرایند مصاحبه و بررسی دادههای پاراکلینیک نظیر تصویربرداری انجام میشود. سپس از طریق پرسشنامه و بررسی عملکرد بلع به صورت خوداظهاری، احساس گیر کردن غذا در گلو، احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه و معده بیمار بررسی میشود.
در مواردی که صلاحدید پزشک معالج بیمار باشد، بلع باریم سولفات و عکس برداری رادیولوژیک مهمترین و بهترین ابزار جهت بررسی گیر ماده غذایی در نقاط مختلف بدن میباشد. فلئوروسکوپی بلع معتبرترین آزمون در بررسی احساس گیر کردن غذا در گلو است.
آیا گیر کردن غذا در گلو درمان دارد؟
بلی- بسته به علت گیر کردن غذا در گلو درمان آن نیز متفاوت خواهد بود. فهم دقیق و مشخص شدن علت گیر کردن غذا در گلو میتواند طرح درمان آن را نیز مشخص کند. در صورت وجود ضعف عضلانی، تقویت عضلات بلع ناحیه گلو با استفاده از الکتروتراپی و تمرین درمانی به کاهش احساس گیرکردن غذا در گلو کمک میکنیم. کاهش اسپاسم با دستورزیهای شل کننده عضلات حلق از دیگر درمانهای گیر کردن غذا در گلو است. کنترل التهاب از دیگر درمانهای کاهش دهنده احساس گیر کردن غذا در گلو میباشد که با بخور سرد، داروهای ضد التهابی و مصرف مایعات زیاد مقدور خواهد بود.
مشکل در بلعیدن غذا با استفاده از درمانهای ذکر شده قابل درمان است و در صورت تقویت عضلات و رفع ناهنجاریها درمان گیر کردن غذا پشت لوزه اتفاق میافتد و احساس گیر کردن چیزی در گلو و احساس خفگی حین غذا خوردن برطرف میشود.
درمان گیر کردن مواد غذایی در سایر قسمتهای بدن به چه شکلی است؟
وقتی بیماری احساس گیر کردن غذا در قفسه سینه خود را گزارش میکند، به احتمال بسیار زیاد غذا در ناحیه مری وی گیر کرده است. درمان گیر کردن غذا در مری با اقدامات پزشکی نظیر بالون گذاری مری، اتساع مری، جراحی و استنت گذار مری مقدور خواهد بود. در مواردی هم ارائه داروهای شل کننده عضلانی برای کنترل انسداد در سطح مری موثر هستند.
برای درمان احساس گیر کردن غذا در معده تیم گوارش پس از بررسی کردن علت گیر کردن غذا، اقدامات دارویی و جراحی خود را برای رفع احساس گیر کردن غذا در معده شروع میکنند. یکی از درمانهای مهم احساس گیر کردن غذا در معده پرهیز غذایی بیمار مبتلا به این اختلال است. پرهیز از غذا خوردن زیاد و همه چیز خواری در مدت زمان کم.
درمان گیر کردن غذا در مری با استفاده از اقدامات جراحی مسیر اصلی درمان است که توسط متخصصین گوارش و جراحان گوارش انجام میشود. رفع انسداد، تعبیه استنت و بالون گذاری از مواردی از اقدامات هستند که توسط متخصصین گوارش در منطقه ای که گیر کردن ماده غذایی اتفاق میافتد، انجام میشود.
آیا راهکارهای خانگی برای حذف علامت پایین نرفتن غذا از گلو وجود دارد؟
برای درمان پایین نرفتن غذا از گلو در منزل اقداماتی که توسط قابل انجام است شامل اقدامات جبرانی میشود. یعنی شما میتوانید:
- از خوردن مواد چسبنده و خشک خودداری کنید.
- در حین خوردن پوزیشن نشسته داشته باشید.
- در هنگام قورت دادن غذا مقداری سرتان را به سمت پایین خم کنید.
- سایز لقمه خود را کوچک تر بگیرید.
- غذاهای خود را با نوشیدنی فراوان میل کنید.
- در حین غذا خوردن از صحبت کردن خودداری کنید.
- سعی کنید هر لقمهی غذا را دوبار قورت دهید.
برخی از تمرینات بلع درمانی در رفع علت گیر کردن غذا در گلو موثر هستند. در مشورت با درمانگر خود لیستی از این تمرینات در منزل داشته باشید و درمان اختلال بلع در منزل را با راهنماییهای درمانگر خود پیگیری کنید.
نتیجه گیری
علت گیر کردن غذا در گلو میتواند تعدیل شده و یا از بین رود و متعاقب آن احساس گیرکردن غذا در گلو کاهش یابد. تمرینات بلع درمانی برای حذف علامت احساس خفگی در حین غذا خوردن ضروری است. این تمرینات برای درمان مشکل بلع در منزل و کلینیک بلع درمانی قابل انجام هستند. شناسایی علت گیر کردن غذا در گلو توسط پزشک و گفتاردرمانگر انجام شده و درمان آن به شکل سیستماتیک به رفع مشکل کمک خواهد کرد. اینجا در گروه ایران مد اس ال پی ما از بهترین روشهای درمانی جهت تعدیل علت گیر کردن غذا در گلو کمک گرفتهایم. گروه بلع درمانی ایران مد اس ال پی از ابزارهای پیشرفته مانند بایوفیدبک و وایتال استیم تراپی بهره میبرد. برای کسب اطلاعات بیشتر با ثبت مشاوره رایگان با ما در تماس باشید.
منابع
my.clevelandclinic.org
www.mayoclinic.org
www.asha.org
سوالات متداول
بررسی علائم به فهم دقیق علت گیر کردن غذا در گلو کمک نمیکند. برای یافتن دلایل احساس ماندن غذا در گلو شما نیازمند مشورت با یک گفتار درمانگر متبحر هستید. در مشورت با گفتاردرمانگر و ارزیابیهای دقیق و همکاری شما اصلی ترین علت گیر کردن غذا در گلوی شما مشخص میشود.
در صورتی که مواد جامد و خشک در گلوی شما گیر کند تقلای شما برای پاکسازی گلو و انتقال لقمه به مری میتواند بافت حلقی را زخم کند. عبور پرفشار غذا میتواند گلوی بیمار را زخم کند.
روش خاصی برای پیشگیری و شناسایی علت گیر کردن غذا در گلو از قبل وجود ندارد. اما اگر سنتان در محدوده سالمندی است و در حین خوردن غذاهای سفت و نیمه سفت به تقلا میافتید بهتر است از نظر قوت عضلات حلق و بلع توسط یک گفتاردرمانگر بررسی شوید.
موید سلمانی
کارشناس ارشد گفتاردرمانی درمانگر تخصصی بلع و گفتار
52
سلام وقت بخیر تجربه درمان بیماری که به علت گیر کردن غذا در گلو، احساس خفگی حین غذا خوردن را تجربه کرده بود با شما به اشتراک میگذارم.
بیمار ۸۵ ساله مبتلا به بیماری psp با شکایت عدم تغذیه دهانی و تغذیه با لوله پگ به مجموعه ما مراجعه کرده بود. این بیمار به مدت دو سال بود که از طریق لوله تغذیه میشد و به دنبال آسپیراسیونهای مکرر بزاق دهان به عفونتهای تکرار شونده تنفسی مبتلا میشد. بیمار در حین غذا خوردن حتی در در صورت خوردن لقمههای بسیار بسیار کوچک غذا در گلویش گیر کرده و باعق زدن بیمار غذا از گلویش خارج میشد. پس از بررسی با استفاده از فلوروسکوپی بلع متوجه شدیم که علاوه بر ضعف عضلات کوتاه کننده حلق در حین خوردن بیمار دارای استئوفیت سطح مهره سطح مهره c۵ و جلوی مری میباشد. با دریافت مواد غذایی استخری از مواد غذایی درون حلق بیمار تشکیل میشد. طبق بررسیهای انجام شده علت گیر کردن غذا در گلوی بیمار رشد استئوفیت و ضعف عضلات ناشی از بیماری psp بود. بیمار را به متخصص مغز و اعصاب متخصص جراحی مغز و اعصاب ارجاع دادیم. پس از بررسیهای مکرر بیمار کاندید جراحی حلقی برای تخلیه استخوان نبود و ما مجبور شدیم درمانهای توانبخشی را پیش بگیریم. درمانهای توانبخشی به بیمار کمک میکرد که مواد غذایی در حد مایعات را تحمل کند ولی با انجام تک تک درمانها بیمار قادر به مصرف مواد غذایی پوره و جویدنی نشد. درمان اختلال بلع بیمار با توجه به بیماری پیشروندهای که به طور زمینهای دارد همچنان ادامه دارد. طبق گفته پزشک در صورت عدم ادامه جلسات بلع درمانی قوه تغذیه مواد مایع هم ممکن است از دست برود. بنابراین درمان بیمار هدف بلع موثر ترشحات ریوی و بزاق و همچنین مواد غذایی و مایعات دنبال میشود. خدا را شکر در طول مدت درمانی بیمار مبتلا به عفونت ریه نشده است.