چه عواملی بر غلیظ شدن آب دهان تاثیر گذارند؟
چندین عامل میتوانند موجب غلظت بزاق دهان شوند. یکی از مهمترین این عوامل کم آبی بدن است. زمانی که بدن کم آب میشود، تولید بزاق کاهش مییابد و ممکن است بزاق غلیظتر شود. برخی داروها مانند آنتیهیستامینها، داروهای ضدافسردگی، مسکنها و داروهای ضد اضطراب میتوانند میزان ترشح بزاق را تغییر دهند و عوارضی چون مشکل در قورت دادن آب دهان یا چسبیدن بزاق در گلو را ایجاد کنند. همچنین بیماریهایی مانند دیابت، بیماریهای نورولوژیکی، سرطان سر و گردن و پروسه درمان آن شامل پرتودرمانی و...، اختلالات غدد بزاقی، یا بیماریهای خودایمنی مانند سندروم شوگرن میتوانند بر تولید بزاق تأثیر بگذارند و آن را غلیظ کنند. در سندروم شوگرن، سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به غدد ترشحی حمله میکند و باعث التهاب، تخریب و کاهش عملکرد آنها میشود. یکی دیگر از عوامل غلظت بزاق میتواند سیگار کشیدن باشد. نیکوتین موجود در سیگار به مرور زمان باعث خشکی دهان میشود. علاوه بر موارد قبل، عفونتهای دهانی مانند گلودرد، آنفلوآنزا یا سایر عفونتهای دستگاه تنفسی میتوانند باعث تغییر در ترکیب بزاق و افزایش غلظت آن شوند.
دیگر عامل موثر در این زمینه، نوع رژیم غذایی و سطح استرس افراد است. مصرف غذاهای شور یا پرکالری و اظطراب زیاد در طی روز بر غلیظ شدن آب دهان بی تاثیر نیست. همچنین تحقیقات نشان داده که میزان ترشح بزاق دهان در سالمندان کمتر از سایر گروههای سنی است. چراکه با افزایش سن همراه با تغییرات متابولیسمی دیگر که در بدن اتفاق میافتد عملکرد غدد بزاقی نیز تحت تاثیر قرار میگیرد.
درمان مشکل غلیظ شدن بزاق شامل چه اقداماتی است؟
غلیظ شدن بزاق دهان معمولا مشکلاتی نظیر اختلال در بلع آب دهان، احساس ناخوشایند، مشکلات گوارشی و افزایش خطر عفونتهای دهانی و دندانی را در پی دارد. برای رفع این مشکل، چندین راهکار وجود دارد که میتوان از آنها استفاده کرد. به طور کلی این راهکارها شامل تغییرات در سبک زندگی، درمانهای دارویی و پزشکی (که زیر نظر پزشک متخصص توصیه میشود) و در برخی موارد تکنیکهای گفتاردرمانی برای بهبود اختلال در بلع آب دهان و گیر کردن بزاق در گلو هستند. گفتاردرمانگران متخصص بلع، از تکنیکهای خاصی برای کمک به افرادی که با مشکلات بلع ناشی از غلیظ شدن آب دهان مواجه هستند، استفاده میکنند. این روشها میتوانند شامل تمرینات حسی و حرکتی جهت کنترل بزاق و بهبود فیزیولوژی بلع باشند.
چند راهکار کاربردی برای رفع غلظت بزاق دهان
- اگر شما از مشکل غلظت بزاق دهان رنج میبرید روشهای زیر میتواند تا حدی به رفع مشکل شما کمک کند.
- نوشیدن آب و مایعات غیرکافئیندار به میزان کافی در طول روز. مایعات به رقیق شدن بزاق و تسهیل بلع کمک میکنند.
- جویدن آدامس یا خوردن لیمو یا مرکبات ترش میتواند به تحریک تولید بزاق و رقیق شدن آن کمک کند.
- استفاده از دستگاه بخور سرد در محیط اتاق
- از خوردن غذاهای چرب، پر ادویه و تند خودداری کنید
- مسواک زدن منظم و استفاده از دهانشویههای ضدعفونیکننده میتواند به حفظ سلامت غدد بزاقی و کاهش غلظت بزاق کمک کند. استفاده از مسواک نرم و دهانشویههای ملایم میتواند در کاهش التهاب غدد بزاقی و بهبود کیفیت بزاق مؤثر باشد.
- نوشیدن کافئین را محدود کنید
- از کشیدن سیگار و مواد مخدر اجتناب نمایید
- سعی کنید در رژیم غذایی خود میوه و سبزیجات بیشتری بگنجانید
میتوانید از داروخانه داروهای بدون نسخه برای خشکی دهان تهیه کنید - مکیدن آبنباتهای بدون قند
- خوردن تکههای یخ کوچک در طول روز نیز میتواند به رفع مشکل غلیظ شدن آب دهان کمک کند.
- از صرف غذاهای خیلی خشک اجتناب کنید.
- سعی کنید هنگام صرف غذا، لقمه را کاملا بجوید.
- محدود کردن مصرف نمک و شکر در وعده های غذایی
علت زیاد شدن بزاق دهان چیست؟
افزایش ترشح بزاق که به آن پلیسالویا یا هیپر سالووا میگویند میتواند از فاکتورهای مختلفی نشات بگیرد. زیاد شدن بزاق دهان ممکن است به طور موقت یا مزمن رخ دهد. گاهی نوع غذاهای مصرفی فرد علت زیاد شدن بزاق دهان به شکل موقت است. خوردن غذاهای ترش، تند یا خیلی نمکی میتواند باعث تحریک غدد بزاقی و افزایش ترشح بزاق شود. همچنین استفاده از دندانهای مصنوعی یا ارتودنسی میتواند به تحریک غدد بزاقی و افزایش تولید بزاق منجر شود.
بیماریهایی مانند رفلاکس معده (GERD) یا عفونتهای معده و روده ممکن است باعث تحریک غدد بزاقی و زیاد شدن بزاق شوند. در برخی از اختلالات مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون یا نوروپاتی که باعث اختلال در کنترل بزاق می شوند نیز این مشکل می تواند بوجود آید. گاهی اوقات مسمومیت با برخی از سموم یا داروها نیز سبب افزایش بزاق میشود. تغییرات هورمونی دوران بارداری، عفونت، کم تحرکی، آلرژی، سرطان دهان یا غدد بزاقی، پرکاری تیروئید از جمله علت زیاد شدن بزاق دهان به شمار میروند.
در صورتی که افزایش بزاق با علائم دیگری همچون درد، تورم، مشکل در قورت دادن آب دهان، گیر کردن بزاق در گلو یا تغییر در طعم همراه باشد، مراجعه به پزشک ضروری است تا علت دقیق شناسایی و درمان شود.
تغییرات بزاق چگونه منجر به اختلال در بلع آب دهان میشود؟
غلیظ شدن آب دهان و اختلال بلع ارتباط نزدیکی با هم دارند. بزاق دهان نقش مهمی در فرایند بلع خصوصا مرحله دهانی بلع ایفا میکند و اگر چرخه آن مختل شود فرایند تغذیه آسیب میبیند. بزاق کمک میکند محیط دهان همواره مرطوب بماند، عمل جویدن تسهیل شود، به دندانها حین جویدن آسیبی وارد نشود و ما طعم غذا را بهتر احساس کنیم. همچنین به انتقال مناسب غذا از دهان به حلق و مری کمک میکند و نقش روانسازی حرکت را به عهده دارد. در نتیجه زمانی که بزاق به اندازه کافی ترشح نشود چرخه فاز دهانی و حلقی بلع را معیوب میسازد. مشکل در قورت دادن آب دهان، چسبیدن بزاق در گلو، درد هنگام خوردن غذاهای خشک، سرفه و تاخیر در انتقال حلقی بلع از پیامدهای غلیظ شدن آب دهان است.
سخن آخر
غلیظ شدن آب دهان از جمله مشکلاتی است که بسیاری از افراد آن را به شکل موقت و گذرا تجربه میکنند. غلظت بزاق دهان بر اثر عوامل متعددی از تغییر رژیم غذایی گرفته تا سرطانهای ناحیه سر و گردن ایجاد میشود. این اختلال اگر مزمن شود آسیبهای جدی به سلامت عمومی فرد وارد میکند. بنابراین بهتر است در صورت تداوم غلظت بزاق دهان و یا گیر کردن بزاق در گلو به پزشک مراجعه شود. ممنون که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید. در صورت تمایل به کسب اطلاعات بیشتر میتوانید با ما تماس بگیرید.
منابع:
1. "Salivary gland function and disorders", Boucher, S. (2019).
2. "Salivary flow patterns and the health of the oral mucosa", Dawes, C. (2003).
3. "Salivary gland dysfunction and dry mouth in the elderly", Ship, J. A. (2013).
4. "Medications and their effects on salivation",Tobin, M. S., & Sirois, D. A. (2010).
سوالات متداول
اگر تغییرات بزاق بعد از گذشت یک هفته رفع نشود یا با علائم دیگری همراه شود برای مشخص شدن علت آن باید حتما با پزشک مشورت نمایید. علائم همراه هشدار دهنده عبارت است از : اختلال در بلع آب دهان، درد زیاد، تورم یا قرمزی در ناحیه سر و گردن، تب و خس خس سینه.
بله. خشکی دهان و غلیظ شدن آب دهان میتواند یکی از دلایل گیر کردن بزاق در گلو باشد. زیرا این مسئله باعث چسبندگی بیشتر بزاق شده و فرایند بلع را با دشواری رو به رو میسازد.
