ماهیت اختلال بلع چیست و مانورهای درمان مشکل بلع چه کمکی به بیمار می کنند؟

بلع انسان دارای سه مرحله متوالی دهانی، حلقی و مروی است. بعد از مرحله دهانی که لقمه غذا به قسمت حلق می رسد، مرحله حلقی بلع با شروع رفلکس بلع، که یک عمل غیر ارادی و کاملا رفلکسی است، بصورت اعمال متوالی آغاز می شود. در طول انجام این اعمال متوالی غذا بدون اینکه وارد مسیرهوایی شود، وارد مسیر مری و در نهایت معده می شود. در بیماران مبتلا به اختلال بلع این فرایند متوالی مختل شده و علائم مختلف مانند آسپیراسیون و ورود مواد غذایی به مسیر هوایی مشاهده می شود.

در بیمار مبتلا به مشکل بلع نقص دراعمال غیرارادی بلع حلقی (حرکات حلق که برای قورت دادن لقمه شکل می‌گیرند و ما کنترل فعالی بر آن‌ها نداریم) منجر به رخداد علائم آسپیراسیون و خفگی می شود.  مانورهای درمان مشکل بلع اعمال غیرارادی بلع حلقی که آسیب دیده اند را تحت تاثیر قرار می دهد. متخصص گفتاردرمانی با استفاده از مانورهای درمان مشکل بلع به بیمار آموزش می دهد تا اینکه بتواند  بر روی اعمال غیرارادی بلع حلقی کنترل ارادی داشته باشد. کنترل ارادی بر روی اعمال بلع حلقی از رخداد علائم خفگی و آسپیراسیون جلوگیری خواهد کرد.

بنابراین مانورهای درمان مشکل بلع طبقه ای از تکنیک های بهبود بلع هستند که اعمال غیر ارادی بلع حلقی را تحت کنترل ارادی فرد قرار می دهند و از این طریق علائم اختلال بلع را مدیریت می کنند.

مانورهای درمان مشکل بلع چه نوع تمریناتی هستند؟

مانورهای درمان مشکل بلع غالبا مرحله حلقی بلع را بهبود می بخشند. در مراکز گفتاردرمانی برای مشکل بلع انجام این مانورها و تمرینات باید تحت نظرگفتاردرمانگر متخصص در حیطه بلع درمانی انجام می شود. در این قسمت به طور خلاصه مانورهای درمان مشکل بلع را توضیح خواهیم داد:

مانور بلع فوق چاکنایی (مانور بستن ارادی مسیر هوایی)

این مانور یکی از بهینه ترین تکنیک های بهبود بلع برای بیمارانی است که در بستن تارهای صوتی خود، در هنگام مرحله حلقی بلع مشکل دارند. این تکنیک به بیمار کمک می کند، قبل از اینکه عمل بلع را انجام دهد تارهای صوتی خود را به هم نزدیک کند و مسیر حنجره را ببندد و این وضعیت را در طول عمل بلع حفظ کند و سپس سرفه کند تا اگر مواد غذایی وارد سطح تار های صوتی شده باشند، با این سرفه خارج شود. انجام این تمرین باید تحت نظر متخصص گفتاردرمانی در مراکز گفتاردرمانی برای مشکل بلع انجام شود. راحترین شیوه اجرای این است که بیمار با اختلال بلع یک دم انجام دهد، سپس صدای آ را بکشد، بعد از متوقف کردن کشیدن صدای آ نفس خود را نگه دارد و سپس شروع به بلعیدن ماده غذایی کند و بعد هم بلافاصله سرفه کند.

مانور بلع بالاتر از سطح فوق چاکنایی

 این مانور نیز از بهینه ترین تکنیک های بهبود بلع برای بیماران با اختلال بلع که در بسته شدن تار های صوتی برای بلع ایمن مشکل دارند، استفاده می شود. همانند مانور بلع فوق چاکنایی این مانور نیز مدت زمان بسته شدن مسیر هوایی در طول عمل بلع را تغییر می دهد. در این مانور از بیمار خواسته می شود یک عمل دم انجام دهد سپس عمل بازدم را انجام دهد، بعد نفس خود را نگه دارد و فشار زیادی برای نگه داشتن نفس اعمال کند و در این حالت عمل بلع را انجام دهد. بلافاصله بعد از بلع سرفه کند.

مانور بلع همراه با تلاش و تقلا

یکی از پرکاربردترین تمرینات اختلال بلع که روش انجام راحتری دارد، مانور بلع همراه با تلاش و تقلا است. در این مانور از بیمار خواسته می شود که هنگام بلع مواد غذایی تمام عضلات بلع را منقبض و با فشار غذا را ببلعد.

مانور بلع مندلسون

در این مانور آگاهی بیمار از حرکت حنجره حین بلعیدن افزایش پیدا می کند. این مانور یکی از بهترین تکنیک های بهبود بلع برای بیمارانی است که ضعف حرکتی حنجره دارند. در این مانور، از بیمار خواسته می شود، که چندین بار بزاق خودش را ببلعد و به حرکت حنجره در جلوی گردن هنگام بلع توجه کند که این کار از طریق لمس حنجره با دست انجام می شود. سپس به درمانگر بگوید که آیا بالا و پایین رفتن حنجره را حس می کند یا خیر؟  سپس از بیمار خواسته می شود وقتی عمل بلع را انجام داد و حنجره اش بالا رفت، اجازه ندهد پایین بیاید وآن را با انقباض عضلات چند ثانیه در همان بالا نگه دارد و سپس اجازه دهد پایین بیاید.

مانور شاکر

این تمرین یکی از راحترین تمرینات اختلال بلع است که فرد با اختلال بلع می تواند در منزل بطور مستقل انجام دهد.   تمرین شاکر در برنامه های تمرینی و درمان اختلال بلع در سالمندان بصورت روتین انجام می شود. در افراد سالمند اختلال بلع بیشتر به دلیل ضعف عضلانی ناحیه جلو گردن اتفاق می افتدکه متعاقب آن حرکت حنجره و باز شدن دهانه مری برای عبور غذا ضعیف می شود و هنگام غذا خوردن احساس گیر کردن لقمه غذا در گلو و خفگی دارند. تمرین شاکر باعث تقویت عضلات متصل به حنجره می شود. در این تمرین از بیمار خواسته می شود در یک جای صاف به پشت دراز بکشد به طوری که پاها بطور مستقیم و صاف باشد و شانه ها هم روی زمین باشد. سپس از بیمار خواسته می شود که سر و گردن را بالا بیاورد و نوک انگشت شصت پا را نگاه کند، این حالت را 30 ثانیه تا 1 دقیقه نگه دارد، سپس سر را به حالت اول برگرداند و یک استراحت چند ثانیه کند و دوباره تمرین را تکرار کند.

آیا بیمار می تواند مانورهای درمان مشکل بلع را مستقل انجام دهد؟

مانورهای درمان مشکل بلع براساس نتایج ارزیابی های بالینی و دستگاهی انتخاب می شود. متخصص گفتاردرمانی براساس ماهیت و شدت اختلال بلع مانورهای درمان مشکل بلع را به بیمار با اختلال بلع آموزش می دهد. در مراحل اول درمان نحوه اجرای این مانورهای درمان مشکل بلع با نظارت متخصص گفتاردرمانی است. برای تمرین در منزل متخصص گفتار درمانی نحوه اجرا و شدت تمرینات اختلال بلع و مانور ها آموزش داده می شود و بیمار بدون اجازه متخصص گفتاردمانی نباید مانورهای درمان مشکل بلع را بطور مستقل انجام دهد.

درمان خانگی مشکل بلع توسط چه کسی انجام می شود؟

منظور از درمان خانگی مشکل بلع این است که بیمار تمرینات اختلال بلع را در منزل دریافت کند. درمان خانگی مشکل بلع بصورت ویزیت و نظارت متخصص گفتار درمانی و انجام تمرینات اختلال بلع انجام می شود. درمان خانگی مشکل بلع شامل انجام تمرینات اختلال بلع و مانورهای درمان مشکل بلع می باشد. متخصص گفتاردرمانی بر اساس شرایط هوشیاری و آگاهی بیمار ممکن تمریناتی برای خانواده جهت تسهیل مسیر درمان اختلال بلع به خانواده ارائه دهد. 

درمان اختلال بلع در بزرگسالان با ورزش چگونه انجام می شود؟

درمان اختلال بلع در بزرگسالان با ورزش با اجرای تمرینات اختلال بلع و مانورهای درمان مشکل بلع انجام می شود. افراد با اختلال بلع برای درمان باید تمرینات اختلال بلع را بصورت ورزش های روتین روزانه انجام دهند. در افراد سالمند و یا بیماران با شرایط بیماری پیشرونده باید تمرینات اختلال بلع را بصورت مداوم انجام دهند. انجام تمرینات اختلال بلع بطور مستمر از رخداد ضعف های پیشرونده در عمکلرد بلع جلوگیری خواهد کرد. بنابراین منظور از درمان اختلال بلع در بزرگسالان با ورزش، انجام روتین مانورها و تمرینات اختلال بلع در طول روز است. انجام این تمرینات اختلال بلع و آموزش مانورهای درمان مشکل بلع توسط متخصص گفتاردرمانی به بیمار ارائه می شود. این خدمات ممکن است در مراکز گفتاردرمانی برای مشکل بلع و یا بصورت ویزیت در منزل ارائه شود.

چرا درمان اختلال بلع در سالمندان مهم است؟

افراد سالمند دچار یکسری ضعف های عصبی – عضلانی می شوند که این به نوبه خود ممکن است عضلات مربوط به  دهان، حلق و گردن را تحت تاثیر قرار دهد. ارزیابی و تشخیص به موقع اختلال بلع در این افراد از رخداد عفونت های ریوی جلوگیری خواهد کرد. طبق داده های مقالات و داده های بیمارستانی بیشترین آمار فوتی در افراد سالمندان به دلیل مشکلات بلع و عفونت های ریوی ناشی از آن است. درمان اختلال بلع در سالمندان از رخداد مشکلات بلع  و عفونت های ریوی مکرر جلوگیری خواهد کرد. درمان اختلال بلع در سالمندان با استفاده از تغییرات بافت های غذایی و تمرینات اختلال بلع انجام می شود.

درمان مشکل بلع با گفتاردرمانی چگونه است؟

منظور از درمان مشکل بلع با گفتاردرمانی ارائه خدمات بلع درمانی توسط متخصص گفتاردرمانی است. متخصص گفتار درمانی با ارائه تمرینات اختلال بلع و آموزش مانورهای درمان مشکل بلع به بهبود وضعیت تغذیه ای و بلع بیماران کمک می کند.

نتیجه گیری

مانورهای درمان مشکل بلع به بهبود وضعیت ارادی بلع حلقی کمک می کند. انتخاب نوع تمرینات اختلال بلع بر اساس ارزیابی شدت و نوع اختلال بلع انجام می شود. انجام مانورهای درمان مشکل بلع تحت نظر متخصص گفتاردرمانی باشد و بیمار با اختلال بلع نباید بطور مستقل و بدون راهنمایی متخصص این تمرینات اختلال بلع را انجام دهد. انجام مانورهای درمان مشکل بلع ممکن است در منزل و یا در مراکز گفتاردرمانی برای مشکل بلع انجام شود. تیم تخصصی اختلال بلع ایران مد اس ال پی در راستای ارائه خدمات با کیفیت برای حل مشکل بلع بیمارتان همراه شما خواهد بود. درمانگران تخصصی ما روش‌های اجرای تک تک مانورهای درمان کننده مشکل بلع را به شما آموزش خواهند داد.

سوالات متداول شما

آیا پس از انجام مانورهای درمان مشکل بلع دیگر نیازی به انجام گفتار درمانی هست یا خیر؟

درست است که پس از انجام مانورهای درمان مشکل بلع بسیاری از علائم و مشکلات مرتبط به بلع حل می‌شود اما این پایان ماجرا نیست و برای بهبود کامل مشکل و پیشگیری از خطرات آن لازم است بلع درمانی توسط گفتار درمانگر را نیز تجربه کنید. درمان‌های دستی و استفاده از ابزار مشکل فیزیولوژی بلع بیمارتان را یا تقلیل داده و یا به طور کامل حل می‌کند.

گفتار درمانگر چگونه مانور مناسب بیمار ما را شناسایی می‌کند؟

با بررسی تک تک علائمی که بیمار به عنوان مشکل بلع معرفی می‌کند و بررسی تخصصی توسط ابزارهای ارزیابی بلع گفتار درمانگر اطلاعات کافی را برای انتخاب مناسب‌ترین مانور برای بیمارتان کسب خواهد کرد. ترکیب دانش و تجربه به گفتار درمانگر در انتخاب بهترین مانور درمان مشکل بلع بیمارتان کمک خواهد کرد.

آیا ممکن است در مراحل درمان مانور درمان مشکل بلع نیاز به تعویض داشته باشد؟

بله با تغییرات فیزیولوژیکی که در عملکرد بلع بیمار با استفاده از درمان مستقیم و یا درمان مانوری مشکل بلع اعمال می‌شود ممکن است نیاز باشد وابسته به نتایج درمان و فیزیولوژی فعلی عملکرد بلع مانورهای جدیدی به بیمار ارائه شود.

منابع:
Dysphagia: evaluation and treatment J A Logemann,