تعبیه تراکئوستومی موقت چگونه انجام میشود؟
تراکئوستومی موقت برای بیمارانی توصیه میگردد که پیش آگهی بهتری دارند و بعد از گذشت زمان نسبتا کوتاهی توانایی تنفس خود به خود را به دست میآورند. برای انجام تراکئوستومی موقت پزشک متخصص یک برش در ناحیه قدامی گردن ایجاد کرده و سپس از طریق این سوراخ لوله تراکئوستومی استریل را وارد نای میکند تا هوا به سمت ریه جریان یابد. معمولا عمل تراکئوستومی با گروه درمانی بخش اتاق عمل و یا اسکوپی انجام میشود. پارامترهای مهم جراحی در نظر گرفتن تعداد پلاکتها، هموگلوبین و تصویربرداری در صورت وجود است و این امر بر عهده جراح است.
مزایا و معایب تراکئوستومی چیست؟
بزرگترین مزیت تراکئوستومی ایجاد یک مسیر هوایی ایمن برای بیمارانی است که راه هوایی مطمئنی برای تنفس ندارند. در واقع تراکئوستومی موقت یک جراحی کم عارضه و رایج است و با انتقال راحت اکسیژن به ریهها باعث نجات جان بیماران زیادی میشود. تصور کنید که با بیماری مواجه شدید که به خاطر گیر کردن ماده خاصی در گلویش یا به خاطر آسیب فیزیکی در حفره دهان قادر به تنفس از مسیر حلق نیست، سیاه و کبود شده و به خاطر تنگی نفس به همه جا چنگ میزند، در این صورت تعبیه لوله تراکئوستومی و سوراخ کردن نای بیمار است که زندگیاش را نجات میدهد.
از دیگر مزایای این روش امکان تغذیه از راه دهان است. لازم به ذکر است به علت اینکه این بیماران مستعد آسپیراسیون هستند تغذیه دهانی باید زیر نظر آسیب شناس گفتار، زبان و بلع و متناسب با سطح توانمندی بیمار آغاز گردد. در این روش بهداشت دهان و دندان حفظ میگردد و درنتیجه تحمل آن برای بیمار راحتتر خواهد بود. علاوه بر آن در این روش بیمار توانایی خارج کردن ترشحات از طریق دهان را خواهد داشت.
مانند هر جراحی دیگری، تراکئوستومی نیز عوارض و خطراتی برای بیمار به دنبال دارد، با این حال بروز مشکلات اساسی در این عمل معمولا نادر است. رایجترین عوارض تراکئوستومی که ممکن است برای بیمار اتفاق بیافتد عبارت است از:
- خونریزی در محل جراحی
- ایجاد عفونت اطراف لوله تراک یا نای
- گیر کردن هوا در اطراف ریهها
- حبس شدن هوا در لایههای عمیق قفسه سینه
- گیر افتادن هوا زیر پوست اطراف ناحیه تراکئوستومی
- مشکل بلع در بیماران تراکئوستومی که یکی از مهمترین عوارض تراکئوستومی است
- ایجاد فیستول (سوراخ) بین نای و مری
- دشواری در حرف زدن و ارتباط کلامی
- ایجاد زخم اطراف نای
- آسیب به اعصاب تارهای صوتی و مشکلات صوت
- آسیب بافت لوله مری
- عفونت ریه و خون در صورت عدم مراقبت
معرفی انواع لوله تراکئوستومی/ کدام لوله برای بیمار شما مناسب است؟
انواع لوله تراکئوستومی در سبکها، مارکها ، اندازهها و جنسهای مختلف در دسترساند. لولههای تراکئوستومی به طور کلی به دو گروه کافدار و بدون کاف تقسیم میشوند. کاف (شبیه یک بادکنک) در انتهای لوله تراکئوستومی قرار دارد و میتوان آن را پر از هوا یا خالی کرد. کاف لولههای تراکئوستومی از پلاستیک ساخته شده است. لولههای تراکئوستومی کاف دار اغلب برای بیمارانی که به ونتیلاتور نیاز دارند استفاده میشود. کاف این امکان را به ما میدهد که از ورود ترشحات نای به ریه تا میزان زیادی جلوگیری کنیم. پزشک با توجه به ارزیابیهای فیزیکال سایز لوله و همچنین نوع آن (کافدار یا بدون کاف) را متناسب با آناتومی گردن و شرایط بالینی بیمار مشخص میکند.
در مورد مشکل بلع در بیماران تراکئوستومی چه میدانید؟
دیسفاژی یا اختلال بلع مشکلی رایج در اختلالات مرتبط با راه هوایی مثل تراکئوستومی به شمار میرود. حدودا 50 تا 83 درصد بیمارانی که تراکئوستومی انجام میدهند به دیسفاژی مبتلا میشوند. اگرچه تراکئوستومی دسترسی آسانتر به ریه را فراهم میکند اما وجود تراک مانع ترشح جامدات و مایعات نمیشود و بیماران تراکئوستومی از نشت مواد به ریه و آسپیراسیون در امان نیستند. با این وجود به علت مزایای تراکئوستومی موقت و دائمی از این روشها در درمان بیماریهای حاد دستگاه تنفسی استفاده میشود.
عامل اصلی ایجاد آسپیراسیون در تراکئوستومی موقت کاهش مقاومت مجاری راه هوایی در هنگام دم و بازدم است. در تراکئوستومی موقت فشار هوای زیر طنابهای صوتی کاهش یافته که این امر از سرفه تاثیر گذار جلوگیری میکند و بست نرمال گلوت را تغییر میدهد. همچنین تعبیه لوله تراکئوستومی در مواردی حرکات صعودی حنجره را کاهش داده و احتمال نشت غذا یا ترشحات به راه هوایی افزایش میدهد. البته باید بدانید که دریافت خدمات مناسب و حرفهای بلع درمانی به احیای بلع ایمن، بهبود مشکل بلع در بیماران تراکئوستومی و جلوگیری از نشت مواد غذایی و ترشحات به ریه کمک چشمگیری میکند.
جلوگیری از آسپیراسیون به کمک بلع درمانگر چگونه انجام میشود؟
گفتاردرمان نقش اساسی در روند ارزیابی و درمان اختلال بلع بیماران با تراکئوستومی موقت یا دائمی ایفا میکند. درمانگر روند ارزیابی را با گرفتن تاریخچه پزشکی دقیق شامل وضعیت تنفسی، تغذیه و آسپیراسیون و همچنین معاینات بالینی آغاز میکند. در صورت صلاح دید، درمانگر از تستهای استاندارد ویدئوفلوروسکوپی یا FEES برای بررسی دقیقتر وضعیت بلع بیمار استفاده میکند. اگر مسیر بلع بیمار ایمن نباشد بیمار باید از طریق روشهای تغذیه غیر دهانی مانند NG TUBE یا PEG تغذیه شود. آسیب شناس گفتار، زبان و بلع با توجه به شرایط بیمار از تمرینات توانبخشی دستگاهی (الکتروتراپی) و غیر دستگاهی برای درمان اختلال بلع این بیماران استفاده مینماید.
در صورت وجود آسپیراسیون، انجام بلع درمانی با روش اصلاح حرکت و خالی کردن حلق و بیشینه سازی حرکت صعودی حنجره از مهمترین اقدامات درمانی گفتاردرمانگر است. بلع درمانی در جهت افزایش سرعت حرکت بلع در حین تغذیه با مایعات و مواد جامد و نیمه جامد از دیگر اقدامات گفتاردرمانگر است. محرک دهی با دمای سرد یکی از اقدامات اصلی در این بیماران است.
نکات کاربردی در مورد مراقبت های بعد از تراکئوستومی
- در شرایط معمول هوا از طریق بینی و دهان گرم و مرطوب شده و وارد ریهها میشود اما در بیماران با تراک هوای سرد و خشک وارد ریه شده که سبب آزردگی بیمار میشود. بنابراین سعی کنید از دستگاه بخور برای مرطوب کردن هوا استفاده نمایید.
- بهتر است بیمار در منزل از انجام فعالیتهای بدنی شدید اجتناب کند.
- موقع استحمام باید از ورود آب و مواد شوینده به لوله جلوگیری کنید.
- لوله تراک باید خشک و تمییز نگه داشته شود.
- در صورت کثیف شدن یا مرطوب شدن گاز استریل زیر تراکئوستومی آن را تعویض نمایید.
- سعی کنید محیط اطراف بیمار تا حد امکان تمییز و عاری از گرد و خاک باشد.
- بهداشت دهان و دندان بیمار رعایت شود.
- در صورت آلوده شدن بند تراکئوستومی با احتیاط آن را عوض کنید.
- از ارتباط بیمار با افراد سرماخورده یا درگیر عفونت تنفسی بپرهیزید.
- تغذیه دهانی بیمار باید با دستور گفتاردرمان و متناسب با شرایط بیمار انجام شود بنابراین از دادن خوراکی از طریق دهان بدون توصیه گفتاردرمان جدا خودداری کنید.
- در صورت مشاهده علائمی چون تب، بی قراری، مشکل تنفسی و خونریزی از محل تراکئوستومی موقت فورا با پزشک خود تماس بگیرید.
تراکئوستومی تا چه زمانی لازم است؟
تراکئوستومی تا چه زمانی لازم است؟ به طور کلی هنگامی که بیمار نشانههای بهبودی و تحمل تنفس خود به خود و ایمن را داشته باشد پزشک اقدام به خارج کردن لوله تراکئوستومی موقت مینماید. مدت زمان لازم برای بهبود وضعیت ریوی و کاهش ترشحات به شرایط بیمار بستگی دارد و متفاوت است. روند برداشتن تراک گلو به شکل تدریجی انجام میشود تا پزشک از توانایی تنفس بیمار اطمینان حاصل کند.
پس از تنفس نوبت به بررسی عملکرد بلع میرسد. خروج لوله تراکئوستومی در صورتی که بلع بیمار همچنان مختل است امکان پذیر نخواهد بود. بیماری که هنوز بزاق و مواد غذایی را آسپیره میکند همچنان مستعد ورود به بحران مجدد ریه است. بنابراین پزشک معالج بیمار تا زمان اکتساب اطمینان کامل از بهبود عملکرد بلع بیمار خروج لوله تراکئوستومی را به تعویق میاندازد.
سخن آخر
تراکئوستومی موقت چیست؟ همانطور که گفته شد تراکئوستومی موقت روشی برای ایجاد یک مسیر هوایی ایمن است. بیماریها و دلایل متفاوتی وجود دارد که منجر به انسداد مسیر هوایی فوقانی و کاهش اکسیژن رسانی به ریهها میشود. با کمک تراکئوستومی موقت بیمار میتواند به راحتی تنفس کند. اگرچه تراکئوستومی موقت روشی قابل اجرا و ساده است اما بدون خطر و عوارض نیست. یکی از عوارض آن آسپیراسیون و بروز اختلال بلع است. دریافت خدمات بلع درمانی اصولی زیر نظر گفتاردرمان حاذق سبب ارتقای عملکرد بلع و افزایش سطح کیفیت زندگی این بیماران خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر یا رزرو نوبت میتوانید از طریق شماره تلفن های ثبت شده در سایت با همکاران ما در تیم ایران مد اس ال پی در تماس باشید.
سوالات متداول
1. چگونه متوجه شویم که بلع بیمار ما ایمن است و آسپیره نمیکند؟
بروز آسپیراسیون در اغلب بیماران با علامتهایی نظیر سرفه قبل، حین و بعد از بلع شناخته میشود. اما به صورت کلی با انجام ویدیوفلئوروسکوپی بلع میتوان از وجود و یا عدم وجود آسپراسیون در بیمار خود مطلع شد.
2. خروج لوله تراکئوستومی چه مراحلی دارد؟
پس از حصل اطمینان از تنظیم بودن عملکرد بلع و تنفس بیمار، پزشک معالج بررسی شرایط را با انجام مشاوره شروع میکند. از پزشک متخصص مغز و اعصاب ثبات سیستم مغز و اعصاب و عملکرد بلع بیمار را از گفتاردرمانگر و در نهایت تعادل سیستم گوارشی را از متخصص گوارش بیمار استعلام میگیرد. پس از مثبت بودن تمامی نظرات اعضای تیم پس از بستری کردن بیمار و طی دو مرحله لوله تراکئوستومی بیمار را خارج میکند. مرحله اول کوچکتر کردن سایز لوله تراکئوستومی است و مرحله دوم خروج کامل لوله.
