اختلال بلع چیست؟
فرایند بلع طبیعی مجموعهای بسیار منظم و هماهنگ از رخدادهایی است که در ناحیه دهان، حلق و مری اتفاق میافتد. در نتیجه این امر بزاق دهان، مایعات یا مواد غذایی به راحتی به معده منتقل میشود تا سایر مراحل گوارشی طی شود. آناتومی بدن انسان به گونهای است که مسیر تنفس و بلع در نزدیکی یکدیگر واقع شدهاند. بنابراین هنگام انجام بلع باید مسیر تنفسی به خوبی محافظت شود تا غذا وارد ریه نشود و این تعادل حفظ شود.
اختلال بلع به مشکلی گفته میشود که مراحل دهانی، حلقی یا مروی بلع را با دشواری مواجه کند یا باعث از دست رفتن هماهنگی بلع و تنفس شود. هر کدام از مراحل بلع فعالیتهای حسی و حرکتی متعددی را شکل دادهاند. آسیبهای عضلانی، عصبی یا آناتومیکی در هر کدام از مراحل سه گانه بلع فرایند انتقال غذا را از روال طبیعی و نرمال خارج میکند و باعث بروز دیسفاژی میشود.
پیامدهای دیسفاژی بر زندگی افراد چیست؟
دیسفاژی اختلالی چند بعدی است و میتواند آسیبهای جدی جسمی، روانی و اجتماعی از خود بر جای بگذارد. پیامدهای دیسفاژی از بعد پزشکی بسیار حیاتی است. شایع ترین پیامدهای دیسفاژی عبارت است از: عفونت ریه ناشی از آسپیراسیون، سوء تغذیه، کم آبی بدن، خطر خفگی و همچنین افزایش زمینه ابتلا به بیماریهای بعدی. بسیاری از افراد تنها به بعد پزشکی دیسفاژی توجه میکنند اما در حقیقت این اختلال گاهی تاثیرات منفی جدی بر زندگی اجتماعی، عاطفی و حتی اقتصادی فرد دارد. غذا خوردن علاوه بر تامین انرژی مورد نیاز بدن یک فعالیت اجتماعی محسوب میشود. خوردن غذای مناسب مخصوصا در کنار عزیزان سلامت روحی فرد را تضمین میکند. غذا خوردن در اکثر جوامع فرصتی طلایی برای افزایش ارتباطات اجتماعی است. بیماران درگیر اختلال بلع معمولا از این فرصت محروم میشوند. تجربیات تلخ پریدن غذا در گلو اغلب باعث افزایش حس اضطراب موقع صرف غذا شده و گاهی غذا خوردن را به کاری رنج آور برای این افراد تبدیل میکند. از آنجایی که امروزه پیامدهای دیسفاژی بر زندگی افراد به خوبی شناخته شده، شناسایی و مدیریت درمان به موقع این اختلال از اهمیت ویژهای در سیستم سلامت برخوردار شده است.
اختلال بلع را با چه نشانههایی میتوانیم بشناسیم؟
علائم اختلال بلع طیف گستردهای را شامل میشود که خود نشان دهنده علتهای بوجودآورندهی مختلف برای این اختلال است. علائم اختلال بلع برای هر بیمار بر مبنای علت ایجاد دیسفاژی و ویژگیهای فردی بیمار متفاوت است. این مسئله حتی گاهی شناسایی اختلال بلع را پیچیده و چالش برانگیز میکند. امروزه یکی از دغدغههای سیستم سلامت آگاه سازی مراقبین بیمار از مجموعه نشانههای اولیه اختلال بلع بوده تا بتوان دیسفاژی را در مراحل اولیه شناسایی کرد. در ادامه مهمترین علائم اختلال بلع را به شما معرفی میکنیم.
- گرفتگی صدا حین یا بعد از خوردن غذا یا مایعات
- سرفه موقع صرف غذا یا قورت دادن بزاق دهان
- کاهش وزن بدون دلیل مشخص
- آبریزش دهان یا بیرون ریختن غذا از دهان
- نگه داشتن لقمه در دهان
- بلع دردناک
- قورت دادن با تقلا یا نیاز به خوردن آب بعد از هر لقمه غذا
- گلو پاک کردن مکرر موقع تغذیه
- عفونت تنفسی و پنومونی آسپیریشن
- خس خس سینه و تنفس صدا دار
- تب
- تعریق زیاد
در صورت مشاهده نشانههای بالا باید حتما با یک متخصص گفتاردرمان متبحر در حیطه اختلالات بلع مشورت نمایید تا یک ارزیابی جامع از بیمار انجام شود.
مشاوره بلع درمانی توسط چه کسی انجام میشود؟
مشاوره بلع درمانی از جمله خدمات توانبخشی است که به بررسی و شناسایی اختلالات بلع میپرازد. خدمات مشاوره بلع درمانی در همه جای دنیا توسط آسیب شناس گفتار، زبان و بلع انجام میشود. گفتاردرمان با داشتن اطلاعات پایهای، شناخت آناتومی بدن و فیزیولوژی بلع به ارزیابی، تشخیص و درمان دیسفاژی میپردازد. با توجه به اهمیت مدیریت مشکل بلع و پیامدهای منفی آن امروزه مشاوره بلع درمانی جایگاه ویژهای در نظام سلامت بدست آورده است. پروسه مشاوره بلع درمانی ممکن است از بیمارستان، کلینیکهای توانبخشی یا منزل آغاز شود.
مشاوره بلع درمانی در بیمارستان با درخواست پزشک معالج مبنی بر ارزیابی وضعیت بلع بیمار، توسط گفتاردرمان انجام میشود. در این پروسه گفتاردرمان ارزیابیهای اولیه را انجام داده و نظر خود را به صورت کتبی در پرونده بیمار ثبت مینماید و بعد از آن روند درمان شکل میگیرد. طی فرایند مشاوره بلع درمانی آسیب شناس گفتار و زبان بر بالین بیمار حضور میابد تا تعیین کند بیمار توانایی بلع ایمن دارد یا خیر. اگر بیمار دچار دیسفاژی شده باشد درمانگر باید بر مبنای شدت و ماهیت اختلال تشخیص دهد که آیا بیمار میتواند تغذیه دهانی داشته باشد یا باید با روش جایگزین تغذیه شود؟ همچنین بخش مهمی از روال مشاوره بلع درمانی به ارائه مشاورات تخصصی در رابطه با مشکل بلع بیمار به خانواده و مراقبین فرد مربوط میشود.
خدمات مشاوره بلع درمانی همچنین میتواند در اولین مرحله به شکل آنلاین یا تلفنی انجام شود. این نوع از خدمات اغلب به مراجعینی پیشنهاد میشود که امکان مراجعه فوری حضوری به مراکز درمانی را ندارند.
سخن آخر
مشاوره بلع درمانی از جمله اقدامات درمانی ضروری است که میتواند با شناسایی به موقع اختلال بلع، عوارض منفی ناشی از آن را به حداقل برساند. امروزه در دنیای پزشکی اهمیت خدمات مشاوره بلع درمانی بر کسی پوشیده نیست. تاجایی که در مراکز بیمارستانی برخی کشورها گفتاردرمانگر را با عنوان درمانگر بلع میشناسند. مشاوره بلع درمانی میتواند به شکل حضوری یا آنلاین انجام شود. بدیهی است که دریافت مشاوره بلع درمانی حضوری موثرتر است چرا که بیمار به طور دقیق توسط گفتاردرمان معاینه میشود. اما در شرایطی که بیمار امکان دسترسی فوری به خدمات بلع درمانی حضوری را نداشته باشد میتواند مشاوره تلفنی یا آنلاین دریافت کند.
سوالات متداول شما
زمان جلسات بلع درمانی چقدر است؟
زمان یک جلسه بلع درمانی موثر از سی دقیقه تا یک ساعت ممکن است طول بکشد. زمان جلسات بلع درمانی و همچنین تعداد جلسات بر مبنای سطح تحمل بیمار، ماهیت و شدت اختلال بلع توسط آسیب شناس گفتار و زبان تعیین میشود.
چرا باید به خانواده و مراقبین بیمار مشاوره بلع درمانی داده شود؟
خانواده و مراقبین بیمار یکی از مهمترین رکنهای درمان محسوب میشوند که میتوانند اثر بخشی درمان را دوچندان کنند. مشاوره بلع درمانی به خانواده شامل آموزش روش یا پوزیشن تغذیه مناسب، بافتهای غذایی ایمن، آگاه سازی خانواده نسبت به علائم خطر آسپیراسیون، روشهای جلوگیری از آن و همچنین آموزش تکنیکها و تمرینات لازم جهت پیشبرد برنامه درمانی هدف است.
منابع مقاله:
1. Prevalence of subjective dysphasia in community residents aged over 87
2. Dysphasia: a difficult problem to swallow. rheumatology 2003
|
اشتراک گذاری:
