علل آبریزش دهان بزرگسالان چیست؟
عوامل و بیماری های مختلفی میتواند زمینه ساز و علت آبریزش دهان در بزرگسالان باشد که نشان دهنده ضعف عضلات صورت و دهان است. آبریزش دهان ممکن است در هر سنی از نوزادی تا پیری اتفاق بیفتد اما معمولا ماهیت و علت آبریزش دهان در بزرگسالان با کودکان متفاوت است. مهمترین عواملی که در بروز این عارضه در بزرگسالی نقش دارند را می‌توان در گروه‌های زیر خلاصه کرد:
تغذیه
برخی از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها می‌توانند علت زیاد شدن بزاق دهان باشند. این مواد غذایی شامل خوراکی‌هایی می‌شوند که مقادیر بالایی اسید دارند مثل مرکبات. زیاد شدن بزاق دهان همچنین میتواند به غذاهای پر قند نیز مرتبط باشد.
سن
آبریزش دهان یک مسئله کاملا نرمال از نوزادی تا دو سالگی است. همچنین در سالمندی و به دنبال ضعف عضلانی ممکن است شاهد آبریزش دهان در بیداری و خواب باشیم.
بیماری‌های نورولوژیک
بیماری‌هایی که به سیستم مغز و اعصاب و عضلات مرتبط هستند از مهمترین گروه‌های علت آبریزش دهان در بزرگسالان هستند. این بیماری‌ها شامل:
- پارکینسون
- آلزایمر
- MS
- ALS
- فلج مغزی
- سکته مغزی
- نوروپاتی و میوپاتی
در کودکان سندرم داون و اتیسم نیز علت ریزش آب دهان به نابهنجاری‌های سیستم عصبی مرکزی و به تبع آن بد عملکردی عضلات مرتبط می‌شود.
عفونت
برخی از عفونت‌ها میتواند علت آبریزش دهان در بزرگسالان و کودکان باشد. عفونت سینوس‌ها، لوزهها و ورم و آبسه لوزه
سایر شرایط پزشکی مثل:
- آلرژی‌ها
- GERD یا رفلاکس اسید معده
- بارداری ( تهوع و رفلاکس در بارداری علت زیاد شدن بزاق دهان در خانم‌های باردار شود.)
- استفاده از برخی داروها
- در معرض سموم قرار گرفتن
- نیش زده شدن به وسیله برخی حشرات
چگونه اختلال بلع و آبریزش دهان به یکدیگر مرتبط می‌شوند؟
دیسفاژی یا اختلال بلع به وجود مشکل در انتقال مواد غذایی یا آب دهان از حفره دهان به معده اطلاق می‌شود. اختلال بلع ممکن است در مراحل مختلف این فرایند رخ دهد. اولین مرحله بلع که به شکل ارادی انجام می‌شود مرحله دهانی است که شامل نگه داشتن غذا در دهان، جویدن و انتقال آن به گلو است.
اختلال بلع همه گروه‌های سنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما در افراد سالخورده شایع‌تر است. بسته به نوع اختلال بلع و اینکه در کدام مرحله اتفاق افتاده نشانه‌های این اختلال متفاوت است. یکی از نشانه‌های اختلال بلع مخصوصا در مرحله دهانی یا اورال آبریزش دهان است. آبریزش دهان در بزرگسالان ما را نسبت به عدم کفایت عملکرد عضلات درگیر در عمل بلع مشکوک میکند و نیازمند ارزیابی جامع است. یکی از علل آبریزش دهان بزرگسالان، زیاد شدن بزاق دهان است. به علت زیاد شدن بزاق دهان، فرد توانایی انتقال کامل لقمه غذا و بزاق از دهان به حلق را نداشته و ممکن است به دنبال باقی ماندن مواد غذایی و بزاق در حلق، آسپیراسیون رخ دهد. آسپیراسیون نشت مواد غذایی و مایعات به ریه است که باعث ایجاد عفونت می‌شود. حتی نشت بزاق و آب دهان به ریه نیز به تنهایی میتواند باعث عفونت ریوی شود.
چنانچه اختلال بلع و آبریزش دهان جدی گرفته نشود و مزمن شود، ممکن است فرد دچار آسپیراسیون، عفونت ریه، سوء تغذیه یا مشکلات جدی در سلامت فرد شود. درمان اختلال بلع و آبریزش دهان در صورتی که مشکل در فاز دهانی وجود داشته باشد، متمرکز بر بهبود عملکرد عضلات است.
آبریزش دهان در خواب ناشی از چیست؟
آبریزش دهان در خواب یکی از مشکلات شایعی است که افراد زیادی آن را تجربه می‌کنند و در بیشترموارد جدی نیست و جای نگرانی ندارد. سینوزیت یا گرفتگی بینی به التهاب سینوس‌ها گفته می‌شود. هنگامی که سینوس‌ها از مایع مخاطی پر یا مسدود شوند تنفس از راه بینی برای بیمار بسیار سخت می‌شود. سینوزیت یا گرفتگی بینی اغلب در اثر سرماخوردگی، آنفولانزا یا آلرژی‌های طولانی رخ میدهند. زمانی که بیمار نتواند حین خواب از راه بینی تنفس کند جهت تامین اکسیژن بدن، تنفس دهانی را آغاز میکند. تنفس دهانی مشکلات مختلفی برای فرد ایجاد میکند که آبریزش دهان در خواب یکی از مهمترین آنهاست. اختلال آپنه خواب از دیگر عواملی است که باعث تنفس دهانی و گاها آبریزش دهان می‌شود. این اختلال باعث می‌شود تنفس بیمار در خواب به شکل غیرارادی برای مدتی قطع شود. گاهی آبریزش دهان در خواب به علت پوزیشن خواب نامناسب (معمولا خوابیدن روی شکم) یا تنش و اضطراب شدید است. رفلاکس شدید معده از دیگر اختلالاتی است که میتواند در طولانی مدت باعث این عارضه شود و باید جهت درمان آن به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.
مشکلات آبریزش دهانی چیست؟
آبریزش دهانی از خفیف تا شدید برای فرد پیامدهایی به دنبال دارد. هرچه آبریزش دهان شدیدتر باشد آسیب‌هایی که به بیمار وارد میکند گسترده‌تر است. از مهمترین عوارض آبریزش دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریختن بزاق دهان روی چانه و لباس فرد باعث ایجاد بوی نامطبوع می‌گردد که برای خود فرد و اطرافیان ناخوشایند است.
- این عارضه با محدودیت‌هایی که برای فرد ایجاد میکند سبب ایجاد مشکلات زیادی در حیطه سلامت روان شده و کیفیت زندگی و احساس رضایت فردی را پایین می آورد.
- از دیگر مشکلات آبریزش دهان، انتقال سریع‌تر عفونت از از طریق بزاق به اطرافیان است.
- فردی که دچار آبریزش دهان شدید است در طول روز مکررا نیاز به تعویض لباس دارد.
- آبریزش دهان مداوم در درازمدت باعث کاهش آب بدن و دهیدراسیون می‌شود بنابراین این بیماران باید در طول روز آب بیش‌تری بنوشند.
- قرمزی و خشک شدن پوست ناحیه لب و چانه ناشی از ریختن آب دهان از دیگر عوارض و مشکلات آبریزش دهان است.
- خطر آسپیراسیون و عفونت ریه
برای درمان آبریزش دهان چه باید کرد؟
درمان آبریزش دهان در اکثر موارد امکان پذیر است. روش درمان این عارضه بر مبنای علت آبریزش دهان در بزرگسالان تعیین می‌شود. با تعیین عامل ایجاد کننده این اختلال خط درمانی مشخص می‌شود. به عنوان مثال اگر آبریزش دهان ناشی از گرفتگی بینی باشد اولین اقدام درمانی دارودرمانی است. چنانچه علت آبریزش دهان در بزرگسالان ناشی از ضعف و عملکرد ناکارآمد عضلات باشد اقدامات توانبخشی و گفتاردرمانی جهت تقویت ساختارها و عضلات ناحیه صورت و گردن مهمترین بخش درمان است. گاهی پزشک متخصص برخی داروها را در راستای کاهش تولید بزاق تجویز میکند. لازم به ذکر است این روش صرفا جهت کاهش علائم ناخوشایند آبریزش دهان توصیه می‌شود و تاثیری در رفع عامل ایجاد آبریزش و بهبودی کامل ندارد.
آیا تمرینات گفتاردرمانی در بهبود آبریزش دهان در بیداری نقش دارد؟
گفتاردرمان نقش کلیدی در درمان آبریزش دهان ناشی از مشکلات حسی و حرکتی بر عهده دارد. تمرینات گفتاردرمانی یکی از موثرترین روش‌های درمان اختلال بلع و آبریزش دهان است. آسیب شناس گفتار و زبان بعد از تاریخچه گیری و ارزیابی بالینی بیمار و شناسایی علت آبریزش دهان در بزرگسالان برنامه درمانی را متناسب با وضعیت بیمار طرح ریزی میکند. این اقدامات درمانی شامل تمرینات سنتی، دستورزی‌های تخصصی غیر دستگاهی و درمانهای دستگاهی و مدرن است. طول درمان و نوع تمرینات برای هر بیمار متناسب با ویژگی‌های فردی بیمار وشدت آبریزش دهان و ماهیت آن متفاوت است و توسط گفتاردرمان متبحر در این حیطه تعیین می‌شود. بنابراین دانش و تجربه روز درمانگر در رسیدن به بهترین نتیجه درمان در کوتاه‌ترین زمان ممکن بسیار تاثیرگذار است. اختلال بلع و آبریزش دهان ناشی از آن در صورت عدم درمان با گذشت زمان شدیدتر می‌شود و پیامدهای جبران ناپذیری برای فرد به همراه دارد بنابراین به شما توصیه می‌کنیم به محض مشاهده نشانه‌های آن به آسیب شناس گفتار، زبان و بلع مراجعه کنید.
چه زمانی باید برای درمان آبریزش دهان به پزشک مراجعه کنیم؟
همان‌طور که در این مقاله گفته شد علت آبریزش دهان در بزرگسالان طیف گسترده‌ای از مشکلات خفیف تا مشکلات جدی را شامل می‌شود. اگر آبریزش دهان ناگهانی و بدون دلیل مشخص و شناخته شده‌ای آغاز شده باشد یا با گذشت زمان این عارضه بهبود نیابد و شدیدتر شود باید حتما با پزشک و آسیب شناس گفتار و زبان مشورت شود.
سخن آخر
علت آبریزش دهان در بزرگسالان از مشکلات نورولوژیک تا عواملی مثل سن و اثر برخی از داروها شرح داده شد. همچنین گفته شد که چگونه به علت زیاد شدن بزاق دهان ممکن است فرد به مشکلات بلع و عوارض آن دچار شود. درمان آبریزش دهان بسته به علت آن میتواند پزشکی و دارویی، تغییر رژیم غذایی و درمانهای توانبخشی باشد. گفتاردرمانی یکی از راه حل‌های موثر درمان آبریزش دهان در بزرگسالان و کودکان است، به ویژه وقتی که علت آبریزش دهان در بزرگسالان و کودکان، اختلالات حس دهانی و ضعف در عملکرد عضلات دهان و صورت باشد. از آنجایی که مشکلات آبریزش دهان تبعات بسیاری برای فرد ایجاد میکند و ممکن است فرد متحمل فشارهای روانی و اجتماعی شود، مهم است که درصدد حل این مشکل برآییم. بنابراین چنانچه مشکل آبریزش دهان در اطرافیان و یا کودکتان مشاهده کردید، حتما با یک پزشک و آسیب شناس گفتار و زبان مشورت کنید. تیم ایران مد اس ال پی با در اختیار داشتن ابزار و فناوری‌های روز دنیا قادر است که به حل مشکل آبریزش دهان در بزرگسالان و کودکان کمک کند.
منابع:
1.my.clevelandclinic.org
2.Drooling: Causes, Risk Factors, and Treatments
سوالات متداول
درمان آبریزش دهان وابسته به علت آن است. در صورتی که علت آبریزش دهانی بیمار یک مشکل موقت و بدون بازگشت و عود مجدد باشد، درمان این مشکل هم دائمی خواهد بود.
پاسخ به این سوال هم نیاز به داشتن اطلاعاتی در مورد علت آبریزش دهان در بزرگسالان دارد. به طور مثال در صورتی که علت آبریزش دهان در بزرگسالان مشکل التهاب حلقی باشد، پزشک متخصص گوش و حلق و بینی بهترین گزینه است. در صورت وجود ضعف عضلانی و یا مشکل حسی، گفتار درمان متخصص در زمینه بلع بهترین انتخاب خواهد بود.
ریختن آب دهان روی بالش عمدتا در حین خواب اتفاق میافتد. آبریزش دهان در خواب یکی از مشکلاتی است که ممکن است برای هر فردی اتفاق افتد زیرا علت آن مسائل سادهای مثل پوزیشن بد سر حین خواب یا آلرژی و سینوزیت و التهاب لوزهها میتواند باشد. درصورت وجود هر یک از این موارد حتما باید با یک پزشک مشورت کنید و در صورت لزوم دارو مصرف کنید. قرار دادن سر در پوزیشن مناسب با زاویه کافی نیز به کمتر شدن این مشکل کمک خواهد کرد.
تزریق بوتاکس یکی از درمانهای مدیکال در کنترل آبریزش دهان است. در این روش ترشح بزاق از غدد بزاقی را کاهش میدهند.
شیما حسین آبادی
کارشناس ارشد گفتاردرمانی درمانگر تخصصی بلع و گفتار
52
سلام و وقت بخیر شیما حسین آبادی هستم و شما در حال مطالعه تجربه درمان بنده برای بیماری با اختلال آبریزش دهانی هستید. مراجعه بنده بیماری ۵۷ ساله بودند که سکته مغزی وسیعی در ناحیه قدام مغز داشتند با بررسی‌های انجام شده مشخص شد که عصب ۷ بیمار درگیر است. با انجام الکتروتراپی برای سمت راست صورت بیمار به تقویت عضلات درگیر در این بیمار پرداختیم. پس از ۱۰ جلسه آبریزش دهان بیمار به طور کامل کنترل شد و در حالت عادی بیمار آبریزش دهانی را تجربه نمی‌کرد. این بیمار مبتلا به یک سرماخوردگی و یا آنفولانزای شدید شد که پس از آن میزان ترشحات دهانی افزایش پیدا کرده بود. به دلیل ضعف خفیفی که در عضلات وجود داشت مجدداً عملکرد بلع بزاق مختل شده بود و آبریزش دهانی نمود پیدا کرد. درمان دوره دوم این بیمار تمرینات عضلات فک و صورت و همچنین الکتروتراپی های ولتاژ بود که بیمار پس از سه جلسه مجدداً به حالت قبلی بازگشت و آبریزش دهانی بیمار در حالت هوشیاری و عدم خواب آلودگی رفع شد.