علت بلع مکرر لقمه غذا چیست؟
علت بلع مکرر لقمه غذا اغلب به معنای وجود مشکلاتی در فرایند بلع است. این مشکل بسته به نوع آن می‌تواند موقت و گذرا یا مزمن باشد. به طور کلی مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده بلع چندگانه عبارت است از:
- ضعف عضلات ناحیه حلق: یکی از مهم‌ترین دلایل احساس ماندن غذا در گلو ضعف عضلات انتقال دهنده حلقی است. عضلات تضعیف شده نمی‌توانند به خوبی فضای حلق را از لقمه غذایی پاک کنند و فرد برای انتقال کامل نیازمند بلع مکرر میشود.
- التهاب و تورم: تورم عضلات معمولا با احساس درد و ناراحتی موقع قورت دادن همراه است. التهاب فضای حلقی ممکن است به عللی چون عفونت یا بازگشت اسید معده و جراحی ممکن است رخ بدهد.
- مشکلات آناتومیکی و ساختاری که باعث تنگ شدن یا مسدود شدن فضای حلق میشود و عبور غذا را با سختی رو به رو میکند.
- محدودیت حرکتی عضله زبان: عضله زبان در اولین مرحله بلع نقش مهمی بر عهده دارد. حرکت مناسب این عضله سبب ترکیب مناسب غذا با بزاق دهان شده و بعد از آن با حرکت رو به عقب عضله زبان غذا وارد حلق میشود. هر گونه ضعف و محدودیت حرکتی در این عضله می‌تواند علت بلع مکرر لقمه غذا باشد.
- بیماری‌های سیستم عصبی مانند پارکینسون، ام اس، ای ال اس و...
- اسپاسم عضلات در ناحیه حلق: اسپاسم عضلات سبب ایجاد محدودیت در مولفه‌های حرکتی میشود. اگر این اسپاسم در عضلات حلق رخ بدهد، مانع از صعود کامل حنجره موقع بلع شده و لقمه به شکل مناسب از حلق به مری انتقال داده نمی‌شود.
مشکل در بلعیدن غذا چه نشانه‌هایی دارد؟
- سرفه حین خوردن غذا یا نوشیدن مایعات
- از دست دادن وزن
- بلع دردناک
- ناتوانی در خوردن بافت‌های غذایی سفت
- تغییر صدا بلافاصله بعد از خوردن غذا
- مشکل در قورت دادن قرص‌ها مخصوصا در سالمندان
- بلع چندگانه
- گیر کردن غذا در گلوی بیمار
- کبود شدن صورت حین خوردن غذا
- عفونت ریه
- گلو پاک کردن مکرر حین خوردن
- بیرون ریختن غذا از دهان حین بلع
اگر فردی علائم بالا را برای بیش از یک هفته و به شکل مکرر تجربه کند بایستی برای ارزیابی دقیق به متخصص مراجعه نماید.
بلع چندگانه به چه معنا است؟
بلع چندگانه یا انتقال چندگانه غذا (Multiple Swallowing) به وضعیتی اشاره دارد که در آن فرد برای بلعیدن یک مقدار غذا، باید چند بار تلاش کند. به عبارت دیگر، در هر بار بلعیدن، غذا به صورت متوالی از حلق به مری منتقل میشود. این مسئله ممکن است به علت اختلالات عضلانی یا عصبی مختلفی رخ دهد. انتقال غذا از حلق به مری نیازمند انقباض مناسب عضلات دیواره حلق است. ضعف عضلات دیواره خلفی حلق منجر به ایجاد بلع چندگانه میشود. به همین علت تکنیک‌های رفع ضعف عضلات بلع معمولا در درمان این مشکل موثر واقع می‌گردند. بلع چندگانه ممکن است به علت اختلالات ساختاری در مسیر بلعیدن غذا رخ دهد. به عنوان مثال، وجود تورم‌ها، ضایعات یا تنگی‌های فیزیکی در گلو و حلق می‌تواند منجر به بلع چندگانه شود. بلع چندگانه ممکن است به تنهایی رخ دهد یا همراه با علائم و نشانه‌های متنوع دیگری مانند سرفه حین خوردن غذا باشد. برای تشخیص بلع چندگانه و تعیین علت آن، پزشک و گفتاردرمان ممکن است از روش‌ها و تست‌های مختلف نظیر ویدئو فلوروسکوپی استفاده کنند. درمان این اختلال با توجه به ماهیت و علت بلع مکرر لقمه غذا انجام میشود.
گیر کردن غذا در گلوی بیمار چه تاثیری بر کیفیت زندگی فرد دارد؟
گیر کردن غذا در گلوی بیمار به عنوان یک عارضه معمولی در برخی از افراد پیش می‌آید اما اگر این مسئله به شکل متناوب رخ بدهد به یک چالش جدی تبدیل میشود. دلایل احساس ماندن غذا در گلو گسترده است. در بسیاری از موارد، گیر کردن غذا در گلوی بیمار یک مشکل گذرا و ناشی از عوامل مکانیکی مانند خوردن بیش از حد سریع غذا یا بزرگ بودن قطعات غذایی است. اما در برخی موارد، این مشکل می‌تواند نشانه‌ای از بیماری زمینه‌ای باشد که نیاز به ارزیابی و درمان دارد. برخی مشکلات عصبی مانند سکته مغزی، بیماری پارکینسون، اسکلروز چندگانه و مشکلات عصبی دیگر می‌توانند علت پایین نرفتن غذا از گلو باشند. این اختلالات توانایی کنترل عضلات گلو را تحت تأثیر قرار داده و منجر به گیر کردن غذا در گلوی بیمار می‌گردند. بیماری‌های عضلانی مانند میاستنی که به مرور بر عملکرد عضلات تاثیر می‌گذارند از دیگر دلایل احساس ماندن غذا در گلو به شمار می‌روند. در برخی موارد، تنگی در مسیر گوارشی باعث گیر کردن غذا در گلو میشود. این مسئله ممکن است به علت تشکیل تومورها، انسدادهای ساختاری یا عوارض دیگری که مانع عبور غذا می‌شوند، رخ دهد.
این عارضه معمولا باعث میشود فرد احساس ناخوشایندی را موقع تغذیه تجربه کند. احساس خفگی، درد، سرفه‌های متعدد و مشکلات تنفسی از جمله عواملی است که سبب میشود افراد استرس زیادی را موقع گیر کردن غذا در گلو متحمل شوند. علاوه بر آن اگر این مشکل علامتی از مشکل در بلعیدن غذا باشد ریسک وقوع آسپیراسیون و عفونت ریه را بالا می‌برد و سلامت عمومی فرد را به خطر می اندازد.
روش‌های درمان بلع مکرر لقمه غذا کدامند؟
انتخاب روش درمانی مناسب در اولین قدم به شناسایی علت بلع مکرر لقمه غذا وابسته است. بدون تشخیص دقیق علت پایین نرفتن غذا از گلو یا بلع چندگانه پزشک قادر به تصمیم گیری در خصوص روش درمانی موثر نخواهد بود. به طور کلی رایج‌ترین روش‌های درمانی برای رفع این مشکل شامل روال دارودرمانی، درمان‌های پزشکی و جراحی، تغییر سبک زندگی، توانبخشی و بلع درمانی است. زمانی که علت بلع مکرر لقمه غذا، ضعف عضلانی و کاهش حس داخل دهانی باشد بلع درمانی توصیه میشود. گفتار درمان با استفاده از تکنیک‌های رفع ضعف عضلات بلع به بهبود این مشکل می‌پردازد.
سخن آخر
علت بلع مکرر لقمه غذا هر چه که باشد، می‌تواند سلامت عمومی بدن و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد و از این نظر حائز اهمیت است. باید بدانید که این مشکل ممکن است به شکل گذرا در افراد مختلف دیده شود و قابل چشم پوشی باشد. اما اگر فردی به شکل مکرر و در فاصله زمانی بیش از دو هفته با این مسئله مواجه شده بایستی حتما مورد ارزیابی قرار بگیرد. تحقیقات نشان داده مشکل در بلعیدن غذا (دیسفاژی)، اختلالات سیستم عصبی و مغز، اختلال عضلانی و انسداد فیزیکی از جمله رایج‌ترین علت بلع مکرر لقمه غذا هستند. درمان بلع چندگانه بسته به علت مشکل، متفاوت است اما می‌تواند شامل درمان دارویی، جراحی، تغییر رژیم غذایی و تمرینات بلع درمانی مانند تکنیک‌های رفع ضعف عضلات بلع باشد.
سوالات متداول شما
تشخیص علت پایین نرفتن غذا از گلو چگونه است؟
برای تشخیص علت پایین نرفتن غذا از گلو پزشک تاریخچه پزشکی و وضعیت بالینی بیمار را بررسی میکند. سپس بنا به شرایط بیمار ممکن است تست‌هایی نظیر بلع باریم سولفات و عکس برداری رادیولوژیک و آندوسکوپی را تجویز نماید.
برای رفع مشکل گیر کردن غذا در گلوی بیمار چه تمریناتی می‌توانیم انجام بدهیم؟
تمرینات تنفسی شامل دم و بازدم عمیق، قورت دادن بزاق دهان با فشار، خوردن غذاهای سرد از جمله تمریناتی است که می‌تواند در بهبود این مشکل موثر باشد. اما همان‌طور که در این مقاله ذکر کردیم گاهی علت بلع مکرر لقمه غذا بیماری زمینه‌ای بزرگ‌تر است. لذا بهتر است در صورت مواجهه مکرر با این مسئله با پزشک یا گفتاردرمان مشورت نمایید.
منابع:
1-Kayashima K, et al. (2019). Neurological swallowing disorders
2-Aviv JE, et al. (2012). Management of swallowing disorders in the elderly.
3-Rofes L, et al. (2014). Prevalence of and risk factors for dysphagia in the community dwelling elderly
4-Steele CM, et al. (2013). The relationship between lingual pressure and swallowing deficits in older adults.
5-Bhattacharyya N. (2014). The prevalence of dysphagia among adults in the United States.
6-Wirth R, et al. (2017). Oropharyngeal dysphagia in older persons – from pathophysiology to adequate intervention.
