اختلال بلع چیست و چگونه ایجاد می‌شود؟

اختلال بلع یعنی فرد توانایی خوردن همه یا بعضی بافت‌های غذایی و مایعات را نداشته باشد. یعنی تغذیه از راه دهان برای فرد مشکل باشد یا حتی غیر ممکن باشد. این اختلال اصولا به صورت سرفه‌های حین غذا خوردن و یا بعد از قورت دادت غذا یا مایعات خود را نشان می‌دهد. از دیگر نشانه‌های این اختلال، گیر کردن غذا در گلو، احساس خفگی حین خوردن، احساس وجود جسم خارجی در گلو و پاک کردن مکرر گلو است.
اختلال بلع باعث مشکلات فراوانی از جمله عفونت ریه ( پنومونی)، سو تغذیه، کاهش آب بدن، مشکلات تنفسی، کاهش سطح هوشیاری و حتی در موارد شدید می‌تواند منجر به مرگ بیمار شود. اختلال بلع به دلیل بیماری‌های نورولوژیک مثل MS، پارکینسون، آلزایمر،ALS، دمانس، سکته‌های مغزی، تومورهای مغزی و جراحی‌های سر و گردن ایجاد می‌شود. علاوه بر این بیماری‌های عفونی خصوصا عفونت‌های سیستم تنفسی مثل COPD نیز می‌توانند دلیلی برای بروز اختلال بلع باشند. اختلال بلع از مشکلات دوران سالمندی نیز می‌باشد. حتی در نوزادان خصوصا در نوزادانی که زود متولد شده‌اند به دلیل عدم رسش کامل و در کودکان به علت مشکلاتی مانند شکاف لب و کام و یا فلج مغزی اختلال بلع بروز می‌کند.

درمان اختلال بلع چگونه است؟

درمان اختلال بلع عمدتا توانبخشی بلع است. توانبخشی بلع به معنی بازگرداندن توانایی بلعیدن و غذا خوردن از راه دهان است. در توانبخشی بلع، گفتاردرمانی برای درمان اختلال بلع انجام می‌شود. گفتاردرمانی در اختلال بلع به معنی صحبت کردن با بیمار برای بهبودی نیست، در واقع یکی از حیطه‌های کاری در گفتاردرمانی، درمان اختلال بلع است. به عبارت دیگر گفتاردرمانگران یا آسیب شناسان گفتار و زبان افرادی هستند که در زمینه درمان اختلال بلع به بیمار کمک می‌کنند.

درمان اختلال بلع در گفتاردرمانی با استفاده از تکنیک‌های مختلف منوال تراپی ( دستورزی)، تمرینات و مانورهای درمان اختلال بلع، روش‌های دستگاهی مثل وایتال استیم تراپی و روش‌های سنتی صورت می‌گیرد. قبل از شروع درمان اختلال بلع، درمانگر با ارزیابی شرایط بالینی بیمار و بررسی تاریخچه پزشکی، طرح ریزی درمان را انجام می‌دهد و مشخص می‌کند که بیمار از چه نوع درمان یا درمان‌هایی سود خواهد برد. همچنین ممکن است در همان جلسات ابتدایی درمانگر تعداد جلسات درمان اختلال بلع را تخمین بزند و گاهی لازم است که چندین جلسه بیمار ویزیت شود زیرا در برخی مواقع پیشرفت بیمار تعیین کننده تعداد جلسات درمان اختلال بلع خواهد بود. 

تعداد جلسات درمان اختلال بلع به چه عواملی بستگی دارد؟

عواملی که تعیین کننده تعداد جلسات درمان اختلال بلع هستند شامل:
    علت اختلال بلع
    شدت اختلال بلع
    سن
    جنسیت
    وجود یا عدم وجود بیماری‌های زمینه‌ای یا مشکلات دیگر مثل وجود ترشحات ریوی
    میزان سطح هوشیاری بیمار
    میزان تمرینات درمان اختلال بلع انجام شده توسط بیمار 
    همکاری بیمار در روند درمان
    وجود یا عدم وجود سرفه‌های موثر
تعداد جلسات درمان اختلال بلع ممکن است از هیچکدام از موارد بالا تبعیت نکند، به ویژه در بیماران بستری که شرایط ثابت ندارند و میزان هوشیاری نوسانات زیادی دارد، به طور کلی و در بیشتر موارد نمی‌توان تعداد جلسات درمان اختلال بلع معینی برای بیمار بستری در نظر گرفت. در بیماران سرپایی و افرادی که از لحاظ شرایط پزشکی بهبودی نسبی پیدا کرده‌اند، تعداد جلسات درمان اختلال بلع، بیشتر قابل پیش بینی است. 
تعداد جلسات درمان اختلال بلع با توجه به علت اختلال بلع و تحت تاثیر عوامل وابسته به علت اختلال بلع هم می‌تواند دستخوش تغییر شود. برای درک بهتر این امر یک مثال را توضیح خواهیم داد. یکی از عوامل شایع در بروز اختلال بلع، سکته‌های مغزی است. در سکته‌های مغزی فاکتورهایی همچون نوع سکته، وجود یا عدم وجود خونریزی مغزی، شدت خونریزی، درگیری منطقه مغزی و شدت علائم؛ بر تعداد جلسات درمان اختلال بلع و حتی پیش آگهی بیمار بسیار موثر است و تحقیقات مختلف میزان و تعداد جلسات درمان اختلال بلع متغیری را ذکر کرده‌اند. مثلا در یک تحقیق که بر روی بیماران post stroke ( بعد از سکته مغزی) با میانگین سنی 70 سال انجام شده است میانگین تعداد جلسات درمان اختلال بلع 5 تا 7 جلسه بوده است در حالی که در گزارشات دیگری این میانگین به 10 تا 12 جلسه نیز رسیده است.

زمان جلسات درمان اختلال بلع چقدر باید باشد؟

زمان جلسات درمان اختلال بلع در مورد بیماران سرپایی و بستری متفاوت است. بیماران سرپایی معمولا بین 30 تا 45 دقیقه می‌توانند تمرینات درمان اختلال بلع را انجام دهند. زمان جلسات درمان اختلال بلع در بیماران بستری متغیر است. در بیماران بستری بسته به شرایط پزشکی و سلامتی آنها از مدت زمان‌های کوتاه تا تایم‌های طولانی‌تر می‌توان درمان اختلال بلع را انجام داد. گاهی ممکن است شرایط بیمار بستری به حدی خوب باشد که بتواند به اندازه‌ی یک بیمار سرپایی همکاری داشته باشد. به طور کلی استاداندارد زمان جلسات درمان اختلال بلع برای هر بیمار وابسته به شرایط متفاوت خواهد بود.

میزان تمرینات درمان اختلال بلع چقدر باید باشد؟

منظور از میزان تمرینات درمان اختلال بلع، بسامد و تعداد دفعات انجام تمرینات و همچنین میزان زمانی است که برای انجام آنها باید صرف کرد. اینکه چه میزان تمرینات درمان اختلال بلع یعنی چند نوبت در هفته مراجعه به گفتاردرمانی و چند بار در منزل تمرینات درمان اختلال بلع توسط بیمار انجام شود با توصیه‌ی درمانگر صورت می‌گیرد و درمانگر نیز با بررسی شرایط بیمار و میزان نیاز وی به درمان، پروتکل درمانی را برنامه‌ ریزی خواهد کرد.

نتیجه‌ گیری

تعداد جلسات درمان اختلال بلع مبحثی است که بسیار می‌توان در مورد آن صحبت کرد و به آن پرداخت. این موضوع آنقدر مهم است که در تحقیقات علمی نیز مورد بررسی قرار گرفته است. تعداد جلسات درمان اختلال بلع تحت تاثیر عوامل مختلفی از جمله شدت اختلال بلع است. برای تعیین میزان تمرینات درمان اختلال بلع بایستی درمانگر فاکتورهای مختلفی مثل شرایط پزشکی بیمار را در نظر بگیرد. در صورتی که سوالی در مورد تعداد جلسات درمان اختلال بلع دارید که به آن پاسخ داده نشده است می‌توانید از طریق وبسایت و تلفن با ما در تماس باشید.

سوالات متداول شما

تمرینات درمان اختلال بلع هر چند وقت یکبار باید انجام شود؟

تیم درمانی مجموعه تمرینات و درمان‌هایی را در نظر می‌گیرد که به طور خاص برای مشکل بلع فرد برنامه ریزی شده است. گفتاردرمانگر به فرد خواهد گفت که تمرینات را به چه میزان و چه تعداد دفعات انجام دهد اما معمولا توصیه می‌شود که برای اثر بخشی بیشتر میزان تمرینات درمان اختلال بلع چندین بار در روز باشد.

آیا درمان اختلال بلع در بیماران سکته مغزی با ده جلسه کامل خواهد شد؟

همانطور که پیشتر توضیح داده شد در بیماران با آسیب‌های مغزی به دلیل تاثیر فاکتورهای مختلف از جمله نوسانات هوشیاری، تعیین تعداد جلسات درمان اختلال بلع همیشه مقدور نیست. در برخی از سکته‌های مغزی مثل والنبرگ که آسیب دقیقا در مناطق تخصص یافته برای بلع اتفاق می‌افتد، ممکن است درمان اختلال بلع ماه‌ها به طول انجامد.

منبع:

Effectiveness of Conventional Swallowing Therapy in ...
https://www.researchgate.net