خواب چگونه با عملکرد بلع ارتباط دارد؟
خوب همانطور که می‌دانید صحت خواب و عملکرد سالم بلع هر دو نتیجه سلامت مغز هستند. خواب و بلع عملکردهایی هستند که توسط مغز کنترل می‌شوند. برای اینکه بدانید چگونه و به چه کیفیتی این دو عملکرد باهم مرتبط‌اند، لازم است در مورد سلامت خواب و سلامت عملکرد بلع اطلاعات کافی در اختیار شما قرار بگیرد.
در رابطه با بلع می‌توان بیان کرد که بلع سالم جریان روان غذا از ناحیه دهان به معده است و هرگونه علامتی که این جریان را از حالت عادی خارج سازد، می‌تواند زمینه ساز اختلال بلع شود. به عبارت دیگر اگر در فردی علامت‌هایی مشاهده می‌شود که او غذا خوردن و نوشیدن مایعات او را از افراد عادی جامعه متمایز می‌کند، می‌توان کلمه اختلال بلع را بدان نسبت داد. اگر فردی در هنگام خوردن مرتباً به سرفه می‌افتد و یا غذا در گلویش گیر می‌کند این فرد یا مستعد و یا درگیر با اختلال بلع است.
در مورد خواب هم می‌توان بیان کرد که خواب نرمال سکون و آرامش مغز به مدت بیشتر از ۵ ساعت و بدون وقفه است که نشان از صحت عملکرد خواب دارد. در برخی از افراد ممکن است ساعات خواب کاهش یابد اما چیزی که آن را از حالت عادی متمایز می‌کند، وقفه‌های خواب به دلایل مختلف است که در افراد سالم مشاهده نمی‌شود.
اگر در رابطه اختلال خواب با اختلال بلع دنبال پیدا کردن رابطه علت معلولی هستید، باید ذکر شود که این دو عملکرد متقابلاً بر هم تاثیر خواهند داشت. یعنی فردی که مبتلا به اختلال بلع است به دلیل اختلال بلع ممکن است وقفه‌های خواب را تجربه کند و متقابلاً فردی که مبتلا به اختلال خواب است ممکن است علائمی از اختلال بلع را بروز بدهد.
تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار را می‌دانید؟
در کار بالینی با بیماران مبتلا به اختلال بلع، شاهد بیمارانی هستیم که با به هم ریختن چرخه خوابشان اختلال در بلع را هم تجربه می‌کنند. اگرچه دلیل به هم ریختن چرخه خواب در بیماران مختلف متفاوت است اما چرایی قضیه اینجا است که چرا اصلاً کیفیت خواب بر عملکرد بلع بیمار تاثیر دارد.
همه ما می‌دانیم که خواب در انسان آرامش مغز و استراحت آن برای حفظ کیفیت عملکردهای مختلف بدن می‌باشد. یعنی اگر مغز به خواب می‌رود برای این است که برای روز آتی و یا ساعت‌های بعد رفرش باشد تا بتواند کارهایی که بر عهده دارد را به خوبی انجام دهد. حال اگر این استراحت کامل نشود، می‌تواند منجر به اختلالات مختلفی در عملکرد بدنی بیمار شود. بلع به عنوان ردیف دوم عملکردهای حیاتی در انسان یکی از مواردی است که شدیداً با اختلال خواب و کیفیت آن مرتبط است. تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار منفی است و هر چقدر شدیدتر باشد، بلع ناقص‌تر و همراه با مشکلات جدی به بار می‌آورد.
به چه دلایلی بیمار اختلال خواب را می‌تواند تجربه کند؟
برای فهم صحیح از تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار لازم است بدانید که اولاً چرا خواب بیمار مختل می‌شود. در اینجا به مواردی اشاره خواهم کرد امیدوارم برایتان مفید باشد.
اگر چرخه خواب بیمار شما هم مختل شده است، شما در ابتدا باید بررسی کنید که چرا این اتفاق رخ می‌دهد. به عبارت دیگر علت اصلی را بررسی بفرمایید. عملکرد خواب بیمار می‌تواند به دلایل مختلفی مختل شود که در زیر به تعدادی از آنها اشاره خواهم کرد.
بیماری‌های مغز و اعصاب: برخی از بیماران اختلال خواب را به دلیل بیماری مغز تجربه می‌کنند و خواب مختل ناشی از اختلال خود مغز است. بیماران مبتلا به آلزایمر، بیمارانی که جراحی مغز انجام داده‌اند و برخی از بیماران مبتلا به مشکل اعصاب و روان به وفور اختلالات خواب را تجربه می‌کنند.
استرس و اضطراب: تروماهای عاطفی و همچنین اضطراب و استرس مزمن می‌تواند خواب را از چشمان بیمار سلب کند. اشتغال ذهنی بسیار زیاد و همچنین نگرانی در مورد اتفاقات آینده، سوگ و همچنین مشکلات مرتبط به بدنشان می‌تواند دلیل محکمی برای کاهش کیفیت خواب و ابتلای به اختلال خواب باشد.
درد: درد قسمت‌های مختلف بدن به دلایل مختلف می‌تواند خواب بیمار را مختل کند. این مشکل را بیشتر در بیماران مبتلا به دردهای اسکلتی و عضلانی و همچنین بیماران مبتلا به بیماری‌های عفونی مشاهده می‌شود. همچنین بیماران مبتلا به کنسر قسمت‌های مختلف بدن که پیشرفت کرده باشد اختلال خواب را به دلیل درد قسمت‌های مختلف بدن تجربه می‌کنند.
مصرف دارو: برخی از بیماران به دلیل مصرف داروهای خاص اختلال خواب را تجربه می‌کنند. لیستی از داروها که عملکرد خواب بیماران را مختل می‌کنند، قابل جستجو هستند. مصرف داروهای روانپزشکی یکی از این موارد هستند.
اعتیاد: اعتیاد به مواد مخدر و یا هر ماده دیگری می‌تواند عملکرد خواب بیمار را مختل کند. مصرف مواد مخدر مخصوصاً به مقدار فراوان می‌تواند بیمار را برای مدت طولانی به خواب برده و چرخه خواب بیمار را مختل کند.
اختلال خواب چگونه عملکرد بلع بیماران را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟
خوب همانطور که می‌دانید برای کنترل عملکرد بلع ما نیازمند درجاتی از هوشیاری و آگاهی فرد برای رسیدن به بلع ایمن و دور از مشکل هستیم. به عبارت دیگر در مراحل اولیه از مراحل چهارگانه بلع، هوشیاری و آگاهی بیمار در شکل دادن حرکت سالم بلع موثر هستند و اگر فرد ناهوشیار باشد و یا در خواب عمیق فرو رفته باشد، امکان بروز مشکل بلع به شدت افزایش می‌یابد.
دو مرحله اولیه مهم بلع شامل مراحل آماده سازی دهانی و انتقال دهانی هستند که با آگاهی و هوشیاری بیمار مرتبط هستند. اختلال در عملکرد هوشیاری و آگاهی بیمار می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد بلع و انتقال لقمه غذایی از ناحیه دهان به حلق و مری شده و سلسله وار تمامی اعمال بلع در فرد را بهم بریزد.
لازم به ذکر است که در صورتی که بیماران مبتلا به اختلال بلع چرخه خوابشان به هم بریزد، نمی‌توانند غذا و املاح کافی را در طول روز دریافت کنند. بیمارانی هستند که فقط تعداد ساعت محدودی در طول روز بیدار هستند و تمامی مواد غذایی و مایعات را در این ساعات محدود دریافت می‌کنند. بنابراین می‌توان بیان کرد که این بیماران میزان دریافتی شان کمتر از محدوده نرمال می‌شود و به دلیل استرس‌های بیمار و حتی همراهان وی برای رساندن آب و مواد غذایی کافی و تعجیل در تکمیل تغذیه بیمار، امکان بروز مشکلاتی همچون آسپیراسیون و عفونت ریوی وجود دارد. همچنین عدم استراحت کافی و وقفه‌های خواب ممکن است در نهایت به ضعف بدنی و ضعف در عملکرد بلع منجر شده و عملکرد کلی بدن بیمار را مختل کند.
با توجه به مطالب بالا می‌توان بیان کرد که اختلال خوردن مرتبط با خواب در بیمارانی که هوشیاری شان کاهش می‌یابد، برجسته‌تر است. تاثیر کاهش هوشیاری بر عملکرد بلع در این بیماران صرفا متاثر از نقص خود بلع نیست، بلکه ضعف جسمانی و حتی مشکلاتی نظیر آپنه خواب نیز می‌تواند منجر به اختلال بلع در این بیماران شود. بنابراین تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار کاملا منفی به نظر می‌رسد.
آپنه خواب چیست و چگونه با بلع انسان مرتبط است؟
آپنه خواب در واقع همان وقفه‌های تنفسی هستند که بیماران در حین خواب تجربه می‌کنند. این وقفه‌های تنفسی بیماران در حین خواب هم قابل رویت هستند. نفس بیمار در حین خواب قطع شده و و در صورت تکرار می‌تواند خواب بیمار را مختل کرده و از حالت عادی خارج سازد. شما متوجه می‌شوید که بیمار برای لحظاتی نفس نمی‌کشد و یا نفس کشیدن را ادامه نمی‌دهد.
در تحقیقات مختلف ثابت شده است که آپنه خواب به دلیل نقص در سلول‌های مسئول تنفس در ساقه مغز و همچنین ضعف عضلات کف حلق ایجاد می‌شود. در هر دو حالت یعنی نقص تنفسی و ضعف عضلات کف حلق، عملکرد بلع انسان می‌تواند با آپنه خواب مرتبط باشد. همچنین در رابطه معکوس در صورتی که بلع بیمار صحت عملکردی نداشته باشد، می‌تواند با تجمع ترشحات دهانی در هنگام خواب در مسیر تنفسی و همچنین آسپیراسیون بزاق و ترشحات دهانی به مسیر هوایی منجر به مختل شدن جریان خواب و تنفس بیمار شود که به نوبه خود آپنه خواب را تشدید می‌کند.
تاثیر کاهش هوشیاری بر عملکرد بلع چیست؟
هوشیاری که با شاخص‌هایی نظیر GCS با نمره‌بندی ۳ تا ۱۵ برای بیمارانی که در بخش‌های ویژه و بخش‌های عادی بیمارستان بستری می‌شوند سنجیده می‌شود، رابطه بسیار قوی با عملکرد بلع بیماران دارد. در تحقیقات مختلف ثابت شده است که در صورت افت عملکرد هوشیاری به دلایل مختلف و مخصوصاً در حالتی که بیشتر از ۲۴ ساعت طول بکشد، بر عملکرد بلع در انسان تاثیر منفی گذاشته و می‌تواند اختلال بلع را ایجاد کند. لازم به ذکر است که در بیمارانی که کاهش سطح هوشیاری را تجربه می‌کنند، تاثیر کاهش هوشیاری بر عملکرد بلع به دلیل استفاده از لوله‌های تغذیه نظیر لوله تغذیه ال جی می‌باشد. برخی از این بیماران به دلیل نیاز به دریافت دارو و مواد غذایی ناچار به دریافت لوله ان جی تیوب برای تغذیه صحیح و ایمن هستند که در این حالت عملکرد بلعشان به دلیل تعبیه لوله دچار افت و ضعف می‌شود. همچنین در بیمارانی که تاثیر کاهش هوشیاری بر عملکرد بلعشان مبرم شده است، امکان کاهش تعداد بلعشان در مقایسه با افراد سالم وجود دارد. این بیماران به دلیل هوشیار نبودن مغز برای کنترل عملکرد بلع آب دهان، در نهایت منجر به آسپراسیون بزاق و افزایش ترشحات ریوی می‌شود.
آبریزش دهانی در شب به چه دلیلی ایجاد می‌شود؟
معمولا آبریزش دهانی در هنگام خواب می‌افتد. بدون توجه به علت آن این مشکل وجهه اجتماعی منفی داشته و می‌تواند منجر به شرم زدگی فرد در بین دوستان و آشنایان شود. آبریزش دهانی در شب می‌تواند نتیجه اختلال خوردن مرتبط با خواب باشد. یعنی فرد به دنبال قورت ندادن آب دهانش، آب در دهانش تجمع یافته و با سرریز شدن به سمت بیرون و گذر از لبها منجر به بروز آبریزش دهانی در شب شود.
در برخی از بیماران ما شاهد آبریزش دهان در هنگام خواب به دلیل نقایص نورولوژیک هم هستیم. این بیماران نقایصی در کنترل عملکرد لبها و زبان دارند و در این صورت آبریزش دهانی در شب برای این بیماران گریز ناپذیر است. به عنوان درمانگر اختلال بلع در مواجهه با بیمارانی که مشکل خوردن دارند، آبریزش دهانی در شب و آبریزش دهانی در هنگام خواب برای بنده از اهمیت کمی برخوردار است. این اختلال به نسبت آسپیراسیون و عفونت ریوی از اولویت کمی برخوردار است اما اگر بیماری مبتلا به آبریزش دهانی در شب است، با انجام تمریناتی امکان حل این مشکل وجود دارد و راه حل اصلی و درست این اختلال انجام گفتار درمانی و بلع درمانی است.
نتیجه گیری
تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار از جهات مختلفی قابل اثبات است. بیماری که اختلال در خواب را تجربه می‌کند به دلایل مختلفی می‌تواند بلعش تحت تاثیر قرار گرفته و خروجی این اتفاق نقص عملکرد خوردن و تفاوت با حالت عادی است. بیماران مبتلا به اختلال خواب می‌توانند به دلیل ضعف بدنی، نقص‌های تنفسی، آپنه خواب، کاهش تعداد بلع، کاهش سطح هوشیاری و همچنین مشکلاتی نظیر ضعف حرکات و مشکلات حسی مبتلا به مشکل بلع شوند. با توجه به اطلاعات فوق می‌توان بیان کرد تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار کاملا منفی بوده و بیمارانی که مبتلا به نقایص حسی در خواب هستند، مستعد مشکلاتی نظیر آسپیراسیون و عفونت ریوی در مسیر بیماری خود می‌باشند. ممنون که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید به سایر قسمت‌های این وب سایت سر بزنید.
سوالات متداول شما
برای حل مشکل خواب بیمارم به چه کسی مراجعه کند؟
مراجعه به پزشک متخصص مغز و اعصاب و ارجاع به کلینیک خواب جهت بررسی مشکل خواب بیمار مهمترین اقدام در افراد تحت تاثیر اختلال خواب می‌باشد. متخصصین مغز و اعصاب با استفاده از تست‌های خاصی عملکرد خواب شما را بررسی قرار می‌دهند و در صورت وجود مشکل بلع و ضعف عضلات بلع شما را به یک گفتار درمانگر متخصص در زمینه درمان اختلال بلع معرفی می‌کنند.
درمان اختلال خواب اولویت دارد یا درمان اختلال بلع؟
اگرچه تاثیر اختلال خواب بر عملکرد بلع بیمار خود گویای رابطه علت معلولی است اما باید عنوان شود که درمان اختلال بلع به دلیل خطراتی که ممکن است به بیمار تحمیل کند، اولویت دارد. بیماران مبتلا به اختلال بلع در معرض عفونت ریه، خفگی و حتی مرگ قرار دارند و اگر درمان اختلال بلعشان با اولویت بالایی پیگیری نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی شود.
آیا پس از درمان مشکل بلع نیاز به درمان اختلال خواب وجود دارد؟
در برخی از بیماران مبتلا به اختلال بلع، انجام درمان بلع بسیاری از مشکلات مرتبط به خواب بیمار را حل می‌کند. اما مراجعه به درمانگر اختلال خواب مسیر درمان کامل شما را هموار خواهد کرد.
منبع: وبسایت علمی www.dysphagia.com
