عملکرد بلع طبیعی در انسان توسط فعالیت 48 عضله کوچک و بزرگ و با هماهنگی 5 عصب فعال جمجه‌ای انجام می‌شود. بلع انسان دارای 4 مرحله اصلی مقدماتی دهانی، انتقال دهانی، حلقی و مروی است. ظرافت حرکات بلع به قدری بالا است که با کوچک‌ترین آسیب به مغز و واحدهای حرکتی، حرکات مختل و فرد اختلال در بلع را با علایم نگه داشتن غذا در دهان، سرفه حین غذا خوردن، حالت خفگی حین تغذیه، باقی مانده غذایی دردهان و حلق، گیرکردن غذا در حلق و .... تجربه می‌کند. عوامل مخلتف سبب شکل‌گیری اختلال در بلع می‌شوند که مهم‌ترین آن‌ها درگیری مغز و اعصاب و سیستم نورولوژیک، ساقه مغز و قسمتی از نخاع به علت بیماری‌هایی نظیر سکته مغزی، پارکینسون، ام اس، ای ال اس و .... هستند. در صورت عدم توجه و مدیریت اختلال در بلع ممکن است بیمار تحت شرایط بدی قرار گرفته و علاوه بر خطر شکل‌گیری عفونت آسپیراسیون، سوءتغذیه و کم شدن آب بدن، بیمار در معرض خفگی و بستری‌شدن طولانی مدت در بیمارستان، افت کیفیت زندگی و حتی مرگ قرار بگیرد. 
مهم‌ترین اقدام در مورد بیمار دارای اختلال بلع شناسایی زودهنگام مختل بودن عملکرد بلع است. در صورت وجودآگاهی در بیمار یا خانواده وی پس از بررسی و جستجوی آن‌ها در اینترنت، مختل بودن عملکرد بلع یکی از موارد محتمل خواهد بود. با برقراری تماس و کسب مشاوره از یک گفتاردرمانگر و متخصص در زمینه اختلال بلع، می توانید نسبت به حضور و یا عدم حضور اختلال در بلع بیمارتان اطمینان حاصل فرمایید. در غیر این صورت مراجعه به بیمارستان و پزشک متخصص اقدام ضروری بعدی خواهد بود. هرچند که مراجعه بهنگام و مانع پیشامدهای احتمالی خطرناک، متاثر از فراهم بودن آگاهی و علم به خطرات تهدید کننده حیات بیمار است. در صورت معاینه و ویزیت توسط پزشک آگاه، بیمار دارای اختلال بلع برای انجام خدمات توانبخشی بلع به بخش توانبخشی ارجاع می‌گردد. برخی از همکاران حیطه توانبخشی و پزشکان از واژه فیزیوتراپی ماهیچه‌های بلع جهت معرفی به بخش مربوطه استفاده می‌کنند و برخی دیگر به علت شناخت خوبشان از خدمات توانبخشی از گفتاردرمانی جهت بهبود اختلال بلع، بلع درمانی توسط گفتاردرمانگر و توانبخشی بلع استفاده می‌کنند. لازم به ذکر است که خدمت بلع درمانی توسط گفتاردرمانگران متخصص در زمینه اختلال بلع انجام می‌شود.

درمان اختلال بلع

پس از مراجعه به واحد توانبخشی با دستور پزشک فرایند مصاحبه، اکتساب اطلاعات، پرونده‌‌گیری و ارزیابی و درمان تخصصی توسط گفتاردرمانگر آغاز می‌گردد. با به دست آوردن اطلاعات، درمانگر مربوطه تابلوی بالینی اختلال در بلع بیمار را شناسایی کرده و به مشکلات پایه ای زمینه ساز اختلال در بلع دست می‌یابد. ممکن است در فرایند ارزیابی آزمون‌‌های آندوسکوپی بینی و فلئوروسکوپی بلع جهت شناسایی مشکل زمینه ای انجام شود که اطلاعات دقیق‌تری از مشکلات فیزیولوژیک بلع بیمار در خدمت درمانگر بلع قرار خواهد گرفت. 
درمان اختلال بلع منحصر به فرد طراحی می‌شود. به عبارت دیگر اولویت‌های درمانی هر بیمار مبتلا به اختلال بلع با توجه به فاکتورهای شخصیتی، علت‌های زمینه‌ای، منابع در دسترس بیمار مشخص خواهد شد که این درمان را منحصر به فرد می‌کند. درمان اختلال بلع به صورت سنتی و مدرن انجام می‌شود. درمان سنتی مجموعه اقداماتی هستند که گفتاردرمانگر با استفاده از دست و بدون استفاده از ابزارهای خاص انجام می‌دهد که شامل دستورزی‌ها، تحریک‌های حسی، تعدیل حسی، اموزش پوزیشن‌های مناسب تغذیه و استفاده از رویکرهای جبرانی برای داشتن بلع ایمن‌تر می‌باشد. در درمان سنتی اگرچه تکنیک‌های محدودی برای ارتقاء کیفیت بلع وجود دارند، اما مجموعه اقدامات منجر به تقویت قدرت عضلات، بهبود دامنه حرکتی، افزایش تحریک‌پذیری حسی و تنظیم زمان‌بندی بلع می‌گردد.
درمان دستگاهی اختلال بلع شامل اقداماتی است که گفتاردرمانگر در جهت بهبود مولفه های حرکتی مختل بلع انجام می‌دهد. این درمان شامل استفاده از ابزارهای دیجیتال و غیر‌دیجیتال الکتریکی و یا الکترومغناطیس است که جهت تحریک واحدهای حرکتی و یا نقاط مولد حرکات بلع در مغز می باشد. تی دی سی اس، آر تی ام اس و الکتروتراپی از جمله درمان‌های دستگاهی اختلال بلع هستند. درمان‌های تی دی سی اس و آر تی ام اس تحریکات الکتریکی و مغناطیسی مستقیم مناطق مغزی هستند که جهت تغییر در سلول‌های مولد حرکات بلع در مغز مورد استفاده قرار می‌گیرند. این درمان‌ها به تازگی مورد استفاده قرار گرفته و همچنان تحقیقات علمی برای اثبات اثربخشی آن‌ها ادامه دارد. اطلاعات متناقضی از تاثیر مثبت این درمان‌ها بر عملکرد بلع وجود دارد. اما الکتروتراپی در درمان اختلال بلع، استفاده از انواع مودالیته‌های الکتریکی موثر بر واحدهای حرکتی مستقر در نزدیکی عضلات، جهت بهبود عملکرد بلع است. این درمان اثربخشی خود را اثبات کرده و اتفاق نظر در مورد نحوه اثرگذاری بر کیفیت حرکات بلع وجود دارد. جریان‌های الکتریکی به کار برده شده در درمان اختلال بلع وابسته به هدف اتخاذ شده توسط درمانگر اختلال بلع متغیر بوده و انتخاب نوع جریان الکتریکی یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در الکتروتراپی در درمان اختلال بلع بایستی انجام شود. گاهی هدف درمانگر کنترل التهاب و گاهی کاهش تنش در عضلات بلع است. گاهی نیاز است که عضلات بلع سریعا تقویت شده و انتقال موثر آب و مواد غذایی در حلق بیمار محقق شود. مودالیته‌های الکتریکی موارد فوق ممکن است کاملا با همدیگر فرق داشته باشد. 

تهدیدها و خطرات بلع درمانی توسط الکتروتراپی در درمان اختلال بلع

اغلب بیماران دارای اختلال بلع، ناتوانی در بلعیدن کارا و ایمن را به علت نقص عملکردی در فاز حلقی بلع تجربه می‌کنند. منطقه حلقی به علت قرارگیری اعصاب و عضلات فراوان و اشتراک ساختاری مسیرهای هوایی و تغذیه، و مهم‌تر از آن به علت وجود چندین عروق خون‌رسان مغزی جز مناطق حساس تلقی می‌شود. پس با توجه به اطلاعات فوق می‌توان بیان کرد که  اعمال حساسیت حداکثری در انتخاب نوع جریان الکتریسیته، ولتاژ و جریان الکتریکی، توجه به حفظ ایمنی و حیات بیمار است. ابزارهای الکتروتراپی در درمان اختلال بلع تنوع بالایی داشته و درمان دستگاهی اختلال بلع به علت تنوع برندهای ابزاری می‌تواند کمی گیج کننده باشد. در صورت تنظیم نبودن جریان الکتریسیته و یا استفاده از الکتروهای غیر تخصصی و تقلبی احتمال وارد آمدن آسیب به عملکرد سیستم قلبی و مغز بیمار بالا بوده و عدم توجه به این امر می تواند خسارات جبران ناپذیری را به شما تحمیل نماید. در ادامه به بررسی یکی از ابزارهای تایید شده و مرسوم در الکتروتراپی در درمان اختلال در بلع بیماران دیسفاژیک می پردازیم.

 

وایتال استیم تراپی در درمان اختلال بلع

برند الکتروتراپی وایتال استیم در درمان اختلال بلع یکی از موفق‌ترین دستگاه‌ها در تعدیل اختلال بلع بوده و محبوبیت جهانی دارد. قدمت الکتروتراپی در درمان اختلال بلع دستگاه وایتال استیم به حدودا 30سال پیش با دستگاه‌های آنالوگ شرکت چاتانوگا برمی‌گردد. در حال حاضر نوع ایستا و پورتابل آن با عنوان وایتال استیم پلاس در بازار موجود و به تنها دارندگان مدرک رسمی گذراندن دوره آموزشی آن فروخته می‌شود. طراحی الکترودهای گرد کربنی با خاصیت انتشار حداقلی جریان های الکتریسیته در منطقه هدف الکترودگذاری، تعویض الکتروها در حین تحریک دهی، استفاده از تعداد بالای مسیرهای تحریک‌دهی، قابلیت تنظیم فرکانس و دوره تحریک‌دهی از ویژگی‌های منحصر به فرد این دستگاه آمریکایی است که در نمونه‌های خارجی مشابه مشاهده نمی‌شود. راهنمای کامل این ابزار موارد منع استفاده و یا استفاده با احتیاط تحت نظارت پزشک را به وضوح مشخص کرده است. اگرچه درمان به وسیله این دستگاه اثربخشی بالایی دارد، اما هزینه های جانبی وایتال استیم تراپی در درمان اختلال بلع، مانند قیمت بالای الکترودها، این درمان را گران قیمت کرده و کمتر مجموعه درمانی در تهران وجود دارد که به این دستگاه مجهز باشد. کلینیک تیم تخصصی درمان اختلال بلع ایران مد اس ال پی به هر دو نوع پورتابل و دستگاه ایستای اکسپریای این دستگاه مجهز است.

نوع جریان الکتروتراپی در درمان اختلال بلع با دستگاه وایتال استیم

در درمان اختلال بلع عموما از تحریک‌دهی مستقیم واحد حرکتی یعنی عصب‌های منتهی به عضلات استفاده می‌شود. با تحریک از نوعNMES  در سطح اعصاب و ایجاد پتانسیل عمل، پیام عصبی انقباض به عضلات هدف ارسال و با تکرار انقباض در واحد زمانی مشخص تقویت پتانسیل انقباضی فیبرهای عضلانی موثر در بلع اتفاق افتاده و با تاثیر بر سایر مولفه های حرکتی درگیر در اختلال بلع، عملکرد بلع بیمار بهبود می یابد. لازم به ذکر است که در دستگاه وایتال استیم اثر گالوانیک یا سوختگی پوست با جریان الکتریسیته نسبت به ابزار دیگر کم‌تر و نزدیک به صفر است.

نتیجه‌گیری

 

الکتروتراپی در درمان اختلال بلع از روش‌های نوین درمان است که با تاثیر بر واحد‌های حرکتی بدون اینکه خطری برای بیمار ایجاد کند، منجر به ارتقاء سطح کیفی عملکرد بلع می‌شود. استفاده از دستگاه الکتروتراپی وایتال استیم در درمان اختلال بلع یکی از پرکاربردترین روش‌هایی که در ایران و در تیم تخصصی درمان اختلال بلع ایران مد اس ال پی انجام می‌شود. اینجا در تیم ایران مد اس ال پی علاوه بر ارتقاء دانش و مهارت در تلاش هستیم که در کمترین زمان ممکن مشکل شما را حل کنیم. شما شایستگی دسترسی به بهترین درمان‌های اختلال بلع را دارید. با ما همراه باشید.