سندم گیلن باره چیست؟

گیلن باره یک اختلال عصبی نادر است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به بخشی از سیستم عصبی محیطی حمله می‌کند. اعصاب محیطی شبکه‌ای از اعصاب است که سیگنال‌ها را از مغز و نخاع به اندام‌های بدن منتقل می‌کند. سندرم گیلن باره یا GBS به طور ناگهانی شروع می‌شود و ممکن است طی چند ساعت یا چند روز و چند هفته شدت یابد تا زمانی که تقریبا تمام عضلات را درگیر کند. در برخی موارد گیلن باره خفیف است و تنها باعث ضعف مختصر در اندام‌ها می‌شود. 
در برخی از موارد دیگر که درگیری بسیار شدید می‌شود حیات فرد را تهدید خواهد کرد زیرا ممکن است فرد قادر به تنفس طبیعی و خود بخودی نباشد. در چنین مواردی استفاده از دستگاه ونتیلاتور (اینتوباسیون)  و در موارد شدیدتر تعبیه لوله تراکئوستومی برای نجات حیات فرد ضروری است. معمولا در موارد شدید علاوه بر تنفس، به علت فلجی عضلات بلع، توانایی بلعیدن فرد نیز مختل می‌شود به طوری که آسپیراسیون بزاق اتفاق می‌افتد و منجر به عفونت دستگاه تنفسی خواهد شد. خوشبختانه در شدیدترین موارد نیز افراد از این بیماری بهبود می‌یابند اما ممکن است تا مدت‌ها ضعف داشته باشند. در ادامه در مورد نشانه‌ها و مشکلات سندرم گیلن باره بیشتر توضیح خواهیم داد.

علائم و نشانه‌های گیلن باره چیست؟

•    ضعف: در گیلن باره معمولا ضعف به سرعت ظاهر می‌شود و در طی ساعات و روزهای اولیه بدتر می‌شود. ضعف معمولا از پاها شروع می‌شود و به سمت بالا گسترش می‌یابد و دست‌ها، بازوها، عضلات صورت و بلع و حتی عضلات تنفسی را درگیر خواهد کرد. در شروع بیماری معمولا فرد مشکل غیر عادی در فعالیت‌هایی مثل بالا رفتن از پله‌ها دارد. بیشتر افراد در طی دو هفته اول به بیشترین حالت ضعف عضلانی می‌رسند و در هفته سوم در ضعیف‌ترین حالت ممکن هستند.
•    تغییرات حسی: در گیلن باره به علت آسیب به سیستم عصبی، مغز سیگنال‌های غیر طبیعی دریافت می‌کند و این امر باعث بروز حس‌های غیر طبیعی مثل احساس گزش، گز گز و سوزن سوزن شدن و درد می‌شود. در برخی افراد ممکن است دردهای عمیق عضلانی در پاها بوجود آید. این تغییرات حسی در طولانی مدت ناپدید می‌شوند.
•    مشکل در عضلات چشم و بینایی
•    اختلال بلع در سندرم گیلن باره
•    مشکل در هماهنگی حرکتی و تعادل
•    اختلال در تنفس
•    فلجی عضلات و اندام‌ها
•    ضربان قلب و فشار غیر طبیعی
•    مشکلات گوارشی
•    مشکل در کنترل ادرار و مدفوع

ماهیت اختلال بلع در سندرم گیلن باره چگونه است؟

همانطور که گفتیم در گیلن باره حتی ظریف‌ترین عضلات هم درگیر پارزی و فلجی می‌شوند. فلجی عضلات بلع باعث بروز اختلال بلع در بیمار مبتلا می‌شود. توجیه دیگر در بروز اختلال بلع در سندرم گیلن باره، دیسترس تنفسی و ناتوانی در هماهنگی تنفسی است. اختلال بلع در سندرم گیلن باره در 70 درصد مواردی که درگیری سیستم تنفسی وجود ندارد و عملکرد دهانی حلقی بیمار نرمال است، مشاهده نمی‌شود.
اما در موارد شدید که فرد به دنبال عدم توانایی تنفس خودبخودی تحت اینتوباسیون ( دستگاه تنفس مصنوعی) قرار می‌گیرد که در این شرایط نیز احتمال آسپیراسیون بزاق بالا می‌باشد. آسپیراسیون بزاق، نشت بزاق به سمت ریه است که می‌تواند زمینه ساز عفونت ریوی (پنومونی) شود.گاهی پنومونی به حدی شدید می‌شود که برای نجات فرد از خطر خفگی لازم است که تعبیه لوله تراکئوستومی صورت گیرد. تعبیه لوله تراکئوستومی علاوه بر اینکه شرایط تنفسی بیمار را بهبود خواهد بخشید و بیمار از دستگاه ونتیلاتور جدا خواهد شد، بلکه امکان مداخلات بلع درمانی به ویژه درمان اختلال بلع با دستگاه فرهم خواهد شد.

تعبیه لوله PEG در سندرم گیلن باره به چه منظور صورت می‌گیرد؟

اختلال بلع در سندرم گیلن باره یکی از مشکلاتی است که این افراد با آن روبرو هستند. فلجی عضلات بلع، فلجی عضلات صورت و مشکلات تنفسی باعث می‌شود که بلع این افراد با دشواری روبرو باشد. گاهی شدت اختلال بلع در این افراد شدید است و امکان برگشت بلع بیمار در درازمدت فراهم است. بنابراین برای جلوگیری از شدت یافتن عفونت ریوی و برای تغذیه بهتر بیمار لازم است که تعبیه لوله PEG صورت گیرد. لوله پگ روشی جهت تغذیه در افرادی است که اختلال بلع شدید دارند و درمان اختلال بلع در آنها زمانبر است. در کنار تعبیه لوله PEG می‌توان بلع درمانی بیمار را ادامه داد تا زمانی که فرد توانایی تغذیه از راه دهان را به دست آورد.

درمان سندرم گیلن باره چگونه است؟

در حال حاضر هیچ درمان قطعی برای گیلن باره وجود ندارد و اقدامات درمانی که برای این افراد صورت می‌گیرد شدت علائم را کمتر کرده و زمان درمان را کوتاه‌تر می‌کنند. همچنین راه‌های مختلفی برای درمان عوارض این بیماری وجود دارد. این بیماران باید در بخش ویژه بستری شوند و علائم حیاتی، تنفس، ضربان قلب و فشار آنها کنترل شود. در شرایط حاد گیلن باره دو اقدام درمانی است که اگر در دو هفته اول انجام شود تاثیر بسزایی خواهد شد. این درمان‌ها شامل:
    PE که پلاسمافورز یا تعویض پلاسما نامیده می‌شود. در این روش آنتی بادی‌های آسیب زننده به اعصاب از پلاسما جدا می‌شوند.
    IVIg که یک ایمونوگلوبین پروتئینی است که بدن آن را به صورت طبیعی برای حمله به میکرو ارگانیسم‌های عفونی تولید می‌کند. با تزریق این دارو به افزایش مقاومت سیستم ایمنی در برابر بیماری کمک خواهد شد.
    مداخلات توانبخشی در کنار درمان‌های یاد شده از همان روزهای ابتدایی به جلوگیری از تحلیل عضلانی و سپس برگرداندن توان بیمار تاثیر بسزایی دارند. این اقدامات شامل فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و کاردرمانی است. مداخلات فیزیوتراپی در احیای عملکرد عضلات تنفسی و حرکت چهار اندام است. مداخلات گفتاردرمانی در احیای عملکرد عضلات صورت، بلع و گفتار و به ویژه درمان اختلال بلع در سندرم گیلن باره است. کاردرمانگر نیز علاوه بر مداخلات حرکتی در احیای عملکردهای شناختی و حسی حرکتی نقش بسیار مهمی دارد.

آیا درمان اختلال بلع با دستگاه برای بیمار گیلن باره موثر است؟

درمان اختلال بلع در سندرم گیلن باره در درجه اول باید مبتنی بر توان بیمار باشد و تا جایی که برای بیمار امکان پذیر است از تمرینات فعال که عضلات بیمار را درگیر می‌کند، برای احیای بلع بیمار استفاده شود. اما از آنجایی که در برخی از موارد خصوصا در مواردی که گیلن باره عوارض شدیدی برای بیمار به وجود آورده است، بیمار توانایی همکاری فعال را ندارد. در چنین شرایطی درمان اختلال بلع با دستگاه به تقویت عضلات بلع کمک بسیاری خواهد کرد. وایتال استیم تراپی یکی از روش‌های درمان اختلال بلع با دستگاه است که به دلیل دارا بودن محرکاتی از نوعNMES  در بهبود عملکرد عصبی عضلانی بیمار می‌تواند موثر واقع شود.

نتیجه گیری

درمان اختلال بلع در سندرم گیلن باره یکی از اقدامات اورژانسی در جهت حفظ حیات بیمار است. گیلن باره یکی از بیماری‌های مرتبط با سیستم اعصاب است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه سلول‌های عصبی محیطی را تخریب می‌کند. اقدامات پزشکی در این بیماری با توجه به عوارضی که برای بیمار بر جای گذاشته است ممکن است شامل اقداماتی مانند تعبیه لوله تراکئوستومی و پگ باشد. اقدامات توانبخشی در برگرداندن عملکردهای حیاتی بیمار به وی نقش موثری دارند. تیم ایران مد اس ال پی با تجربه فراوان در درمان مشکلات بلع و گفتار این بیماران و مجهز بودن به دستگاه‌های مرتبط با درمان اختلال بلع، آماده است که به این بیماران بهترین خدمات را ارائه دهد.

سوالات متداول شما

آیا درمان اختلالات حرکتی در بهبودی اختلال بلع بیمار موثر است؟

بله در سندروم گیلن باره بهبود حرکات عمومی بیمار و نگه داشتن سر و گردن و راه رفتن تاثیر بسیار خوبی در عملکردهای بلع و گفتار را خواهد داشت. اگر بیماری بتواند لب تخت بنشیند و یا راه برود مسلماً از عملکرد ریوی مناسبی برخوردار است و طبیعتاً بلع بهتری هم خواهد داشت.

آیا برای بهبودی اختلال بلع در بیماران سندروم گیلن باره می‌توانیم به طب سنتی هم متوسل بشویم؟

درمان اختلال بلع در تمامی بیماران صرفاً و صرفاً از طریق گفتار درمانی و توانبخشی اختلال بلع انجام شده وسایل درمان‌هایی سنتی و شبه سنتی در بهبود عملکرد بلع بیمار موثر نخواهند بود. 

منابع:

https://www.ninds.nih.gov/
https://www.mayoclinic.org/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/