در مورد اختلال بلع در نوزادان چه می‌دانید؟

اختلال بلع در نوزادان به هرگونه مشکلی که در فرایند انتقال غیرارادی شیر و مواد غذایی از دهان نوزاد به معده‌اش وجود داشته باشد، گفته می‌شود. عوامل مختلفی در ایجاد اختلال بلع در نوزادان دخیل هستند. درگیری سیستم مغز و اعصاب کودک، خونریزی‌های دوران نوزادی، سندرم‌های ژنتیکی، تشنج‌های فعال، نرسیدن اکسیژن هنگام تولد و یا بعد از آن از مهم‌ترین عوامل ایجاد کننده اختلال بلع در نوزادان هستند. دیسفاژی نوزادان طیف وسیعی از علائم شامل سیانوز یا سیاه شدگی‌های هنگام شیر خوردن تا آسپیراسیون و سخت بلعیدن آب دهان را ایجاد می‌کند. خستگی‌های حین تغذیه، به حد کافی شیر نخوردن، سرفه‌های حین شیر خوردن، قورت ندادن شیر، عدم شروع به شیر خوردن از سایر علامت‌های اختلال بلع در نوزادان محسوب می‌شود. 
شیوع اختلال بلع در نوزادان نارس حدود 25 درصد بوده در حالی‌که این میزان در نوزادان سالم حدود 15 درصد است. این تفاوت در میزان شیوع دیسفاژی نوزادان سالم و نارس قابل تامل است و اهمیت درمان زودهنگام را گوش‌زد می‌کند. توجه به برخی علائم دیسفاژی نوزادان بسیار مهم است. برخی از علائم اطلاعات خوبی از مسیر پیشرفت و آینده درمانی نوزاد در اختیار ما قرار می‌دهد. علامت سخت بلعیدن آب دهان زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که خانواده به دلیل مشکلات مکیدن و تغذیه صحیح ، نتواند نیازهای تغذیه‌ای نوزاد را تأمین نماید.

علل اختلال بلع در نوزادان چیست؟

 

دیسفاژی نوزادان می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد که به مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
    زایمان زودرس
    وزن کم نوزادان حین تولد (کم‌تر از 2500 گرم )
    مشکلات ژنتیکی جنین
    اختلالات عصبی و متابولیکی در جنین
    مشکلاتی نظیر ریفلاکس، شکاف کام ، فلج مغزی، دیستروفی، که موجب سخت بلعیدن آب دهان در نوزادان می‌شود.

علایم دیسفاژی نوزادان؛ نسبت به برخی علائم هوشیار باشید

سخت بلعیدن نوزاد موجب می‌شود که نوزاد شما نتواند همانند سایر نوزادان، تغذیه‌ای راحت و بی‌خطر داشته باشد. وی در طول تغذیه علائمی از خود نشان می‌دهد که حاکی از اختلال بلع( دیسفاژی نوزادان) است که می‌تواند والدین یا پرستار او را حین شیر دادن نگران و مضطرب کند.
نشانه‌های دیسفاژی نوزادان شامل موارد زیر است:
    ناتواتی نوزاد در گرفتن سینه مادر یا شیشه شیر
    مشکل در مکیدن و بلعیدن شیر از سینه یا شیشه شیر
    جاری شدن شیر از گوشه دهان نوزاد
    نگه‌داشتن شیر در دهان و قورت ندادن شیر در زمان مناسب
    سرفه کردن، قرمز شدن پوست، افزایش ضربان قلب یا کاهش اکسیژن حین تغذیه
    گریه کردن یا بی‌تابی شدید نوزاد حین تغذیه
    استفراغ یا برگشت شیر از دهان یا بینی نوزاد
    عفونت دستگاه تنفس فوقانی یا پنومونی در نوزاد
نشانه‌های مشکل بلع در نوزادان مانند سخت بلعیدن آب دهان در همه نوزادان با یکدیگر یکسان نیست و بسته به وزن، مشکل زمینه‌ای، و شدت اختلال بلع در نوزادان می‌تواند خفیف یا شدید باشد.

پیامدهای اختلال تغذیه در نوزادان چه می‌تواند باشد؟

دیسفاژی نوزادان می‌تواند عوارض جبران‌ناپذیری برای سلامت عمومی نوزاد داشته و فشار اقتصادی زیادی را به والدین او تحمیل نماید. در بین علائمی که در مشکل بلع نوزادان وجود دارد، برخی علامت‌ها مورد غفلت قرار می‌گیرند در حالی که نقطه کور درمان در این بیماران محسوب می‌شوند. به طور مثال سخت بلعیدن آب دهان در نوزاد تازه متولد شده یکی از مهمترین علائم نیازمند توجه و درمان است. بنابراین در قسمت بعد به آن می‌پردازیم.

سخت بلعیدن آب دهان نوزادان؛ عامل مشکلات بعدی در عملکرد بلع

 

سخت بلعیدن آب دهان نوزاد تازه متولد شده علامت بسیار مهمی از مشکلات بلع در این گروه سنی محسوب می‌شود. وقتی سخت قورت دادن آب دهان در نوزاد وجود دارد، علامتی از یک مشکل بزرگ‌تر است. همانطور که می‌دانید، در طی حضور جنین در رحم مادر و تکامل آن بسیاری از عملکردهای گونه انسان شکل گرفته و یا اینکه مقدمات شکل گیری آن فراهم می‌شود. وقتی جنین زودتر از موعد متولد می‌شود (زودتر از 40 هفته) ممکن است برخی از عملکردها مانند بلعیدن تکمیل نشده باشد (مخصوصا زیر 34 هفتگی). وقتی که نوزاد متولد می‌شود بلعیدن نقش مهمی در تغذیه او داشته و عامل اصلی رشد است. حال تصور کنید رفلکس‌های دوران نوزادی در این فرد که عملیات مکیدن و بلعیدن را زمینه‌سازی می‌کنند حضور نداشته باشند، اینجا بایستی زنگ خطر به صدا در بیاید.
بلعیدن در نوزاد به طور ویژه توسط رفلکس‌ها کنترل می‌شود. وقتی این رفلکس‌ها به علت زود متولد شدن و یا هر عامل دیگری به خوبی تکامل نیافته باشد، نتیجه آن بروز علائمی مانند سخت بلعیدن آب دهان و هر ماده خارجی است که برای تغذیه به کار می‌رود. در این حالت پزشک و پرستار ممکن است به شما بگویند که " نوزاد شما بلع ندارد". یعنی هر ماده غذایی که به نوزاد شما ارائه می‌شود در قسمت انتهای دهان جمع شده و به اصطلاح نوزاد شما نمی‌بلعد. سخت بلعیدن آب دهان هم دقیقا به همین علت بروز می‌یابد. رفلکس‌های نوزادی منتقل کننده شیر از دهان به مری، فعال نشده و نوزاد به سختی آب دهان و شیر را می‌بلعد.
 سخت قورت دادن آب دهان در نوزاد همراه  مشکلات زیر است:
    کاهش تمایل نوزاد به شیر خوردن
    سوء تغذیه و عدم وزن گیری و رشد مناسب نوزاد
    مشکلات گوارشی
    طولانی شدن زمان بستری در NICU ( بخش مراقبت‌های ویژه نوزادان)

تیم درمان مشکل بلع نوزادان+ نقش گفتاردرمانگر

جهت حل سخت بلعیدن آب دهان نوزادان لازم است پزشک، گفتاردرمانگر و پرستار با یکدیگر در تعامل باشند تا بتوانند دیسفاژی نوزادان را مدیریت کنند. بلع درمانگر یا گفتاردرمانگری که به شکل تخصصی در زمینه اختلال بلع نوزادان فعالیت می‌کند، نقش کلیدی در ارزیابی و درمان سخت بلعیدن آب دهان دارد. گفتاردرمانگر ابتدا وضعیت تون عضلانی نوزاد را همراه با مهارت‌های حسی و حرکتی او در ناحیه صورت و اندام های گفتاری و تغذیه‌ای بررسی می‌کند.
گاهی هنگام ارزیابی سخت قورت دادن آب دهان در نوزاد علائمی از بیش حسی یا کم حسی در ناحیه دهان دیده می‌شود که نیاز به مداخله دارد. عدم هماهنگی در مکیدن و بلعیدن و تنفس یکی دیگر از مشکلات شایع در سخت بلعیدن آب دهان نوزادان است که توسط بلع درمانگر تشخیص داده می‌شود. همه این علایم موجب سخت بلعیدن آب دهان در نوزادان می‌شود که زمینه ساز مشکلات تغذیه‌ای نوزاد و باعث بی قراری و تنش بالای حین خوردن شیر می‌شود.

درمان مشکل بلع نوزادان به چه شکلی است؟

بسته به علت سخت بلعیدن آب دهان ممکن است درمان دیسفاژی نوزادان شامل دارو درمانی، گفتاردرمانی، و استفاده از لوله های کمک تغذیه‌ای باشد. گاهی پزشک به دلیل ریفلاکس یا سایر مشکلات پزشکی داروهایی جهت کنترل سخت بلعیدن آب دهان در نوزادان تجویز می‌کند. لوله‌های کمک تغذیه‌ای نظیر NGیا  OGدر نوزادانی که به دلیل آسپیراسیون (ورود شیر به ریه) آمادگی شیر خوردن از راه دهان را ندارند، در درمان سخت بلعیدن آب دهان به کار می‌روند.
یکی دیگر از روش‌های مدیریت  سخت بلعیدن آب دهان، استفاده از پوزیشن یا حالات مختلف درآغوش گرفتن نوزاد حین تغذیه است که می‌تواند اختلال بلع نوزادان را تا حد چشم گیری کنترل کند و از آسپیراسیون جلوگیری کند. همچنین زمانی که مشکلات حسی داخل دهان، دلیل اصلی سخت بلعیدن آب دهان نوزاد باشد، درمانگر می‌تواند با تغییر دمای محیط و ایجاد رطوبت کافی در کاهش مشکل دیسفاژی نوزادان موثر باشد.
استفاده از سرشیشه های مناسب، امری مهم و تاثیر گذار در درمان سخت بلعیدن آب دهان نوزاد است که باعث کنترل میزان خروج شیر از سر شیشه می‌شود و به نوزاد زمان لازم جهت تغذیه مناسب را می‌دهد. در صورت ایمن شدن بلع نوزاد گهگاهی استفاده از خروجی زیاد سر شیشه برای بهبود آستانه رفلکس‌ها می‌تواند کمک کننده باشد. البته این کار لزوما و تاکیدا توسط گفتاردرمانگر متبحر انجام می‌شود.
بلع درمانگر می‌تواند از روش‌های مکیدن غیر تغذیه‌ای که با هدف ارتقای الگوی مکیدن و هماهنگی آن با بلع و تنفس ارائه می‌شود برای بهبود درمان سخت بلعیدن آب دهان، استفاده کند.
گاهی پس از ترخیص نوزاد از NICU همچنان مشکل در درمان سخت بلعیدن آب دهان ادامه می‌یابد که در این صورت روند درمان در منزل توسط بلع درمانگر جریان می‌یابد تا به شکل کامل اختلال بلع نوزادان برطرف شود.

سخن آخر

سخت بلعیدن آب دهان نشان از خاموشی رفلکس بلع و یا ضعیف بودن عملکرد تغذیه در نوزاد است. همان طور که ملاحظه کردید درمان سخت بلعیدن آب دهان، امری چند رشته‌ای است که با همکاری تیم درمان پزشکی صورت می‌گیرد. خانواده نوزاد نیز نقش مهمی در درمان  سخت بلعیدن آب دهان دارد چرا که پیگیری مشاورات و انجام آن توسط والدین، طول درمان و نتیجه نهایی آن را مشخص می‌کند.
تیم گفتاردرمانی و بلع درمانی Iranmedslp با داشتن درمانگران با تجربه در واحدهای NICU بیمارستان‌های معتبر تهران، می‌تواند شما را در حل مشکل  سخت بلعیدن آب دهان نوزادانتان یاری دهد. شما می‌توانید با شماره‌های درج شده در سایت ما تماس گرفته و مشاوره رایگان دریافت نمایید. ممنون که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید.