تراکئوستومی چیست و در چه مواردی استفاده می شود؟

تراکئوستومی سوراخی است که جراحان از جلوی گردن و داخل نای ایجاد می‌کنند. یک لوله تراکئوستومی در سوراخ قرار داده می شود تا آن را برای تنفس باز نگه دارد. تراکئوستومی یک مسیر هوا را برای کمک به تنفس در زمانی که مسیر معمول برای تنفس به نحوی مسدود یا کاهش یافته است، فراهم می کند. تراکئوستومی اغلب زمانی مورد نیاز است که بیمار نیاز به استفاده طولانی مدت از دستگاه (ونتیلاتور) برای کمک به تنفس داشته باشد. در موارد نادر، تراکئوستومی اورژانسی زمانی انجام می شود که راه هوایی به طور ناگهانی مسدود شود (به عنوان مثال زمانیکه آسیب تروماتیک به ناحیه سر و گردن وارد می شود). به طور خلاصه تراکئوستومی در وضعیت های زیر برای بیمار انجام می شود:

• شرایط پزشکی که استفاده از دستگاه تنفس (ونتیلاتور) را برای مدت طولانی، معمولا بیش از یک یا دو هفته ضروری می کند. در این موارد تراکئوستومی به بهبود وضعیت تنفسی بیمار کمک می کند.
• شرایط پزشکی که راه هوایی بیمار را مسدود یا باریک می کند (مانند فلج تارهای صوتی یا سرطان گلو). در مواردی که نواحی حلق و حنجره بیمار توسط تومور های سرطانی درگیر می شود، امکان تنفس از راه مسیر هوایی فوقانی  برای بیمار سخت می شود. در این شرایط تراکئوستومی مسیر جدیدی برای تنفس را فراهم می کند.
• نقائص عصبی، فلجی یا سایر شرایطی که در ناحیه حلق و حنجره اتفاق می افتد ممکن است سرفه کردن و خارج کردن ترشحات گلو را دشوار کند. در این شرایط تراکئوستومی مسیر جدیدی را برای خارج کردن ترشحات ریوی ایجاد می کند.
• وضعیت های اورژانسی که تنفس مسدود شده است و پرسنل اورژانس نمی توانند لوله تنفسی را از طریق دهان وارد نای کنند.
• در جراحی های سر و گردن که احتمال آسیب به سیستم عصبی بلع و تنفس محتمل است، تراکئوستومی برای بهبود وضعیت تنفسی بیمار و راهی برای خارج کردن ترشحات ریوی انجام می شود.

بطور کلی یکی از علت هایی که غالبا بیمار را در پروسه تراکئوستومی قرار می دهد، اختلال بلع است. اختلال بلع در بیمارانی که در بیمارستان بستری می شوند ممکن است در اثر عارضه های نورولوژیکی، سالمندی، جراحی مغزی و...ایجاد شود. 

به چه دلیل بیماران با اختلال بلع وارد پروسه تراکئوستومی می شوند؟

در بیماران با اختلال بلع بلعیدن ترشحات دهانی – حلقی ممکن است مختل شود. زمانی که بیمار توانایی بلعیدن ترشحات دهانی – حلقی را نداشته باشد، این ترشحات تولید شده ی مسیر دهانی و حلقی وارد مجاری تنفسی حنجره و ریه می شوند. از طرف دیگر وقتی بیمار با اختلال بلع توانایی سرفه موثر نداشته باشد، توانایی خارج کردن ترشحات دهانی – حلقی آسپیره شده را نخواهد داشت. پروسه تراکئوستومی در این بیماران این است که با ایجاد یک مسیر جدید شرایط را برای خارج کردن این ترشحات دهانی – حلقی فراهم می کند. در این وضعیت وقتی ترشحات دهانی – حلقی آسپیره شده وارد مجرای نای می شوند از طریق لوله تراکئوستومی و با کمک دستگاه ساکشن خارج می شوند. در بخش مراقبت های ویژه بیمارستان  بیمار با اختلال بلع شدید که حتی توانایی خارج کردن ترشحات دهانی – حلقی و ریوی را ندارد، در پروسه تراکئوستومی قرار می گیرند.

آیا وجود لوله تراکئوستومی در بیماران با مشکلات تنفسی منجر به رخداد اختلال بلع می شود؟

بعضی وقت ها ممکن است بیمار با تراکئوستومی مشکلاتی در وضعیت تغذیه ای و بلع نداشته باشد. در این بیماران حضور لوله تراکئوستومی برای بهبود وضعیت تنفسی بیمار است. با توجه به اینکه لوله تراکئوستومی تا حدوی منجر به محدودیت حسی و حرکتی خفیف در مکانیسم های حنجره ای می شود، اختلال بلع ممکن است  در افراد مستعد با مرور زمان ایجاد شود. بطور کلی در صورتی که بیمار برای مدت طولانی لوله تراکئوستومی داشته باشد، آسیب های حسی و حرکتی در ناحیه حنجره ایجاد می شود که این به نوبه ی خود منجر به ظهور علائم اختلال بلع می شود. شایع ترین علائم اختلال بلع در این بیماران محدودیت حرکتی حنجره و آسپیراسیون خاموش است. تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی بهترین نوع ارزیابی روزانه برای بررسی وضعیت بلع بیمار و جلوگیری از رخداد آسپیراسیون خاموش است.

چگونه تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی برای ارزیابی اختلال بلع استفاده می شود؟

تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی یک روش ارزیابی معتبر برای بررسی میزان نشت مواد غذایی و ترشحات دهانی – حلقی به سمت نای و مجاری ریوی است. در فرایند ارزیابی با استفاده از تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی، از مایعات غلیظ، مایعات رقیق، مواد غذایی نیمه جامد (پودر شده) و غذاهای نرم از نظر ساختاری، که همگی به رنگ آبی هستند، استفاده می شود. دلیل استفاده از رنگ آبی در بیمار با تراکئوستومی، تمییز بین مواد غذایی و ترشحات بدن است.

 در بیماران با آسپیراسیون غذا و مشکل در بلع غذا، غذا و مواد ارائه شده هنگام بلع از لوله تراکئوستومی خارج می شود که نشان دهنده ورود مواد غذایی به درون راه هوایی در هنگام بلع است. بنابراین تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی برای بررسی وضعیت اختلال بلع بیمار در دو حالت انجام می شود. در حالت اول ماده رنگی خوراکی برای بررسی شدت آسپیراسیون ترشحات  دهانی – حلقی برای بیمار داده می شود. در صورتیکه بیمار آسپیراسیون ترشحات دهانی – حلقی داشت، ترشحات دهانی- حلقی که با ماده آبی رنگ آغشته شده اند از ناحیه لوله تراکئوستومی به بیرون خارج می شوند.

در حالت دوم بیمار با تراکئوستومی بلع ترشحات دهانی – حلقی با کفایتی دارد اما در مصرف مایعات و یا بافت های غذایی دیگه دچار مشکل است. در این حالت تست رنگی دربیمار تراکئوستومی برای بررسی شدت آسپیراسیون در بافت های مختلف غذایی و مایعات استفاده می شود. حجم آسپیراسیون مواد غذایی که از لوله تراکئوستومی خارج می شود، نشان دهنده شدت اختلال بلع و آسپیراسیون است. 

مدیریت اختلال بلع در  بیمار با تراکئوستومی توسط چه کسی انجام می شود؟

ارزیابی و درمان اختلال بلع در بیمار با تراکئوستومی توسط گفتاردرمانگر متخصص در زمینه بلع درمانی انجام می شود. متخصص بلع درمانی با به کارگیری درمان های سنتی اختلال بلع و درمان های نوین مانند الکتروتراپی عمکلرد تغذیه ای بیمار با تراکئوستومی را بهبود می بخشد. متخصص بلع درمانی در فرایند درمان نیز از تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی برای بررسی میزان پیشرفت عملکرد بلع بیمار استفاده می کند. یکسری از بیماران به دلیل مشکلات تنفسی تحت پروسه تراکئوستومی قرار می گیرند. در این بیماران وجود طولانی مدت لوله تراکئوستومی منجر به ایجاد اختلال بلع و آسپیراسیون خاموش می شود. این بیماران نیز باید تحت نظر متخصص بلع درمانی باشند تا اینکه از رخداد آسپیراسیون جلوگیری شود. در این وضعیت بهترین ارزیابی روزانه برای بررسی رخداد آسپیراسیون خاموش، تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی می باشد.

آیا تست رنگی در بیمار با تراکئوستومی برای شروع تغذیه دهانی کامل کافی است؟

گاهی اوقات تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی ممکن است افراد سالم را مبتلا به آسپیراسیون و یا افراد مبتلا به اختلال بلع را سالم نشان دهد. بنابراین وقتی که آسپیراسیون مشخص شد برای ارزیابی قطعی آن نیاز به ویدئوفلوروسکوپی یا روش تشخیصی دیگر است. تشخیص زمان انجام تست رنگی در بیمار با تراکئوستومی با نظر متخصص بلع درمانی انجام می شود.

آیا تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی برای خارج کردن لوله تراکئوستومی لازم است؟

بیمار با تراکئوستومی به دلیل مشکلات بلع و نقائص تنفسی ممکن است تاپایان دوره ی بلع درمانی لوله تراکئوستومی را  همراه داشته باشد. برای خارج کردن لوله تراکئوستومی از تست رنگی برای بررسی وضعیت بلع ترشحات دهانی – حلقی و غذا (بافت نرم و پوره) استفاده می شود. در صورتیکه عمکلرد بلع و سیستم تنفسی بیمار بهتر شده باشد برای خارج کردن لوله تراکئوستومی اماده می شود. بنابراین برای خارج کردن لوله تراکئوستومی پایدار شدن دو سیستم حیاتی ( بلع و تنفس) ضروری است. تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی به عنوان یک تست در دسترس آسان برای بررسی آنی عمکلرد بلع بیمار است. پس از موفقیت در این تست شرایط برای انجام تست فلوروسکوپی بلع فراهم می‌شود. در صورت موفقیت در هر دو تست بیمار با صلاحدید پزشک معالج آماده خروج لوله تراکئوستومی است.

نتیجه گیری

تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی برای بررسی میزان آسپیراسیون ترشحات دهانی -حلقی و مواد غذایی استفاده می شود. شناسایی شدت آسپیراسیون در بیمار با تراکئوستومی برای انتخاب مسیر درمان بسیار مهم است.  هم چنین برای شروع تغذیه دهانی ممکن است، متخصص بلع درمانی از تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی بصورت روزانه برای دنبال کردن احتمال آسپیراسیون استفاده کند. در بیمار با تراکئوستومی، متخصص بلع درمانی برای ارزیابی دقیق عملکرد بلع و شروع تغذیه دهانی، علاوه بر تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی از تست های دقیق تر دیگه مانند فلوروسکوپی استفاده می کند. در بیمارانی که به دلیل مشکلات تنفسی لوله تراکئوستومی دارند، تست رنگی بلع در بیمار تراکئوستومی بهترین روش ارزیابی روزانه عملکرد بلع است تا اینکه از رخداد آسپیراسیون خاموش جلوگیری شود.

سوالات متداول شما

سوال 1. آیا از روش تست رنگی بلع در موارد دیگر ارزیابی اختلال بلع نیز استفاده می‌شود؟

بله برای ارزیابی آندوسکوپی بینی یا روش فیز (FEES) از تست رنگی در حلق بیمار استفاده می‌شود. در بیماری که مواد رنگی شده به سمت لوله نای و حنجره را در تست آندوسکوپ بینی نشت کرده باشد، احتمالا آسپیراسیون رخ داده است.

سوال2. آیا ماده رنگی آسپیره شده برای بیمار خطرناک نیست؟

صلاحیت انجام تست رنگی و کاندید بودن بیمار برای انجام آن توسط بلع درمانگر بررسی می‌شود. در صورتی که بیمار کاندید این تست باشد، می‌توان این تست رنگی را برایشان انجام داد. اما اگر درمانگر تشخیص دهد که امکان آسپیراسیون زیاد است و با انجام ساکشن مواد رنگی شده خارج نخواهد شد، در این صورت امکان دارد تا بهبود شرایط بیمار انجام تست رنگی را به تعویق بیاندازد.

سوال3. انجام تست رنگی بلع بیمار چقدر هزینه دارد؟

انجام تست رنگی بلع بیمار در بیماران تراکئوستومی در صورتی که بدون تست آندوسکوپی بینی انجام شود، جزئی از فرایند ارزیابی و درمان اختلال بلع است و همانند جلسات بلع درمانی محاسبه خواهد شد. اما در صورت انجام آن با استفاده از تست آندوسکوپی بینی انجام شود، هزینه آندوسکوپی به ارزیابی اضافه خواهد شد.

منبع: 

The Yale Swallow Protocol: An Evidence-Based Approach to Decision Making