درمان اختلال بلع در بزرگسالان شامل چه اقداماتی است؟

درمان اختلال بلع در بزرگسالان شامل مجموعه‌ای از اقدامات و روش‌های درمانی است که با توجه به علت و شدت مشکل، به صورت فردی و اختصاصی طراحی می‌شود. هدف اصلی درمان، بهبود عملکرد بلع و کاهش خطرات ناشی از آن مانند خفگی، آسپیراسیون (ورود غذا یا مایعات به ریه) است. اولین قدم در درمان دیسفاژی، ارزیابی جامع توسط یک گفتاردرمانگر متخصص در بلع است. این ارزیابی شامل بررسی تاریخچه پزشکی بیمار، ارزیابی بالینی بلع و حتی انجام آزمایش‌های تخصصی مانند ویدئوفلوروسکوپی بلع یا آندوسکوپی (FEES)  برای مشاهده فرآیند بلع به صورت دقیق، می باشد. پس از بررسی دقیق مراحل ارزیابی، گفتار درمانگر اقدامات مورد نیاز جهت بهبود شرایط بیمار را مشخص می‌کند. یکی از اقدامات اولیه برای درمان اختلال بلع در بزرگسالان، تغییر رژیم غذایی و تعدیل قوام غذا است. همچنین جهت درمان دیسفاژی، گفتاردرمانگر از ماساژ بلع و تمرینات تقویت بلع بهره می‌گیرد. تکنیک‌های تغییر وضعیت بدن در هنگام بلع هم از دیگر توصیه‌های درمانی در اختلالات بلع است. زیرا برخی از بیماران با تغییر وضعیت بدن می‌توانند با کیفیت بیش‌تر و ریسک کم‌تر عمل بلعیدن را انجام دهند. 
به طور کلی تمرینات توانبخشی بلع به دو دسته تمرینات بلع درمانی با دست (ماساژ درمانی) و روش‌های نوین و دستگاهی تقسیم می‌شود. وایتال استیم تراپی یکی از روش‌های نوین در درمان دیسفاژی است که از تحریک الکتریکی عضلات گردن و حنجره برای بهبود عملکرد عضلات بلع استفاده می‌کند. این روش به تقویت عضلات و بهبود هماهنگی آن‌ها کمک می‌کند.
برای برخی بیماران، ابزارهای کمکی مانند نی یا قاشق‌های مخصوص برای کمک به تغذیه بهتر نیز در کنار تمرینات تقویت بلع تجویز می‌شود. این ابزارها برای بیمارانی که مشکلات حرکتی یا عضلانی دارند می‌توانند مفید باشند. بخشی از درمان دیسفاژی شامل آموزش بیمار و اعضای خانواده در مورد چگونگی مدیریت غذا، تغییرات رژیمی، و روش‌های بلع است. این آموزش به بیمار کمک می‌کند تا با خیال راحت‌تر و مؤثرتر غذا بخورد. در صورتی که دیسفاژی به دلیل مشکلات ساختاری یا عصبی خاص باشد، ممکن است نیاز به درمان‌های دارویی یا حتی جراحی باشد که پروسه آن بر عهده پزشک معالج بیمار است.

ماساژ بلع برای چه بیمارانی موثر است؟

ماساژ بلع یا ماساژ درمانی برای بلع  یک روش غیرتهاجمی است که هدف آن بهبود توانایی بلع از طریق تحریک عضلات و اعصاب مرتبط با بلع می‌باشد. این تکنیک عمدتاً برای طیف گسترده‌ای از بیماران دیسفاژی موثر است. ماساژ بلع می‌تواند برای گروه‌های مختلف بیماران با شرایط و مشکلات خاص مفید باشد. پس از سکته مغزی، بسیاری از بیماران به دلیل آسیب به مراکز کنترل بلع در مغز، دچار دیسفاژی می‌شوند. ماساژ بلع می‌تواند به تحریک عضلات و اعصاب کنترل کننده بلع کمک کند و باعث بازگرداندن برخی از عملکردهای بلع شود.. همچنین بیمارانی که به بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و MS دچار هستند و کنترل و هماهنگی عضلات خود را از دست داده‌اند هم می توانند از ماساژ بلع بهره ببرند. زیرا این نوع ماساژ هم به بهبود توانایی عضلات در کنترل و حرکت کمک می‌کند و هم باعث افزایش انعطاف‌پذیری و قدرت عضلات مرتبط با بلع شود. بیمارانی که به اختلالات عضلانی مبتلا هستند، مانند میاستنی گراویس یا دیستروفی عضلانی هم می توانند تحت این درمان قرار بگیرند. این نوع ماساژ می‌تواند عضلات ضعیف را تحریک و تقویت کند. بیماران مبتلا به آلزایمر یا دمانس ممکن است به تدریج توانایی بلع خود را از دست بدهند. ماساژ بلع می‌تواند به تحریک عضلات و اعصاب درگیر در بلع کمک کند و ممکن است توانایی این بیماران در بلع را بهبود بخشد. همچنین این روش به عنوان یک تکنیک حمایتی در کنار درمان‌های دیگر استفاده می‌شود. رفلاکس معده (GERD) می‌تواند به التهاب مری و تنگی عضلات آن منجر شود و مشکلات بلع ایجاد کند. ماساژ بلع می‌تواند به کاهش تنش در عضلات مری و گلو کمک کند و علائم دیسفاژی را تسکین دهد . از آنجایی که با افزایش سن، عضلات گلو و بلع در سالمندان ضعیف‌تر می‌شود ، مشکلات بلع در این جمعیت شیوع بالایی دارد. یکی از توصیه های درمانی در اختلالات بلع برای سالمندان توانبخشی بلع است که منجر به بهبود فیزیولوژی بلع در آنها می‌شود.

ماساژهای تخصصی گردن و حنجره به منظور درمان بلع، توسط چه کسی و چگونه انجام می‌شود؟

ماساژهای تخصصی گردن و حنجره به منظور درمان مشکلات بلع (دیسفاژی) توسط متخصصین گفتاردرمانی که در زمینه مشکلات بلع تخصص دارند، انجام می‌شود. این افراد آموزش‌های تخصصی لازم را برای ارزیابی و درمان اختلالات بلع دیده‌اند و می‌توانند از تکنیک‌های ماساژ درمانی و اصلاح الگوی حرکتی برای بهبود عملکرد بلع استفاده کنند. گفتاردرمان‌ها معمولاً از ماساژ به عنوان بخشی از یک برنامه جامع درمان دیسفاژی استفاده می‌کنند که شامل تمرینات تقویت بلع، مانورها و تمرینات تنفسی نیز می‌شود. گفتار درمانگر از ماساژهای دستی ملایم و فشارهای کنترل‌شده روی نواحی خاصی از گردن، گلو و حنجره استفاده می‌کنند تا به تقویت عضلات، افزایش جریان خون، و بهبود هماهنگی عضلات بلع کمک کنند. 
گردن و حنجره دارای ساختارهای عضلانی و عصبی پیچیده‌ای هستند که با سیستم‌های بلع و تنفس در تعامل‌اند. گفتاردرمانگرها به دلیل آموزش تخصصی در زمینه آناتومی و فیزیولوژی بلع، به خوبی با این ساختارها آشنا هستند و می‌دانند که چگونه و با چه تکنیکی می‌توان عضلات را هدف قرار داد تا به بهبود عملکرد بلع کمک کنند. در صورت عدم آگاهی کافی، ماساژ بلع نادرست ممکن است باعث آسیب به عضلات حساس یا تشدید مشکل بیمار شود. هر بیمار دیسفاژی علائم و نیازهای خاص خود را دارد. یک گفتاردرمانگر قادر است با توجه به وضعیت بیمار، یک برنامه درمانی فردی طراحی کند که شامل بلع درمانی با دست، تمرینات تقویت بلع، و سایر تکنیک‌های درمانی ابزاری باشد. این شخصی‌سازی درمان بسیار مهم است تا بهترین نتیجه حاصل شود. لازم به ذکر است، ماساژ بلع برای همه بیماران مناسب نیست. در برخی موارد، مانند بیمارانی با تومور گردن، بیماری‌های خاص عصبی یا آسیب‌دیدگی‌های حنجره، ماساژ ممکن است مضر باشد. گفتاردرمانگر به خوبی از این موارد منع مصرف آگاهی دارد و می‌تواند تشخیص دهد که آیا ماساژ برای بیمار مناسب است یا خیر.

معرفی پنج تمرین برای عضلات حلق و گلو

مانور شاکر، مانور سوپراگلوتیک، سوپر سوپراگلوتیک بلع با تلاش و تقلا و مانور بالا بردن حنجره پنج تمرین مؤثر برای درمان اختلال بلع در بزرگسالان می‌باشند.

مانور شاکر (Shaker Exercise)

مانور شاکر به تقویت عضلات گردن و عضلات جلویی که مسئول بلند کردن حنجره در هنگام بلع هستند، کمک می‌کند. این تمرین باعث بهبود توانایی در باز کردن اسفنکتر فوقانی مری می‌شود و برای بیمارانی که در بلع غذاهای جامد یا مایع مشکل دارند، مفید است.
نحوه انجام:
روی یک سطح صاف به پشت دراز بکشید و پاها را کشیده و صاف نگه دارید.
بدون استفاده از دستان یا شانه‌ها، سر خود را از سطح بلند کنید و چانه را به سمت سینه خود نزدیک کنید، طوری که بتوانید پاهای خود را ببینید.
سرتان را برای چند ثانیه (3-5 ثانیه) در این حالت نگه دارید، سپس به آرامی سر خود را به سطح برگردانید.

مانور سوپراگلوتیک (Supraglottic Swallow)

مانور سوپراگلوتیک یک تمرین ویژه برای افرادی است که در محافظت از راه هوایی خود در حین بلع مشکل دارند. این تمرین به بستن راه هوایی در هنگام بلع کمک می‌کند تا خطر خفگی کاهش یابد.
نحوه انجام:
یک نفس عمیق بکشید و هوا را در ریه‌های خود نگه دارید.
سپس آب دهان خود را قورت بدهید.
بعد از بلع، بلافاصله سرفه کنید.
سپس بازدم کنید و تنفس عادی را ادامه دهید. این تمرین باعث تقویت عضلاتی که راه هوایی را در حین بلع محافظت می‌کنند، می‌شود.

مانور سوپر سوپرا گلوت

این تکنیک مانند بلع سوپرا گلوت است با این تفاوت که هنگام قورت دادن آب دهان باید با فشار و تقلا این کار را انجام دهید تا تمام عضلات ناحیه حلق منقبض شوند.
بلع با تلاش و تقلا
بلع با تلاش برای افزایش قدرت و کارایی عضلات درگیر در بلع استفاده می‌شود. این تمرین برای بیمارانی که غذا یا مایعات در گلو یا مری آن‌ها گیر می‌کند، مفید است.
نحوه انجام:
در هنگام بلعیدن، به طور آگاهانه و با فشار بیشتری عضلات گلو و حلق را منقبض کنید.
این تمرین را طوری انجام دهید که انگار می‌خواهید سخت‌ترین بلع ممکن را انجام دهید.
باید حس کنید که عضلات گردن و گلو بسیار سخت کار می‌کنند.
این حرکت به تقویت عضلات بلع و افزایش قدرت آن‌ها کمک می‌کند تا بتوانند مواد غذایی را بهتر از طریق حلق و مری حرکت دهند.

مانور مندلسون (Mendelsohn Maneuver)

مانور مندلسون یک تمرین پیشرفته است که بر کنترل و نگه داشتن حنجره در حالت بالا در هنگام بلع تمرکز دارد. 
نحوه انجام:
یک بار بلع طبیعی انجام دهید و توجه کنید که هنگام بلع حنجره شما به سمت بالا حرکت می‌کند.
در بلع بعدی، هنگامی که حنجره شروع به بالا رفتن کرد، آن را در بالاترین نقطه برای 2 تا 3 ثانیه نگه دارید.
سپس بلع را کامل کنید و اجازه دهید حنجره به حالت اولیه برگردد.
این تمرین به کنترل و تقویت عضلات حنجره و گلو کمک می‌کند.
این پنج تمرین به عنوان بخش‌های مهمی از بلع درمانی شناخته می‌شوند و می‌توانند به بهبود توانایی بلع، تقویت عضلات گلو و حنجره، و محافظت از راه هوایی کمک کنند. هر یک از این تمرینات باید تحت نظارت یک متخصص گفتاردرمانی و به عنوان بخشی از برنامه درمانی اختصاصی برای بیمار انجام شود.

سخن آخر

ماساژ بلع از جمله اقدامات درمانی موثر برای بیماران دیسفاژی است که بایستی زیر نظر گفتاردرمان انجام شود. آسیب شناس گفتار و زبان از طریق بلع درمانی با دست و روش‌های دستگاهی و مدرن به بهبود کنترل عضلانی و بهینه سازی فرایند قورت دادن کمک می‌کند. توصیه‌های درمانی در اختلالات بلع برای هر شخص، منحصر به فرد و بر اساس نیازهای او انتخاب می‌گردد. چنانچه در رابطه با مقاله فوق سوالی دارید می‌توانید آن را با ما به اشتراک بگذارید.

منابع 
"Swallowing Disorders in Aging: Rehabilitation and Management Techniques", Erin G. Ward
"Therapeutic Techniques in Dysphagia: Neuromuscular and Massage Therapy", Jonathan Aviv and Susan Longmore
"Treatment Strategies for Dysphagia in Stroke Patients", Nancy B. Swigert
"Rehabilitation of swallowing by exercise in tube-fed patients with pharyngeal dysphagia secondary to abnormal UES opening.”, Shaker, R., et al.
"Effects of the Mendelsohn maneuver on swallowing physiology.", Logemann, J.A., et al.