دیسفاژی یا اختلال بلع اصطلاحی است که برای مشکل در غذا خوردن استفاده می‌شود این مشکل می‌تواند سلامتی فرد را به خطر انداخته و باعث بهم ریختگی شرایط عادی زندگی فرد شود. اختلال بلع به علل مختلفی ممکن است ایجاد شود. بعضی از این عوامل ممکن است ناهنجاری‌های ساختاری و بیماری‌ها باشند و برخی دیگر بدعملکردی‌های ساختارهای مرتبط با بلع. حتی در بعضی از موارد این بدعملکردی‌ها بدون نمود ظاهری و فیزیکی است. برای مثال استرس، اضطراب و سایر عوامل تنش زا ممکن است باعث تغییر در تون عضلانی شود که معمولا افراد این شرایط را به صورت تغییر تون عضلات به شکل احساس توده در گلو و تنگی نفس و یا استرس و تنش در گلو و همچنین احساس بغض در گلو  گزارش می‌کنند.

در چنین حالتی به علت تغییر تون عضلات و به علت احساس بغض در گلو، عملکرد طبیعی عضلات بلع فرد مختل شده و افراد در بلع و غذا خوردن دچار مشکل و سختی  می‌شوند. علت احساس بغض در گلو و علایمی مانند احساس فشار در گلو به تنهایی، احساس فشار در گلو و تنگی نفس و همچنین استرس و تنش در گلو می‌تواند بیماری‌های اعصاب و روان و اختلالاتی که سلامت ذهن و روان را مختل می‌کند، باشد. این بیماری‌ها شامل: افسردگی‌ها، اختلالات اضطرابی، حمله‌های پانیک، استرس پس از سانحه و ترس‌های اجتماعی است. اختلال بلع شایع در این بیماران از نوع اختلال بلع عملکردی است یعنی اختلال بلعی که از بدعملکردی‌های ساختارهای بلع ایجاد شده و معمولا افراد حس می‌کنند که غذا در گلوی آنها گیر می‌کند و یا حتی ممکن است احساس خفگی حین غذا خوردن داشته باشند. 

گاهی اختلال بلع این افراد با شکلی از ترس همراه است. این ترس‌ها معمولا به دو صورت ترس از غذا خوردن و ترس از خفگی بروز می‌یابند. ترس از غذا خوردن و ترس از خفگی در صورتی که مورد توجه قرار نگیرند، با عوارضی مانند سوء تغذیه، کاهش وزن و کاهش آب بدن همراه خواهد بود. چرا که بیمار به دلیل ترس از خفگی از غذا خوردن و آب خوردن اجتناب می‌کند. گاهی علت احساس بغض در گلو و اختلال بلع در بیمارانی که بیماری‌های اعصاب و روان دارند، عوارض جانبی داروها می‌باشد. بعضی از داروها باعث خشکی دهان می‌شوند و در نتیجه بلع بیمار را با دشواری همراه می‌کنند. بعضی از این داروها سیستم عصبی را تحت تاثیر قرار داده و در دراز مدت موجب گسترش علایم اختلال بلع در بیمار می‌شوند. همچنین بعضی از داروهای اعصاب و روان موجب اختلال حرکات غیرارادی شده که رفلکس بلع را در مراحل حلقی و مروی تحت تاثیر قرار می‌دهد.

نشانه‌های فاگوفوبیا یا ترس از غذا خوردن کدامند؟

•  پرهیز از خوردن بعضی از غذاها
• جویدن بیش از حد غذا
• احساس گیر کردن غذا در گلو یا مری
• کاهش وزن
• اضطراب و دوری از جمع

نشانه‌های ترس و فوبیای خفگی کدامند؟

• احساس اینکه ممکن است هنگام غذا خوردن حمله پانیک ایجاد شود.
• بلع سخت و همراه با تلاش و تقلا
•  پرهیز از خوردن غذاهای جامد
• کاهش وزن
•  اضطراب و افسردگی

علائم اختلال بلع ناشی از احساس بغض در گلو

احساس بغض در گلو در مواردی منجر به اختلال بلع می‌شود. علامت‌های اختلال بلع ناشی از افزایش فشارهای ناحیه گلو در مواردی مشابه علایم اختلال بلع در سایر بیماری‌ها است و در مواردی هم منحصر به احساس بغض در گلو بدین صورت که در اختلال بلع ناشی از بیماری‌های دیگر مشاهده نمی‌شود. برخی از مهمترین علایم عبارت اند از؛

• درد حین بلعیدن
• احساس گیر کردن غذا در گلو و قفسه سینه
• ناتوانی در بلعیدن و فرو بردن غذا 
• احساس فشار در گلو
•  استرس و تنش گلو
• آبریزش دهان
• احساس توده در گلو و تنگی نفس
• برگشت غذا از مری و معده 
• خشونت و گرفتگی صدا

لازم به ذکر است که بلعیدن مانند تمامی اعمالی که ما در زندگی خود انجام می‌دهیم، برآیندی از هماهنگی‌های حسی و حرکتی کنترل شده توسط مغز است. حس کردن غذا و مایعات در حفره دهان زیر بنای طراحی حرکت بلعیدن را شکل می‌دهد. برنامه حرکتی بلعیدن توسط اعصاب به عضلات منتقل شده و توسط عضلات و سایر اندام‌ها اجرا می‌شود.

عمل بلعیدن یک برنامه هدایتی حرکتی برای اجرا دارد. این برنامه شامل شروع، اجرا و پایان است. مطالعات متعددی نشان داده‌اند که شروع حرکات در انسان می‌تواند تحت تاثیر عوامل هیجانی و احساسی باشند. مناطقی در مغز انسان امروزی وجود دارد که مسئول شروع حرکات است. به علت نزدیک بودن مناطق شروع حرکات و مناطق مسئول هیجان و احساس در مغز، انتظار می‌رود که عملکردهای هیجانی و احساسی نقش بسزایی در شروع حرکات بلع داشته باشند. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که در بی قراری‌ها و اضطراب از شرایط عادی غذا خوردن فاصله بگیرید، یا پرخوری عصبی داشته باشید و یا کوچک‌ترین اشتهایی برای غذا نداشته باشید.

شکل دیگری از مشکلات غذا خوردن بهم ریختگی‌های احساسی و هیجانی است که در این صورت با اعمال فشار حداکثری به مناطق کنترل کننده اعمال بلع ایجاد می‌شود. ما در این بیماران مشاهده می‌کنیم که به صورت غیر عادی از غذا خوردن اجتناب می‌کنند. چرا که به طور مثال هفته گذشته یکبار در هنگام آب خوردن دچار سرفه شده‌اند. اتفاقی که شاید برای همگی ما در طول روز تکرار شود اما به سادگی از کنار آن رد می‌شویم. در این افراد به علت خلق حساس و پرکاری که در حافظه هیجانی‌شان وجود دارد، حس خفگی حین آب خوردن و یا غذا خوردن بیش از حد برجسته شده و بلعیدن حتی یک لقمه غذا را برایشان دشوار می‌کند.

آیا می‌دانید تشخیص گذاری اختلال بلع ناشی از احساس بغض در گلو چگونه است؟

چنانچه فرد علائم و نشانه‌های گفته شده را در خود یا اطرافیانش ببیند لازم است که به آسیب شناس گفتار و زبان و بلع مراجعه کند تا با انجام تست‌های تشخیصی دقیق مانند آندوسکوپی از راه بینی یا FEES و یا انجام تست ویدئوفلوروسکوپی و همچنین معاینات بالینی توسط درمانگر تشخیص دقیق حاصل شود. باید توجه داشت که برای رسیدن به تشخیص درست و دقیق در چنین بیمارانی باید به معیارهای تشخیصی DSm_5  نیز توجه نمود. این معیارها عبارت‌اند از:

• یک یا چند علامت که حرکات و حس بدن را تحت تاثیر قرار داده باشد که در این مورد حرکات و حس مربوط به بلع می‌باشد.
• علائم مربوط به بیماری‌های دستگاه عصبی مرکزی یا ناهنجاری های ساختاری نباشند.
• علائم مشکلات جدی در زندگی فردی و اجتماعی و کاری و فرد ایجاد کرده باشد.

درمان اختلال بلع ناشی از احساس بغض در گلو چیست؟

درمان دارویی

استفاده از داروهای تجویز شده توسط روان پزشک در بیمارانی که از بیماری‌های اعصاب و روان رنج می‌برند، می‌تواند به کاهش استرس و تنش در گلو و به دنبال آن کاهش مشکلات بلع کمک کند. اگر اختلال بلع ناشی از عوارض جانبی داروهای مغز و اعصاب باشد لازم است که فرد به پزشک خود مراجعه کند تا با تغییر دارو یا تغییر دوز آن به کاهش مشکل بلع کمک شود.

روان درمانی و رفتاردرمانی

بهره گیری از خدمات مشاوره و روانشناسی در جهت مدیریت استرس و اضطراب خصوصا در افرادی که ترس از غذا خوردن و ترس از خفگی حین غذا خوردن دارند.

بلع درمانی

آسیب شناس گفتار و زبان و بلع نقش کلیدی در بازتوانی و برگرداندن توانایی بلع ایمن و کارا به بیمار دارد. درمانگر بلع با استفاده از ابزارها و روش‌های درمانی که به تقویت بلع بیمار منجر می‌شود، به بهبودی اختلال بلعی که به علت احساس بغض در گلو و یا عوامل تنش زا ایجاد می‌شوند، کمک می‌کند.
بلع درمانی در این بیماران بایستی علاوه بر طرح درمان بر اساس نارسایی‌های فیزیولوژیک بلع، ضربه عاطفی بیمار را هم مدنظر قرار دهد. اجتناب از غذا خوردن و کاهش تعداد بلع روزانه بیمار منجر به شکل گیری کاهش حجم عضله و افت عملکرد بلع می‌شود که درمان آن برنامه‌های تقویت حرکت است. اما بیماران دچار مشکل بلع به علت احساس بغض در گلو تجربه‌های ناخوشایندی از غذا خوردن داشته‌اند. درمانگر اختلال بلع بایستی در کنار اصلاح عملکرد بلع بیمار، با ایجاد تجربه‌های مثبت تغذیه از راه دهان، بستر روانی مثبتی برای این عمل لذت بخش ایجاد کند.

نتیجه گیری

علت احساس بغض در گلو در اغلب موارد آسیب‌های روانی است که در اثر عوامل محیطی و خلق حساس خود بیمار ایجاد می‌شود. در صورت عدم توجه به این مشکل بمرور مشکلاتی برای بیمار ایجاد می‌شود که اختلال بلع یکی از آن‌ها است. اختلال بلعی که به علت احساس بغض در گلو ایجاد می‌شود ماهیتی متفاوت با مشکلات بلع منتج از سایر علت‌های پزشکی و غیر پزشکی دارد. درمان این اختلال علاوه بر تاثیر مثبتی که بر کیفیت زندگی بیمار خواهد داشت، بستر بهبودی عملکرد روانی بیمار را نیز ایجاد خواهد کرد. اینجا در تیم ایران مد اس ال پی ما در کنار شماییم که احساس لذت از غذا خوردن را دوباره تجربه کنید. با ما در تماس باشید.