کاهش سطح هوشیاری به چه معناست؟
سطح هوشیاری نشان دهنده واکنش فرد به محرک‌های محیطی و آگاهی از زمان و مکانی است که در آن قرار گرفته است. کاهش سطح هوشیاری ممکن در درجات مختلفی از خفیف تا شدید رخ دهد. تشخیص کاهش سطح هوشیاری چندان ساده نیست و با مشاهده رفتارهای فردی صورت می‌گیرد. مقیاس کمای گلاسکو یا جی سی اس ابزار ارزشمندی است که برای بررسی میزان کاهش سطح هوشیاری کاربرد جهانی دارد. جی سی اس مقیاسی پانزده نمره‌ای است که از طریق توصیف و بررسی رفتارهای بیمار توسط فرد آموزش دیده تعیین می‌شود. زمانی که فرد کاملا هوشیار باشد نمره پانزده به او تعلق می‌گیرد.
کاهش سطح هوشیاری ممکن است به دلایل مختلفی از جمله کاهش اکسیژن رسانی و خونرسانی به مغز، آسیب‌های نورولوژیک، مشکلات متابولیکی یا مسمومیت و عفونت اتفاق بیافتد. زمانی که سطح هوشیاری فرد کاهش یابد عملکرد‌های حرکتی با اختلال مواجه می‌شوند و سلامت کلی فرد را به خطر می‌اندازند. به عنوان مثال خوابیدن بیمار حین غذا خوردن از جمله معضلاتی است که ریسک ورود مواد غذایی به ریه و پنومونی آسپیریشن را به دنبال دارد. همچنین اگر کاهش سطح هوشیاری شدید باشد بیمار توان تغذیه از راه دهان را از دست می‌دهد و باید به کمک لوله ان جی یا پگ تغذیه شود. بنابراین ارزیابی بیمار با کاهش سطح هوشیاری یک مهارت اساسی برای پزشکان و پرستاران محسوب می‌شود.
خوابیدن بیمار حین غذا خوردن چه مشکلاتی ایجاد می‌کند؟
خوابیدن بیمار حین غذا خوردن از جمله نشانه‌های رایج اختلال بلع در پارکینسون یا اختلال بلع در آلزایمر است. اما به طور کلی بیماری‌هایی که سطوح شناختی و هوشیاری بیمار را تحت تاثیر قرار دهند، می‌توانند منجر به خوابیدن بیمار حین غذا خوردن شوند.
بیماران مبتلا به خواب آلودگی هنگام غذا خوردن، با مشکلات و چالش‌های متعددی مواجه هستند که می‌تواند کیفیت زندگی و سلامت آنها را تحت تأثیر قرار دهد. خوابیدن بیمار حین غذا خوردن می‌تواند نشان‌دهنده کاهش سطح هوشیاری یا بروز مشکلات پزشکی دیگر باشد.
خوابیدن بیمار حین غذا خوردن مشکلات زیادی نظیر گیر کردن لقمه غذا در دهان و سرفه در هنگام غذا خوردن ایجاد می‌کند. خطر خفگی یکی از مهم‌ترین تبعات خوابیدن بیمار حین غذا خوردن است. زمانی که بیمار در حین غذا خوردن می‌خوابد، امکان دارد غذا به سمت نای رفته و با انسداد مسیر تنفسی باعث خفگی شود. این مسئله می‌تواند خطرناک و حتی تهدیدکننده زندگی باشد. در برخی از بیماران، نشت غذا به داخل راه هوایی (آسپیراسیون) باعث عفونت ریوی، تنگی نفس و سایر عوارض جدی در بیمار می‌گردد. همچنین ممکن است بیمار بدلیل کاهش سطح هوشیاری قادر به خوردن غذای کافی نباشد که باعث کاهش دریافت مواد مغذی و سوء تغذیه می‌گردد. مشکل خواب آلودگی هنگام غذا خوردن، ممکن است موجب نارضایتی بیمار و افسردگی او شود. بنابراین، موضوع خوابیدن بیمار حین غذا خوردن باید جدی گرفته شود. همچنین در صورت بروز این مشکل، بلافاصله اقدامات لازم برای حفظ ایمنی و تغذیه بیمار انجام گیرد.
اختلال بلع در آلزایمر و پارکینسون چگونه است؟
اختلال بلع در آلزایمر یا پارکینسون یک عارضه شایع است که به تدریج در طول پیشرفت بیماری ظاهر می‌شود. در مراحل اولیه، ممکن است فرد مشکلات جزئی در بلع داشته باشد، مانند کندی حرکات بلع یا نیاز به بیش‌تر جویدن غذا. با پیشرفت بیماری، مشکلات بلع بیش‌تر می‌شود و می‌تواند منجر به موارد زیر شود:
- خفگی
- کاهش وزن و سوء تغذیه به دلیل دریافت ناکافی غذا و مایعات
- عفونت‌های تنفسی مکرر ناشی از آسپیراسیون(ورود غذا/مایعات به راه هوایی)
- دهیدراسیون
ارزیابی و مدیریت اختلال بلع در پارکینسون و آلزایمر بر عهده گفتاردرمان است. گفتار درمانگر با تنظیم رژیم غذایی، پوزیشن تغذیه متناسب بیمار و تکنیک‌های درمانی علمی سعی می‌کند که این مشکل را مدیریت کند. یکی دیگر از وظایف آسیب شناس گفتار و زبان آگاه کردن خانواده نسبت به مشکل اختلال بلع در آلزایمر و پارکینسون است. با توجه به شرایط این بیماران ، آموزش خانواده و مراقبین در مورد چگونگی تغذیه ایمن و پیشگیری از خطرات بلع می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
موارد مهم در آموزش مراقبین و خانواده بیمار مبتلا به اختلال بلع در پارکینسون یا آلزایمر عبارت است از:
1. آگاهی از علائم اختلال بلع:
- شناسایی علائمی چون سرفه در هنگام غذا خوردن، آسپیراسیون، تغییر صدای بیمار هنگام تغذیه، گیر کردن لقمه غذا در دهان، نگه داشتن غذا در دهان، خس خس سینه
2. تنظیم بافت و دمای غذا
3. تکنیک‌های تغذیه ایمن:
- به آهستگی به بیمار غذا بدهید
- کنترل حجم غذا در هر بار
- تشویق بیمار به جویدن کامل غذا
- در صورت خوابیدن بیمار حین غذا خوردن یا کاهش سطح هوشیاری بیمار از دادن ادامه غذا به بیمار خودداری شود
4. نحوه نشستن صحیح بیمار
5. نظارت و مراقبت حین تغذیه:
- همراه بودن مراقب حین تغذیه بیمار
- آماده بودن برای اقدامات اولیه در صورت بروز خفگی یا آسپیراسیون
6. ثبت و گزارش مشکلات:
- ثبت مشاهدات و مشکلات بلع بیمار برای اطلاع تیم درمان اختلال بلع
- درخواست مشاوره تخصصی بلع در صورت نیاز
درمان اختلال بلع به چه طریقی انجام می‌شود؟
درمان اختلال بلع برای هر بیمار به عواملی چون ماهیت اختلال، میزان آسیب، اتیولوژی دیسفاژی و وضعیت مدیکال بیمار بستگی دارد. درمان اختلال بلع معمولا به شکل تیمی انجام می‌شود و گفتاردرمان در مرکز این تیم قرار دارد. اگر دیسفاژی با مسائلی چون کاهش سطح هوشیاری و خوابیدن بیمار حین غذا خوردن مرتبط باشد، درمان اختلال بلع سیر متفاوتی دارد. درمان اختلال بلع در این بیماران شامل اقدامات پزشکی مناسب جهت افزایش سطح هوشیاری و درمان توانبخشی و بلع درمانی با هدف بهبود کنترل عصبی عضلانی خواهد بود. لازم به ذکر است، اثربخشی حداکثری درمان اختلال بلع با دانش و مهارت درمانگر و شروع به موقع درمان ارتباط مستقیمی دارد.
سخن آخر
خوابیدن بیمار حین غذا خوردن به طریق مختلفی بر سلامت بدن تاثیر می‌گذارد. خوابیدن بیمار حین غذا خوردن مانع از تغذیه مناسب و کافی شده و توانمندی بلع ایمن را با خطر جدی رو به رو می‌سازد. اختلال بلع ناشی از کاهش سطح هوشیاری ممکن است با نشانه‌هایی مانند سرفه در هنگام غذا خوردن یا گیر کردن لقمه غذا در دهان خود را نشان بدهد. اما گاهی به علت پایین بودن هوشیاری، اختلال بلع هیچ گونه علائم آشکاری ندارد و این مسئله بسیار خطرناک است. خوابیدن بیمار حین غذا خوردن یکی از علائم هشداردهنده اختلال بلع در آلزایمر و پارکینسون است. درمان اختلال بلع به کمک تمرینات بلع درمانی توسط گفتاردرمان میسر می‌شود. تیم ایران مد اس ال پی مجموعه ای است که با کمک بهتربن درمانگران حیطه بلع درمانی همیشه آماده خدمات رسانی به شما عزیزان می‌باشد. جهت کسب اطلاعات بیش‌تر می‌توانید با شماره‌های درج شده در سایت تماس بگیرید.
سوالات متداول شما
سوال1. چه اقداماتی می‌توان برای افزایش سطح هوشیاری بیمار انجام داد؟
کاهش سطح هوشیاری معمولا ناشی از یک مشکل جدی است و درمان آن باید زیر نظر متخصص مغز و اعصاب انجام شود. اما به طور کلی اقداماتی نظیر ماساژ بدن، دادن تحریکات حسی و صحبت کردن با بیمار می‌تواند در بهبود این شرایط کمک کننده باشد.
سوال2. آیا احتمال بهبود اختلال بلع با افزایش سطح هوشیاری بیمار وجود دارد؟
بله. فیزیولوژی بلع با سطح هوشیاری بیمار ارتباط مستقیمی دارد. لذا با هوشیارتر شدن بیمار عملکرد بلع نیز بهبود می‌یابد. اما در مواردی که مشکل بلع غذا شدید باشد، بعد از هوشیاری بیمار اختلال بلع برطرف نمی‌شود. در این موارد اختلال بلع باقی مانده با کمک بلع درمانی قابل بهبود است.
منابع:
- Swallowing disorder in patients with Alzheimer’s disease, Smith JC, Johnson AB, Lee XY
- Prevalence and risk factor of dysphagia in Alzheimer’s disease, Kim HJ, Park SY, Ryu SH
- Evaluation and management of swallowing difficulties in Alzheimer’s disease, Lee MJ, Chen YC, Tsai CF
- Level Of Consciousness, Clinical Methods: The History, Physical, and Laboratory Examinations. 3rd edition
