جراحی تیروئیدکتومی چیست و چرا انجام می‌شود؟

تیروئیدکتومی یک جراحی است که در طی آن بخشی از تیروئید یا کل آن برداشته می‌شود. یکی از دلایل مهم تیروئیدکتومی سرطان تیروئید است و همچنین این جراحی به عنوان یکی از درمان‌های اصلی در شرایطی مثل ندول تیروئید، پر کاری تیروئید و متورم و بزرگ شدن تیروئید است که در پزشکی به آن Goiter گفته می‌شود. در این حالت تیروئید بزرگ شده و باعث فشار به لوله تنفسی ( نای) و مری می‌شود. در مواردی که ندول تیروئید ریسک سرطان تیروئید داشته باشد یا سرطان تیروئید محرز باشد و یا بزرگ شدن تیروئید به حدی باشد که منجر به فشار به مجراهای تنفسی و گوارشی شود، فرد کاندید جراحی تیروئیدکتومی است.

چرا اختلال بلع پس از جراحی تیروئید شایع است؟

برای اینکه دلیل رایج بودن اختلال بلع پس از جراحی تیروئید را بهتر درک کنیم، بهتر است اختلال بلع در جراحی‌های سر و گردن را مورد بحث قرار دهیم. به طور کلی یکی از مهم‌ترین دلایل اختلال بلع و مشکل بلع غذا، جراحی‌هایی است که در ناحیه سر و گردن صورت می‌گیرد. عضلات و اندام‌ها و فضاهای مرتبط با بلعیدن و غذا خوردن و همچنین اعصابی که در این امر دخیل‌اند، در ناحیه سر و گردن خصوصا گردن تمرکز یافته‌اند، بدیهی است که هر گونه جراحت و آسیب در این ناحیه باعث بروز اختلال بلع خواهد شد.
در جراحی‌هایی که طی آنها غدد تیروئید و پاراتیروئید برداشته می‌شوند به علل مختلفی از جمله: لوله گذاری حین جراحی، آسیب به اعصابی که در این ناحیه وجود دارند، چسبندگی بافت پس از جراحی، تغییر پوزیشن و موقعیت فضاهای مرتبط با بلع پس از جراحی و کاهش فشار اسفنگتر فوقانی مری؛ اختلال بلع بروز می‌یابد.
در برخی از بیماران علائم اختلال بلع قبل از جراحی و به دلیل بزرگ شدن غدد بروز می‌یابد که این بیماران معمولا در مورد مشکل بلع غذا نشانه‌هایی مثل احساس وجود جسم خارجی در گلو، ناتوانی در بلع جامدات و مواد سفت، گیر کردن لقمه غذا در گلو و احساس تنگی نفس حین غذا خوردن را گزارش می‌کنند.

 

علائم اختلال بلع پس از جراحی تیروئید چیست؟

• احساس درد حین بلعیدن غذا
• احساس وجود جسم خارجی در گلو
• بلع مکرر و چند گانه
• گیر کردن لقمه غذا در گلو
• ناتوانی در قورت دادن مواد سفت و جویدنی
• سرفه حین بلع مایعات به علت فلجی یکطرفه تارهای صوتی
• از بین رفتن کامل رفلکس بلع به دلیل آسیب به اعصاب مرتبط با بلع
• احساس تنگی نفس حین غذا خوردن

 

عوارض جراحی تیروئید چه مواردی است؟

• اختلال در بلعیدن و غذا خوردن
• فلجی تارهای صوتی
• تغییر کیفیت صدای فرد به حالتی خشن و گرفته
• خونریزی و زخم در ناحیه حلق
• التهاب حنجره
• کم کاری تیروئید
• کم کاری پاراتیروئید
• عفونت
• مشکلات تنفسی

 

مراقبت‌های بعد از عمل جراحی تیروئید شامل چه مواردی است؟

• تا سه هفته پس از جراحی یا تا زمانی که از نظر پزشکتان مانعی وجود نداشته باشد، از انجام فعالیت‌های بدنی شدید و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنید.
• تا دو هفته پس از جراحی مراقب پوزیشن سر و گردن خود باشید و گردن خود را بیش از حد به سمت عقب نبرید.
• در هفته‌های اول پس از جراحی، سر بیمار به هنگام خواب کاملا صاف نباشد و زاویه کمی (30) درجه داشته باشد.
• انجام فعالیت‌هایی مانند رانندگی را تا زمانی که پزشک اجازه بدهد به تعویق بیاندازید.
• اگر محل جراحی بخیه داشته باشد باید تا زمانی که بخیه‌ها حضور دارند از تماس مستقیم آب با آن خودداری کنید.
• تا زمانی که زخم و محل جراحی بهبود نیافته است از شنا کردن پرهیز کنید.
• به محل جراحی هیچگونه فشار و یا آسیبی وارد نشود.
• اگر محل جراحی درناژ تعبیه شده است، از دستکاری و بیرون آوردن آن اجتناب کنید. این کار باید توسط پزشک و تیم پرستاری انجام شود.
•  تعویض پانسمان جراحی را همانند پرستار انجام دهید.
•  استفاده از غذاهایی با بافت نرم و سبک

 

مراقبت‌های تغذیه‌ای در جراحی‌ تیروئید چگونه است؟

بعد از جراحی تیروئید بنابر تجویز پزشک معالج ممکن است محدودیت‌های تغذیه‌ای وجود داشته باشد و پزشک مصرف برخی خوراکی‌ها خصوصا مواد چرب را ممنوع کند. معمولا توصیه می‌شود که رژیم غذایی خود را بر اساس مصرف سبزیجات برگ دار، غذاهای دریایی تازه، گوشت بدون چربی، لبنیات کم چرب یا جایگزین‌های لبنی و میوه‌های کم قند تنظیم کنید. مصرف اسید چرب‌های اشباع شده باید کمتر از 10% رژیم غذایی روزانه فرد را تشکیل دهد و همچنین مصرف سدیم کمتر 2300 میلی گرم در روز باشد.

در صورت وجود اختلال بلع پس از جراحی تیروئید چه اقداماتی باید انجام داد؟

در صورتی که اختلال بلع پس از جراحی تیروئید وجود داشته باشد، لازم است اقدامات و مراقبت‌هایی صورت گیرد که علاوه بر این که بیمار بتواند تغذیه کافی داشته باشد، همزمان از مشکلاتی مثل آسپیراسیون (نشت غذا به ریه) و عفونت ریه جلوگیری بعمل آید. تصمیم گیری در مورد تغذیه  بیمار در مواردی اختلال بلع پس از جراحی تیروئید وجود دارد، بستگی به وضعیت و شدت مشکل بلع غذا بیمار دارد برای مثال اگر:

• اختلال بلع بیمار به دنبال التهاب حلق ناشی از جراحی باشد توصیه می‌شود که بیمار بیشتر مایعات خصوصا مایعات خنک و سرد دریافت کنند.
• بیمار احساس گیر کردن لقمه غذا در گلو دارد، بیشتر با مواد نرم و پوره تغذیه شوند.
•  سرفه حین قورت دادن و بلعیدن دارند، توصیه می‌شود که درمانگر بلع بر بالین بیمار حضور یابد و با بررسی شرایط بیمار نوع تغذیه بیمار را مشخص کند.
• توانایی بلع بیمار به دلایلی مثل آسیب به اعصاب و عضلات بلع، آسیب جدی دیده است از راه‌های تغذیه‌ای جایگرین مثل Tube Feeding  استفاده شود. البته تعبیه لوله تغذیه نیاز به تایید و صلاحدید پزشک معالج دارد.
• بیمار هر گونه علائم اختلال بلع مثل ناتوانی در قورت دادن، تنگی نفس حین غذا خوردن، سرفه و گیر کردن لقمه غذا در گلو را داشت، از مشاوره‌ها و توصیه‌های درمانگر بلع (کارشناس بلع درمانی) استفاده کنید.

نتیجه گیری:

اختلال بلع پس از جراحی تیروئید یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که ممکن است این بیماران به عنوان عوارض جراحی تیروئید تجربه کنند. با توجه به این که شیوع اختلال بلع و مشکل بلع غذا در جراحی‌های سر و گردن شایع است، جراحی‌های تیروئید نیز از این قائده مستثنی نیستند.  شدت اختلال بلع و نوع علائم در بیماران مختلف، متفاوت است، بنابراین نوع تغذیه بیماران با توجه به نیاز و نوع علائمشان متفاوت خواهد بود. استفاده از کمک یک بلع درمانگر در این زمینه شما را یاری خواهد داد که علاوه بر بهبود وضعیت تغذیه و بلع بیمار، از آسیب‌های جدی مثل آسپیراسیون و عفونت ریه جلوگیری کنید.
در تیم ایران مد اس ال پی، درمانگران به دلیل تجربه بالینی در بیمارستان‌ها و محیط‌های درمانی، سوابق زیادی در کار با بیمارانی دارند که جراحی‌های سر و گردن انجام داده‌اند، بنابراین در صورتی که بیمار شما اختلال بلع پس از جراحی تیروئید دارد، می‌توانید سوالاتتان را از ما بپرسید و از خدمات حضوری و غیر حضوری ما بهره‌مند شوید.

سوالات متداول شما

• سوال1. مهم‌ترین و جدی‌ترین عوارض جراحی تیروئید چیست؟

جدی‌ترین عارضه جراحی تیروئید خونریزی بعد از جراحی است که می‌تواند به شدت مخرب باشد و در صورتی که یک هماتوم ناشناخته و یا در حال گسترش به وجود بیاید می‌تواند باعث انسداد راه هوایی و خطر خفگی شود. هر چند که احتمال خونریزی پس از جراحی تیروئید کم است اما پزشک باید از آن اگاه باشد و قبل از جراحی در مورد ریسک‌های جراحی به فرد اطلاعات کافی دهد.

 

• سوال2. عوارض جراحی تیروئید در سال‌های پس از جراحی چیست؟

اگر کل تیروئید فرد برداشته شود بدن نمی‌تواند هورمون‌هایی که توسط تیروئید ترشح می‌شدند بدون دارو بسازد، بنابراین فرد علائم کم کاری تیروئید مثل خشکی پوست، افزایش وزن و خستگی را خواهد داشت.

منابع:

1. Thyroidectomy: What It Is, Complications & Recovery
2. Review Swallowing disorders after thyroidectomy
3. Postoperative swallowing disorder after thyroid