اختلال بلع نوزادان به چه معناست؟

اختلال بلع نوزادان به وضعیتی اشاره دارد که در آن نوزاد قادر به مکیدن و بلعیدن صحیح شیر نیست. ممکن است نوزاد هنگام بلع احساس درد داشته باشد یا به علت ضعف عضلانی فرایند مکیدن به شکل مناسب انجام نشود. اختلال بلع نوزادان از مهم‌ترین نگرانی‌های والدین محسوب می‌شود و در کودکانی که پیش از موعد مقرر و کامل شدن 38 هفته دوران جنینی متولد شوند شایع‌تر است. 

چرا توجه به اختلالات تغذیه در نوزادان حائز اهمیت است؟

نوزادان در دوره‌های اولیه زندگی به شدت به تغذیه مناسب نیاز دارند. مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان  بر رشد فیزیکی و ذهنی آن‌ها تأثیر منفی می‌گذارد. همچنین تغذیه نامناسب می‌تواند منجر به بیماری‌ها و مشکلات سلامتی مانند کم‌خونی، ضعف سیستم ایمنی و اختلالات متابولیک شود. در برخی از موارد، اختلالات تغذیه در نوزادان پیامدهای ماندگاری در زمینه‌های جسمی و روانی از خود بر جای می‎‌گذارد. مشکلات یادگیری و رفتاری در سنین بالاتر می تواند از عوارض این اختلالات باشد. شناسایی و مدیریت به موقع اختلالات تغذیه در نوزادان می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده جلوگیری کند.

چه علائمی نشان دهنده مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان است؟

علائم ضعف نوزاد در مکیدن و بلع بسته به ماهیت اختلال بلع متنوع است. علائم هشداردهنده مشکل بلع شیر در نوزاد  گاهی با دشواری در شروع مکیدن آغاز می‌گردد. به این صورت که نوزاد ممکن است نتواند به‌خوبی شروع به مکیدن کند یا به سختی لب‌هایش را دور سینه یا سر شیشه چفت کند. همچنین  نوزاد ممکن است نشان دهد که به خوردن شیر یا غذا علاقه‌ای ندارد یا به طور مکرر از خوردن شیر خودداری کند. در برخی از موارد نوزاد ممکن است به سرعت خسته شود و نتواند به‌طور مداوم مکیدن را ادامه دهد. یکی دیگر از علائم به این صورت است که نوزاد پس از تغذیه دچار استفراغ شود یا نتواند به درستی غذا را قورت دهد و یا هنگام مکیدن یا بلعیدن صداهای غیرعادی مانند خرخر کردن یا سرفه کردن داشته باشد. عفونت‌های مکرر تنفسی، کبود شدن صورت یا ناخن‌های کودک حین خوردن شیر، بیرون ریختن شیر از دهان کودک موقع مکیدن از دیگر علائم ضعف نوزاد در مکیدن و بلع است.

ارزیابی مشکل مکیدن نوزاد شامل چه مواردی است؟

ارزیابی مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان با تاریخچه گیری شروع می‌شود. سوالات شامل اطلاعات مربوط به زمان تولد از جمله شرایط پزشکی عمومی مادر، بیماری‌های زمینه‌ای، واکسیناسیون‌ها، داروهای مصرفی و علائمی که حین تغذیه یا بعد از آن رخ می‌دهد است. بعد از تاریخچه گیری کامل، مهارت‌های حرکتی دهانی و ساختار اندام های درگیر در فرایند بلع کودک بررسی می‌شود. یکی از مولفه‌های مهم ارزیابی علت درست نمکیدن نوزاد ارزیابی رفلکس‌های در حال رشد کودک است. این رفلکس‌ها برای ایجاد یک بلع ایمن بسیار مهم هستند.
مرحله بعدی ارزیابی ابزاری برای یافتن اطلاعات خاص در رابطه با آناتومی و فیزیولوژی بلع کودک است. ارزیابی‌های ابزاری برای بررسی مشکل مکیدن نوزاد معمولا شامل روش‌های رادیولوژیکال و فیبروپتیک است.

علت مشکل بلع شیر در نوزاد چه مواردی است؟

فیزیولوژی بلع در نوزادان پیچیده بوده و وابسته به مراحل رشدی است. به طور کلی فرایند مکیدن و تغذیه در نوزادان به یک سری رفلکس‌های ذاتی که به طور عمده توسط ساقه مغز کنترل شده وابسته بوده و نیازمند هماهنگی تنفسی است. اختلال در طول هر نقطه‌ای از این مکانیسم پیچیده ممکن است علت پس زدن سینه مادر باشد و منجر به مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان شود. علت مشکل بلع شیر در نوزاد را می‌توانیم به چند گروه تقسیم نماییم:

• مشکلات مادرزادی و آناتومیکی نظیر شکاف کام، مشکلات تنفسی مادرزادی مانند لارنگومالاسی، آترزی یا تنگی پریفورم.
• اختلالات نورولوژیکی: علت‌های نورولوژیکی شامل تمام مواردی است که منجر به آسیب مغزی شوند.
• ضعف عضلانی و تون عضلانی نامناسب که در نوزادان نارس شایع است.
• مشکلات التهابی و رفلاکس شدید معده
  مسائل رفتاری نیز می‌تواند در اختلالات تغذیه‌ای و بلع تاثیر بگذارند. به عنوان مثال محیط نامناسب کودک یا افسردگی والدین می‌تواند علت درست نمکیدن نوزاد باشد.

همه این موارد می‌توانند چرخه هماهنگ مکیدن، بلع و تنفس را مختل کنند و منجر به بروز علائم ضعف نوزاد در مکیدن و بلع شوند.

ضعف در مکیدن نوزاد چگونه درمان می‌شود؟

درمان اختلال بلع در نوزادان طی چند دهه گذشته پیشرفت قابل توجهی داشته است. دسترسی بهتر به تجهیزات تغذیه‌ای و بهبود روش‌های تشخیصی و درمانی باعث شده تا کودکان بیش‌تری بتوانند مشکلات تغذیه‌ای خود را برطرف کنند. نوزادانی که به علت بیماری‌های زمینه‌ای به شدت در عملکرد بلع ضعیف هستند، ممکن است نیاز به مراقبت‌های طولانی مدت بلع و تغذیه داشته باشند و حتی برای مدتی وابسته به لوله تغذیه شوند.  درمان مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان وابسته به علت مشکل بلع شیر در نوزاد است. دارودرمانی، درمان‌های رفتاری، توانبخشی ( بلع درمانی) و جراحی از رایج‌ترین روش‌های درمان مشکل مکیدن نوزاد و دیسفاژی هستند. امروزه بلع درمانی یکی از موثرترین درمان‌های اختلال بلع نوزادان شناخته می‌شود. بلع درمانی توسط گفتاردرمان انجام گرفته و شامل تمرینات متنوع دهانی، درمان‌های حرکتی- دهانی، آموزش پوستچر مناسب و استفاده از روش‌های دستگاهی نوین است. تغذیه کارآمد در نوزادان نیازمند قدرت و هماهنگی واحدهای حرکتی دهان برای موفقیت در مکیدن دارد. به همین دلیل، تمریناتی که در تقویت واحدهای حرکتی درگیر در بلع نقش دارند، از اهمیت حیاتی در معالجه نوزادان با اختلال عملکردی برخوردارند.

سخن آخر

مشکل مکیدن نوزاد اغلب یک معظل چالش‌برانگیز و اضطراب‌آور برای والدین کودک است. اختلالات تغذیه در کودکان سلامت عمومی بدن را به خطر می‌اندازد و اگر به موقع درمان نشود، پیامدهای جبران ناپذیری به دنبال دارد. علت درست نمکیدن نوزاد و دیسفاژی دوران کودکی طیف وسیعی از مشکلات را شامل می‌شود که می‌توان آن را به گروه‌های آناتومیکی، نورولوژیکال، اختلالات عضلانی، التهابی و رفتاری تقسیم بندی نمود. علائم مشکلات مکیدن و بلع در نوزادان در هر یک از این اختلالات متفاوت است. فرایند ارزیابی و درمان مشکل بلع نوزاد نارس اغلب به شکل تیمی انجام می‌شود. در این تیم آسیب شناس گفتار و زبان مهم‌ترین نقش را در درمان اختلال بلع نوزادان ایفا می‌کند. لذا انتخاب درمانگری با تجربه و ماهر برای دستیابی به درمان اصولی و موثر حائز اهمیت است. از اینکه تا انتهای این مقاله همراه ما بودید سپاس‌گزاریم.

منابع:

1. Dysphagia in Infants and Children: A Review: A. M. Gosa, A. M. C. Coyle
2. Feeding and Swallowing Disorders in Infants and Young Children: S. S. O’Neill, K. B. H. Faber
3. Swallowing Disorders in Infants: A Review by K. M. McNair, E. M. Barlow