آیا افسردگی می‌تواند مشکل بلع را ایجاد کند؟

افرادی که دچار افسردگی و اختلال بلع می‌شوند علایم روحی و جسمی را تجربه می‌کنند که باعث می‌شود زندگی معمول روزمره آن‌ها به یک چالش بزرگ تبدیل شود. بیماران دارای افسردگی و اختلال بلع نمی‌توانند مثل قبل از خوردن غذاها لذت ببرند و همچنین به دنبال آن از جمع دوستان و خانواده فاصله می‌گیرند و این شرایط ناخوشایند آسیب شدیدی به کیفیت زندگی آن‌ها و همچنین نزدیکانشان وارد می‌کند.

 

آیا می‌دانستید غذا خوردن یکی از فاکتورهای اصلی کیفیت زندگی سالمندان است؟

در یک نگاه ساده غذا خوردن جهت تولید انرژی، ساخت سلول‌های جدید، حفظ و تنظیم تمامی اعمال بدن ضروری می‌باشد، اما در حقیقت معنای غذا خوردن چیزی فراتر از این مفاهیم است. غذا خوردن باعث افزایش حس رضایت و شادی در فرد می‌شود. همچنین انسان از غذا خوردن برای برقراری ارتباط با سایرین و بهبود روابط اجتماعی بهره می‌گیرد که این مسئله تغذیه از راه دهان را به فاکتوری منحصر به فرد درارتقای کیفیت زندگی افراد تبدیل می‌کند. لازم به ذکر است که غذا خوردن برای بعضی از بیماران مانند اختلال آلزایمر یا دمانس از مهمترین فعالیت‌های لذت بخش در طول روز به شمار می‌رود که در صورت آسیب آن کیفیت زندگی فرد به طور قابل توجهی افت می‌کند.

چگونه افسردگی و اختلال بلع با یکدیگر رخ می‌دهند؟

 

مطالعات در حیطه افسردگی و اختلال بلع نشان داده است که تعداد زیادی از بیماران با مشکل بلع یا دیسفاژی علائمی از افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند. اضطراب ناشی از عدم توانایی خوردن غذا و مایعات و ترس از پریدن غذا در گلو یا آسپیراسیون با تداوم مشکل بلع و همچنین پیشرفت بیماری افزایش می‌یابد و کم کم تبدیل به یک بحران جدی برای فرد و خانواده وی می‌شود. در واقع با افزایش نگرانی بیمار نسبت به عدم بهبودی مشکل بلع، تشویش و نگرانی فرد شده و علایم افسردگی بروز می‌کنند. همچنین از آنجایی که غذا خوردن کنار سایر افراد علاوه بر تامین انرژی روزانه بدن، به تقویت روابط اجتماعی و عاطفی فرد کمک شایانی می‌نماید ، زمانی که فرد به علت مشکل بلع از این لذت محروم می‌شود به تبع دچار مشکلات اجتماعی ، احساسی و روحی می‌شود و به همین علت اختلال بلع و افسردگی همپوشانی زیادی با هم دارند.

 

چه ارتباطی بین افسردگی و اختلال بلع روانی وجود دارد؟

رابطه بین افسردگی و اختلال بلع یک طرفه نیست. در مواردی، این افسردگی است که به شکل گیری اختلال بلع منجر می‌شود. در برخی از گروه‌های سنی افسردگی جو روانی منفی را بر فرد حاکم می‌کند. اجتناب از غذا خوردن در گروه‌های سنی مستعد اختلال شرایط بروز اختلال بلع را فراهم می‌کند. سالمندان این گروه سنی هستند. گروه سنی ساخوردگان مستعد بیشترین آسیب با کوچک‌ترین تغییر در شرایط بدن هستند. در افسردگی علاوه بر تحت تاثیر بودن مغز توسط اضطراب درونی فرد و آسیب به مراکز کنترل و تصمیم‌گیری، به علت عدم استفاده از عملکرد بلع، عضلات دچار افت عملکردی شده و در نتیجه بلع فرد درگیر می‌شود. این تازه شروع ماجرا است.

 

 

آیا افسردگی و اختلال بلع از چالش های دوران سالمندی است؟

 

 در دوران سالمندی همانطور که استقلال فردی برای انجام کارهای معمول روزانه کم می‌شود، عملکرد بلع نیز به علت آتروفی مغز و کاهش قدرت عضلات در مواردی با اختلال مواجه می‌شود. در واقع سالمندان با افزایش سن با طیفی از محدودیت‌ها مواجه می‌شوند که علاوه بر ابعاد جسمی، بر ابعاد روانی و اجتماعی آن‌ها تاثیر می‌گذارد. یکی از عواملی که ارتباط تنگاتنگی با کیفیت زندگی در دوران سالمندی دارد افسردگی و اختلال بلع است. اکثر سالمندانی که دچار دیسفاژی شده اند به سبب داشتن رژیم غذایی یا روش تغذیه خاص، ترس از خفگی و مشکلات بلع خود به مرور از لذت خوردن و آشامیدن که از اصلی‌ترین فاکتورهای کیفیت زندگی آن‌ها به شمار می‌رود و تاثیر حداکثری بر احساس رضایت فرد دارد، محروم می‌شوند. این مسئله به مرور سبب ایجاد افسردگی و گوشه گیر شدن فرد خواهد شد. با توجه به پیامدهای منفی افسردگی و اختلال بلع در سالمندان درمان به موقع این اختلال از اهمیت بالایی برخوردار است.

 

افسردگی و اختلال بلع با چه علائمی شناخته می‌شود؟

به علت اهمیت بالای موضوع افسردگی و اختلال بلع ، توجه به نشانه‌های افسردگی و اختلال بلع حائز اهمیت می‌باشد. از اولین علایم افسردگی بعد از بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

 

•  احساس ناراحتی و اندوه مداوم بیمار
•  از دست دادن انگیزه و علاقه برای انجام کارهای روزمره و مخصوصا اموری که قبلا بیمار از انجام آن‌ها لذت میبرده است
• کم شدن غیر معمول اشتهای بیمار و نداشتن احساس گرسنگی و امتناع از خوردن غذا و داروها
• پرخاشگری و عصبانیت زیاد یا عدم همکاری حین اجرای تمرینات و دستورات
• تمایل به تنها ماندن و کاهش چشمگیر ارتباط با نزدیکان
•  بدخوابی و تغییرات الگوی خواب (که مرتبط با وضعیت دارویی بیمار نباشد)

در صورت مشاهده مجموعه‌ای از این علائم حداقل به مدت دو هفته در فرد، بایستی وضعیت بیمار به طور دقیق توسط روانشناس بررسی شود. در ضمن بایستی قبل از تشخیص افسردگی، شرایط پزشکی بیمار(مثل مشکل تیروئید،کمبود ویتامین ، آهن و...)باید کاملا توسط پزشک متخصص بررسی شود.

 

آیا بلع درمانی روش مقابله با افسردگی و اختلال بلع است؟

با توجه به ارتباط حداکثری اختلال بلع و افسردگی، درمان به موقع و به هنگام اختلال بلع حیاتی است. گفتاردرمان متخصص در حیطه درمان اختلال بلع با بررسی دقیق شرایط بیمار برنامه درمانی مناسب فرد را ارائه می‌نماید. درمان برای بیمار دارای افسردگی و اختلال بلع منحصر به فرد و بر اساس نیاز و سطح توانمندی و تحمل بیمار انتخاب می‌شود. با شروع درمان علائم ناخوشایند افسردگی و اختلال بلع مثل احساس گیر کردن غذا در گلو، سرفه ناشی از آسپیراسیون ، ترس و ناراحتی و... کاهش می‌یابد . همچنین درمانگر با آموزش پوزیشن مناسب غذا خوردن به بیمار باعث می‌شود فرد احساس کنترل بیشتری بر عملکرد بلع خود داشته باشد و به طور ضمنی اجتناب از غذا خوردن بیمار کاهش می‌یابد. با تداوم درمان تجربه‌های مثبت بیمار بیشتر شده ودر نهایت افزایش احساس رضایت و امنیت بیمار منجر به افزایش کیفیت زندگی و کاهش علایم اضطراب و افسردگی می شود. درمان بیماران دارای افسردگی و اختلال بلع (متناسب با شدت افسردگی) معمولا زیر نظر روانشناس یا روانپزشک انجام می‌گیرد.

 

نتیجه گیری

افسردگی و اختلال بلع ابعاد گسترد‌ه‌ای از زندگی فرد را تحت تاثیر قرار می‌دهند و می‌توانند آسیب‌های جبران ناپذیری به وی وارد نمایند. لذا درمانگران با تجربه ما در مجموعه IRAN MED SLP با داشتن تجربه درمان تعداد زیادی از بیماران با مشکل  افسردگی و اختلال بلع پیامدهای منفی این اختلال را به حداقل رسانده و در ایجاد شرایط ایده آل آن‌ها را یاری می‌دهند.  اگرسوالات بیشتری دارید با ما تماس بگیرید.

 

سوالات متداول شما

 

در بیماری که مشکل بلع و اعصاب دارد و اصلا همکاری در غذا خوردن نمی‌کند چه اقدامی باید انجام داد؟

عدم همکاری در چنین بیمارانی درمان آنها را با مشکلات بیشتری روبرو می‌کند. لازم است که علت همکاری نکردن آنها مشخص و برطرف شود مثلا در بسیاری از موارد  تجربه های ناخوشایند و یا ترس از خفگی مانع همکاری آنان می‌شود در چنین شرایطی لازم است که روانشناس یا مشاور در ایجاد حس اطمینان به بیمار کمک کند. گاهی نیز ممکن است شدت اختلال بلع روانی بیمار در حدی باشد که فرد را در معرض سوتغذیه قرار دهد. در این موارد لازم است از روش های تغذیه ای جایگزین مثل NGT یا PEG استفاده شود. 

دارو چه تاثیری در درمان افسردگی و اختلال بلع دارد؟

در برخی موارد دارو نقش کلیدی در درمان بیمار داشته خصوصا زمانی که علت اصلی اختلال بلع بیمار مسائل روانشناختی باشد. مصرف دارو باید تحت نظر پزشک متخصص انجام گیرد.