چرا تنگی نفس بعد از غذا خوردن در برخی افراد رخ می‌دهد؟
تنگی نفس بعد از غذا خوردن به دلایل متعددی رخ می‌دهد که در ادامه به آنها اشاره خواهد شد.
1- الگوی نامناسب غذا خوردنT به شکل کلی، آهسته غذا خوردن، الگوی طبیعی و صحیح تغذیه محسوب می‌شود. افرادی که عادت به سریع غذا خوردن دارند یا حجم زیادی از غذا را در مدت زمان کوتاهی و با عجله میل میکنند، علایم بیشتری از تنگی نفس بعد از غذا خوردن، را تجربه میکنند. این عادت مخصوصا زمانی که فرد مبتلا به مشکلاتی در بلع خود است اهمیت بیشتری دارد چرا که به علت درگیر بودن حرکت بلعیدن در افراد مبتلا به دیسفاژی کنترل حرکات با افزایش سرعت غذا خوردن کم شده و فرد ممکن است دچار آسپیراسیون یا نشت آب و مواد غذایی به سمت ریه شود.
2- ریفلاکس یا بازگشت اسید معده به حلق و حنجره یکی از مهم‌ترین دلایل تنگی نفس بعد از غذا خوردن، است که با اصلاح سبک تغذیه و دارودرمانی قابل پیشگیری و درمان است.
3- آلرژی یا حساسیت به برخی مواد غذایی خاص می‌تواند در بعضی موارد باعث تنگی نفس بعد از غذا خوردن شود. شناسایی این مواد خوراکی حساسیت‌زا در رژیم غذایی و حذف آنها از سبد غذایی روزانه جهت درمان آلرژی به عهده فرد است. دارودرمانی نیز برای رفع علائم حاد حساسیت و تنگی نفس بعد از غذا خوردن که به واسطه مصرف این مواد غذایی ایجاد شده است، گزینه دیگری از درمان است.
4- گاهی مشکلات قلبی و عروقی باعث تنگی نفس بعد از غذا خوردن، و احساس سنگینی پس از تغذیه می‌شود که امری جدی و خطرناک است. لازم به ذکر است که به هنگام مواجه با علائمی نظیر آریتمی و درد در قفسه سینه حین تغذیه باید با پزشک مربوطه مشورت کرد.
5- افسردگی، اضطراب و پرخوری عصبی نیز جز دیگری از علل تنگی نفس بعد از غذا خوردن است که نیاز به مداخلات روان‌شناسی و استفاده از دارو دارد.
6- اختلال در بلع، ناتوانی در قورت دادن صحیح و بی خطر مواد غذایی حین تغذیه است که می‌تواند باعث تنگی نفس بعد از غذا خوردن شود. این مشکل بسیار خطرناک است چرا که در موارد حاد باعث خفگی و مرگ بیمار می‌شود. به ورود مواد غذایی به داخل ریه آسپیراسیون گفته می‌شود که یکی از علائم اصلی اختلال در بلع است و در درازمدت مشکلاتی نظیر پنومونی یا عفونت ریه را به دنبال دارد.
در ادامه این مقاله به تشریح علایم و درمان اختلال در بلع و تنگی نفس بعد از غذا خوردن، می‌پردازیم.
چرا اختلال در بلع با تنگی نفس بعد از غذا خوردن مرتبط است؟
در روند طبیعی بلع زمانی که ما لقمه غذایی را وارد دهان می‌کنیم، غذا ابتدا با بزاق مخلوط شده و به خوبی جویده می‌شود. سپس وارد حلق و متعاقبا وارد مری شده و در نهایت به معده می‌رسد. همان طور که اشاره شد اگر فرد مبتلا به اختلال در بلع باشد، لقمه غذایی به جای ورود به مری وارد نای می‌شود و باعث آسپیراسیون یا نشت مواد غذایی داخل ریه می‌شود. ورود مواد غذایی به لوله نای و رسیدن این مواد به ریه بیمار، فرد دارای مشکل بلع را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. غذا در ریه بر روی سطوح مبادله کننده اکسیژن و کربن دی اکسید خون قرار می‌گیرد. حتی در مواردی که حجم ماده غذایی زیاد باشد منجر به انسداد لوله‌های کیسه هوایی شود. این یعنی عملا فرد قسمتی از ریه خود را برای تزریق اکسیژن به خون از دست می‌دهد. بلافاصله پس از این اتفاق فرد مبتلا به دیسفاژی با افت اکسیژن خون مواجه می‌شود.
حس و حال بیمار طوری است که انگار نفس کشیدن برایش سخت شده و نفس او به سختی بالا می‌آید. نشت مواد غذایی به سمت ریه با سرفه و خفگی حین غذا خوردن همراه است. دردسر اصلی وقتی شروع می‌شود که بیمار سرفه نداشته و مواد غذایی بدون هیچگونه علامتی وارد مجرای ریه شوند. به این حالت آسپیراسیون خاموش می‌گوییم. در این حالت بیمار به شدت تنگی نفس بعد از غذا خوردن خواهد داشت. در صورت چک اکسیژن محلول در خون متوجه می‌شویم که بیمار افت اکسیژن خون داشته، ریتم تنفس‌اش تند شده و نیازمند دریافت اکسیژن است.
اختلال در بلع با چه علامت و نشانه هایی بروز می‌کند؟
سرفه و خفگی در حین غذا خوردن یکی از مهم‌ترین علائم اختلال در بلع است. اما وقتی تیزبینانه به این مشکل نگاه می‌کنیم، این اتفاق برای خیلی از افراد عادی هم رخ می‌دهد. شاید الان برای شما سوال باشد کی نگران این مشکل باشیم. از نظر من متخصص همواره! همواره بایستی نگران سرفه و خفگی حین غذا خوردن باشید. مشکل بلع به شیوه‌های مختلفی بروز می‌یابد. طیف تنوع علائم وسیع و گسترده است. اما یک فرد عادی به دلیل نداشتن دانش و آگاهی نسبت به حضور این علائم هوشیار نیست. برخی از علائم اختلال بلع نسبت به سایرین اهمیت بیشتری دارد. در صورت عدم توجه و آگاهی نسبت به آنها شما همواره در معرض عفونت، خفگی و حتی مرگ هستید. اگر این اتفاق به کرات برای شما در طول روز تکرار می‌شود، جای نگرانی وجود دارد. راهکار اصلی آگاهی شدن شما است. شما بایستی در مورد علائم اختلال در بلع و اقدامات لازم در حین رخداد علائم اطلاعات کافی را داشته باشید. در زیر به اهم علائم اختلال در بلع اشاره می‌کنیم.:
- سرفه و تنگی نفس بعد غذا خوردن یا حین غذا خوردن
- نگه داشتن لقمه غذایی داخل دهان
- جاری شدن آب دهان حین تغذیه
- احساس درد در گلو هنگام قورت دادن غذا
- احساس گیرکردن لقمه غذا داخل گلو
راه تشخیص اختلال در بلع چیست؟
اگر علت تنگی نفس بعد از غذا خوردن در فرد، اختلال بلع باشد، باید توسط یک بلع درمانگر ویزیت شود. بلع درمانگر، فردی است که در رشته گفتاردرمانی تحصیل کرده و به شکل تخصصی در زمینه بلع درمانی و درمان اختلال در بلع فعالیت می‌کند. این متخصص وضعیت بلعیدن مراجع را به شکل بالینی و بادقت ارزیابی کرده و در صورت نیاز از ارزیابی‌های دستگاهی نظیر ویدئو فلوروسکوپی یا آندوسکوپی بلع که آزمون‌هایی گلد استاندارد و پیشرفته در زمینه ارزیابی اختلال در بلع و تنگی نفس بعد از غذا خوردن، محسوب می‌شوند، استفاده می‌کند.
در جریان ارزیابی، وجود یا عدم رخداد آسپیراسیون مشخص می‌شود و بلع درمانگر براساس نتایج حاصل از داده‌های ارزیابی، تصمیمات لازم برای درمان اختلال در بلع و تنگی نفس بعد از غذا خوردن، را اتخاذ می‌کند.
راه درمان اختلال در بلع و تنگی نفس بعد از غذا خوردن چیست؟
در مرحله اول بایستی درمان‌های خط اول تیم پزشکی انجام شود. مخصوصا وقتی که افت اکسیژن خون در بیمار اتفاق افتاده است. این اقدامات اولیه شامل احیای بیمار، لوله گذاری، سوراخ کردن نای، ساکشن ترشحات ریوی و غذای وارد شده به ریه و در نهایت قراردادن بیمار در وضعیت اکسیژن رسانی است. پس از ثابت شدن علائم حیاتی بیمار، خدمات توانبخشی بلع برای بررسی عملکرد بلع و انجام درمان شروع می‌گردد.
گاهی بلع درمانگر رژیم غذایی بیمار را تغییر داده و او را از خوردن بعضی از مواد غذایی یا بافت‌های خاص منع می‌کند تا تنگی نفس بعد از غذا خوردن کاهش یابد. همچنین بلع درمانگر ممکن است تغییراتی در پوزیشن و نحوه نشستن یا نحوه غذا خوردن بیمار ایجاد کند تا تنگی نفس بعد از غذا خوردن، رخ ندهد و بیمار با احساس راحتی بیشتر عمل قورت دادن را انجام دهد.
گاهی دیده می‌شود بیمار در مایعات نسبت به مواد جامد یا جویدنی، بیشتر دچار تنگی نفس می‌شود. بلع درمانگر برای رفع این مشکل مشاورات لازم را به بیمار و خانواده وی ارائه می‌کند تا فرد دچار آسپیراسیون نشود.
در مواردی که اختلال در بلع در بیمار شدید باشد، بلع درمانگر اجازه تغذیه از راه دهان را به بیمار نمی‌دهد و بیمار از لوله‌های کمک تغذیه‌ای نظیر NG استفاده می‌کند تا تنگی نفس بعد از غذا خوردن، به طور کامل طی مداخلات درمانی از بین برود و بیمار آماده تغذیه از راه دهان شود.
لازم به ذکر است برای رفع کامل اختلال در بلع (دیسفاژی) ممکن است نیاز به جلسات متعدد بلع درمانی باشد. این جلسات در بیمارستان یا در منزل برگزار می‌شود که طی آن یک تیم پزشکی متشکل از پزشک متخصص، متخصص تغذیه و بلع درمانگر به بیمار کمک میکنند تا مشکل تنگی نفس بعد از غذا خوردن، درمان شود.
نتیجه گیری
تنگی نفس بعد از غذا خوردن را می‌توان یکی از موارد اوژانس پزشکی در بیماران مشکوک به اختلال بلع به شمار آورد. در علم پزشکی هیچ عملکردی به اندازه اکسیژن و خونرسانی به مغز و اندام‌ها حائز اهمیت نبوده بنابراین تغذیه از را دهان تا زمانی که مشکل بلعیدن بیمار رفع نشود بایستی از مسیر امن مانند لوله باشد. تیم iranmedslp متشکل از متبحرترین درمانگران بلع در زمینه دیسفاژی است که با مطالعه و درمان هزاران بیمار دارای اختلال در بلع، توانمندی کامل برای درمان این بیماران را به دست آورده‌اند.
ما در این مجموعه آماده‌ایم تا با کم‌ترین زمان و هزینه ممکن، مشکل تنگی نفس بعد از غذا خوردن، را در بیمار تشخیص داده و بیمار را تا انتهای مسیر درمان حمایت کنیم. پس با ما در تماس باشید.
سوالات متداول شما
آیا برای مشکل تنگی نفس بعد از غذا خوردن باید به پزشک ریه مراجعه کرد؟
بستگی به علت تنگی نفس بعد از غذا خوردن دارد. در صورتی که فیزیولوژی و عملکرد ریه مختل باشد ویزیت پزشک متخصص ریه ضرورت دارد اما در صورتی که فرد به دلیل اختلال در بلع احساس تنگی نفس بعد از غذا خوردن پیدا می‌کند علاوه بر پزشک ریه نیاز به اقدامات توانبخشی از جمله بلع درمانی دارد. همچنین اگر آسپیراسیون رخ داده باشد یعنی ریه فرد عفونت کرده باشد به مداخلات پزشک متخصص عفونی نیز نیاز است.
آیا با استفاده از کپسول اکسیژن و قرار دادن اکسیژن برای بیمار مشکل تنگی نفس بعد از غذا خوردن برطرف خواهد شد؟
دریافت اکسیژن حین غذا خوردن و یا بعد از آن می‌تواند برای بیمار کمک کننده باشد اما به تنهایی راه حل درمانی محسوب نمی‌شود و همانطور که گفته شد با توجه به علت تنگی نفس بعد از غذا خوردن و همچنین وجود یا عدم وجود مشکلاتی مانند آسپیراسیون، ترشحات ریوی و عفونت ریه اقدامات مختلفی نیاز خواهد بود.
