اگر تغذیه اختلال بلع مناسب نباشد، برای بیمار مشکلات زیادی در سلامت عمومی ایجاد می‌شود و شرایط ایده آل برای ریکاوری بدن و بازگشت به تغذیه طبیعی امکان پذیر نخواهد بود. در صورت عدم توجه به تنظیم رژیم و برنامه غذایی برای بیماری اختلال بلع، احتمال بروز مشکلاتی مانند سوء تغذیه در اختلال بلع افزایش خواهد یافت. ما در طول روز مواد غذایی مختلفی را مصرف می‌کنیم که هریک دارای مواد ریز مغذی و درشت مغذی مختص خود هستند و به طرز متفاوتی عملکرد بدن ما را تحت تاثیر قرار می‌دهند. بنابراین در تغذیه اختلال بلع مهم است که بدانیم، چه موادی در طول روز مصرف می‌شوند! میزان مصرف آن‌ها چقدر است؟ و آیا این مواد غذایی متناسب با نیازهای تغذیه‌ای و بدنی فرد مبتلا به اختلال بلع هستند یا خیر؟ کسب چنین اطلاعاتی برای مشخص شدن توصیه غذایی در اختلال بلع ضروری خواهد بود.
آگاهی از میزان کالری مواد غذایی، میزان پروتئین، کربوهیدرات و چربی هر یک از غذاها می‌تواند به ما کمک کند تا خوراکی‌های مفید برای اختلال بلع را بهتر شناسایی کنیم و از مصرف مواد خوردنی بی‌ارزش و مضر اجتناب کنیم. در این مقاله سعی می‌کنیم به شما کمک کنیم که با بهترین رژیم غذایی و خوراکی‌های مفید برای اختلال بلع بیشتر آشنا شوید.

 

مشکلات مهم در طراحی نادرست تغذیه اختلال بلع

 

 

بلعیدن جز مهم‌ترین عملکردهای گونه انسان برای زنده ماندن و تکامل است. این عملکرد بسیار مهم ممکن است در اثر وجود بیماری در ساختار و اندام‌های بدن انسان مختل شود. مختل شدن عملکرد بلع را اختلال بلع یا دیسفاژی می‌نامیم. در اختلال بلع مشکلات عدیده‌ای برای بیمار ایجاد می‌شود که یکی از مهم‌ترین آن‌ها عدم تغذیه کافی بدن است. محدودیت‌های تغذیه‌ای اعمال شده در رژیم و برنامه غذایی برای بیماری اختلال بلع، مانع از دریافت حداکثری املاح، ریز مغذها و ویتامین‌های مواد غذایی می‌شود. بیمارانی که دارای اختلال بلع هستند نیازهای تغذیه‌ای مختلفی دارند. هر بیمار با توجه به شرایط خاص خود ممکن است تغذیه‌ای کاملا متفاوت با دیگری داشته باشد. اگر در طراحی تغذیه اختلال بلع دقت کافی نداشته باشیم و مواد مصرفی بیمار در هماهنگی با یکدیگر و همچنین عملکرد بدن وی نباشد، بیمار ممکن است یک یا چند مورد از مشکلات زیر را تجربه نماید:

سوءتغذیه یا malnutriation

 سوء تغذیه در اختلال بلع از جمله مشکلات ثانویه‌ای است که مشکل بلع منجر به آن می‌شود. تغذیه با لوله، فقدان بویایی و چشایی، ناخوشایند شدن تغذیه دهانی به علت سرفه حین غذا خوردن، ترس از غذا خوردن به علت حالت تهوع و خفگی حین خوردن و در نهایت کاهش اشتها پس از یک دوره اختلال در بلع از جمله عوامل ایجاد کننده سوء تغذیه در بیماران دارای اختلال در بلع است. سوء تغذیه به معنی نرسیدن ریز مغذی‌های لازم برای برطرف شدن نیازهای روزانه بدن است که در روند بهبودی بیمار تاثیر منفی خواهد داشت. چنان‌چه بیمار در تغذیه اختلال بلع دچار سوءتغذیه شود، شاهد کاهش وزن شدید وی در دوره زمانی کوتاهی خواهیم بود. علاوه بر این بیمار دچار اختلال بلع ممکن است به‌دلیل ناتوانی در قورت دادن مواد غذایی و همچنین کاهش اشتها، سوءتغذیه را تجربه کند. 
در برخی از بیماران دارای اختلال بلع که از طریق لوله‌های تغذیه نظیر ان جی (NG)، پگ (PEG)، ژژونوستومی تغذیه می‌شوند؛ به علل مختلف ممکن است حجم مواد غذایی گاواژ شده در طی 24 ساعت شبانه روز کمتر از حد مورد نیاز باشد، بنابراین بیمار در معرض سوء تغذیه قرار می‌گیرد. همچنین در برخی دیگر از بیماران جذب ناکافی و بار روانی حاصل از تغذیه با لوله و همچنین بالا بودن سطح استرس و فشار روانی بر بیمار منجر به کاهش استفاده از مواد گاواژ شده خواهد شود.

کم‌آبی بدن یا Dehydration

    بخش زیادی از بدن ما را آب تشکیل داده است و آب یکی از مهم‌ترین ورودی‌های بدن ما در طول روز است. چنان‌چه در تغذیه اختلال بلع، میزان آب کافی در طول روز مصرف نشود، بسیاری از عملکردهای ارگان‌های مختلف بدن دچار اختلال شده و مشکلات زیادی برای بدن ایجاد می‌شود. همچنین از طرفی کم آبی ایجاد باعث خشکی در مخاط دهان شده که عمل بلع را سخت‌تر کرده و اختلال بلع بیمار را تشدید می‌کند.

یبوست یا constipation

 هنگام تنظیم تغذیه اختلال بلع باید بدانیم بعضی از مواد غذایی ممکن است روی کارکرد سیستم گوارش تاثیر منفی بگذارند و خوراکی‌های مفید برای اختلال بلع بیماران نباشند. چرا که به دلیل نداشتن فیبر یا آب کافی باعث ایجاد یبوست در بیمار می‌شوند. همچنین یبوست یکی از مشکلات شایع در بیمارانی است که به‌دلیل مشکل بلع توانایی قورت دادن مایعات را ندارند. باید بدانیم با اعمال تغییراتی در رژیم تغذیه ‌ای و سبک زندگی بیمار می‌توان این مشکل را به نحو صحیحی مدیریت کرد. توصیه غذایی در اختلال بلع برای مدیریت مشکل یبوست در بیماران دارای اختلال بلع مایعات موثر خواهد بود.

 اسهال یا  Diarrhoea

بعضی از خوراکی‌ها اسهال‌آور بوده و باعث از دست رفتن آب بدن می‌شوند. این شرایط برای بیمار یا نگهدارانش خوشایند نیست، بنابراین برای مدیریت چنین شرایطی می‌توان تغذیه اختلال بلع بیماران را تغییر داد تا پیامدهای منفی آن کاهش یابد. در تنظیم رژیم و برنامه غذایی بیماری اختلال بلع باید توجه داشت که میزان بیرون‌روی بیمار چقدر است! در صورت تکرر دفع بیمار لازم است از قرار دادن مواد غذایی مسهل در برنامه خودداری شود.

در تغذیه اختلال بلع چه عواملی را در نظر بگیریم؟

مواد غذایی دارای کالری‌های مختلفی هستند و هر فرد به میزان کالری مشخصی در طول روز نیاز دارد. تعیین میزان کالری مورد نیاز هر فرد با توجه به عوامل مختلفی نظیر جنسیت، قد، وزن، میزان فعالیت وی در طول روز صورت می‌گیرد. به عنوان مثال میزان کالری مورد نیاز روزانه یک خانم 50 کیلوگرمی با یک آقای 90 کیلوگرمی یکسان نیست و این دو بیمار تغذیه اختلال بلع متفاوتی خواهند داشت.
عامل مهم دیگر، بیماری‌های زمینه‌ای بیمار است که در تعیین مناسب‌ترین تغذیه اختلال بلع بسیار حیاتی است. به عنوان مثال فرد دارای دیابت محدودیت‌های غذایی خاصی دارد و غذاهای پرشکر و دارای کربوهیدرات فراوان نظیر شیرینی یا بستنی جز خوراکی‌های مفید برای اختلال بلع این افراد محسوب نمی‌شوند.
 همچنین فرد دارای فشارخون بالا نمی‌تواند هنگام تغذیه اختلال بلع، غذاهای شور و پر نمک را مصرف نماید. در مواردی که بیمار دارای چربی خون است، مصرف غذاهای پرچرب یا فست فودها برای وی مضر بوده و ریسک سکته مغزی در آن‌ها را به شدت افزایش می‌دهد. حتی ممکن است بیمار به بعضی از مواد غذایی آلرژی یا حساسیت غذایی داشته باشد. در این صورت آگاهی خانواده از این مواد غذایی حین تغذیه اختلال بلع و حذف این مواد از رژیم روزانه بیمار، از مشکلات بعدی بیمار جلوگیری می‌کند.
ریفلاکس نیز یکی از شایع‌ترین مشکلات تغذیه اختلال بلع در بیماران است. بازگشت اسید معده به حلق یا حنجره می‌تواند به مخاط این نواحی آسیب بزند و باعث سوختگی حلق و حنجره و در موارد شدید سرطان در این بافت‌ها شود. تغذیه در زمان مناسب و رعایت نحوه تغذیه مراجع می‌تواند از ریفلاکس جلوگیری کند.
* بنابراین همان‌طور که پیداست، تنظیم تغذیه اختلال بلع یک برنامه حساس در مدیریت اختلال بلع بیماران است. لازم است که آن را در درمان بیماران دارای اختلال بلع جدی گرفته و به توصیه غذایی در اختلال بلع که توسط متخصص تغذیه انجام می‌شود، عمل کنیم.

 

در تنظیم رژیم و برنامه غذایی بیماری اختلال بلع چه متخصص‌هایی مشارکت دارند؟

متخصص تغذیه مهم‌ترین فردی است که میزان کالری روزانه بیمار را باتوجه به عوامل ذکر شده فوق مشخص می‌نماید. در مدیریت تغذیه اختلال بلع، بلع درمانگر نیز نقش مهمی دارد. او در تعیین غلظت مواد مصرفی، نحوه تغذیه بیمار و دفعات تغذیه در طول روز اظهار نظر می‌نماید. همچنین پزشک متخصص با توجه به وضعیت پزشکی بیمار ممکن است تغییراتی در رژیم غذایی روزانه وی اعمال نماید.
درنتیجه تعیین بهترین تغذیه اختلال بلع و انتخاب خوراکی‌های مفید برای اختلال بلع، توسط یک تیم درمانی صورت می‌گیرد تا بهترین نتایج از درمان حاصل شود.

راهکارهای رفع سوءتغذیه شدید در اختلال بلع

 

گاهی ممکن است بیمار نتواند در طول روز، میزان کالری مناسب و ریز مغذی‌های لازم و ضروری بدن خود را از طریق خوردن مواد غذایی طبیعی فراهم کند. در چنین شرایطی در طول روند  تغذیه اختلال بلع می‌توان با موافقت پزشک متخصص از پودرهای کمک تغذیه‌ای که حاوی مقادیر بالای پروتئین و ویتامین‌های ضروری بدن هستند کمک گرفت تا نیازهای تغذیه‌ای بیمارتامین شود. در مواردی هم تزریق موادی مانند لیپید و پروتئین به رگ بیمار (تغذیه از رگ) به کاهش ریسک ابتلا به سوء تغذیه در اختلال بلع کمک خواهد کرد. اگر بیمار شما ضعیف است و یا وزن بسیار زیادی از دست داده است، توصیه می‌شود مواد غذایی کم حجم اما پرکالری برای بیمار خود تهیه بفرمایید.

بلع درمانگر چه نقشی در این روند  تغذیه بیمار دارای مشکل بلع دارد؟

در مواردی که بیمار از لوله‌های تغذیه‌ای نظیر  NGT یا PEG استفاده می‌کند، بلع درمانگر نوع تغذیه اختلال بلع را با توجه به ریسک آسپیراسیون( پریدن لقمه غذایی داخل گلو) برای بیمار مشخص می‌کند که چه زمانی بیمار آمادگی خوردن از راه دهان را دارد. علاوه بر این، بلع درمانگربا توجه به وضعیت بیمار، ممکن است تغذیه اختلال بلع را محدود به مصرف پوره، مواد نیمه جامد یا جویدنی نماید. در مواردی درمانگر بلع تعیین می‌کند بهترین پوزیشن یا حالت تغذیه جهت تغذیه اختلال بلع چیست. چرا که برخی بیماران حتی با وجود برخی از مشکلات در عمل غذا خوردن خود می‌توانند با حفظ پوزیشن‌های خاص تغذیه از راه دهان را زودتر از موعد مقرر شروع کنند.
از دیگر وظایف بلع درمانگر این است که تعیین حجم وعده غذایی قابل تحمل بیمار در طول تغذیه اختلال بلع است که دراین مورد ممکن است تصمیم بگیرد بخشی از مواد غذایی از طریق دهان و بخشی دیگر از طریق لوله‌های کمک تغذیه‌ای ارائه شود.

 

نتیجه گیری

تغذیه اختلال بلع از موضوعات بسیار مهم در مدیریت بیماران دارای اختلال بلع است. توصیه غذایی در اختلال بلع موارد لازم الاجرا و پرهیزهای برنامه غذایی بیمار را مشخص خواهد کرد. در تنظیم برنامه تغذیه اختلال بلع متخصصانی همچون پزشک، متخصص تغذیه و گفتاردرمانگر نقش اساسی برعهده دارند. خانواده بیماران دیسفاژی جهت تغذیه اختلال بلع بیمارشان نیاز به حمایت و تیم متخصص در این زمینه دارد. گروه توان‌بخشی و بلع‌درمانی Iranmedslp آماده خدمت رسانی به این عزیزان است. تلاش ما این است که بهترین‌ متخصصان را به شما معرفی کنیم. پس همراه ما باشید.
لطفا با شماره تلفن‌های درج شده در سایت و یا صفحه شبکه اجتماعی با ما در تماس باشید.