مشکل بلع یا دیسفاژی به چه اختلالی گفته می‌شود؟
تبدیل غذا به مواد قابل جذب خون طی فرایند گوارش انجام می‌شود. بلعیدن را می‌توان اولین مرحله گوارش دانست. فرایند بلع به شکل اختصاصی شامل چهار مرحله آمادگی دهانی، دهانی، حلقی و مروی است. در مرحله اول و دوم مواد غذایی به شکل خرد شده درآمده و با حرکت قسمت خلفی زبان به سمت حلق فرستاده می‌شود. در مرحله حلقی که ناآگاهانه شروع می‌شود، راه‌های هوایی بینی و حنجره توسط نرمکام، اپیگلوت و دیواره خلفی حلق بسته می‌شود و غذا وارد مری می‌شود.
در آخرین مرحله غذا توسط دریچه انتهایی مری وارد معده شده و فرایند بلع به اتمام می‌رسد. مشکل بلع زمانی ایجاد می‌شود که اختلالی در حرکت لقمه غذایی در هر یک از این مراحل رخ بدهد. مشکل بلع گروه‌های سنی مختلف را از نوزادی تا کهنسالی دربرمی‌گیرد و پیامدهای ناگواری به همراه دارد. از آن‌جایی که عوارض اختلال در بلع سلامت عمومی بدن را با خطر مواجه می‌کند، شناسایی زودهنگام بیمارانی که مستعد اختلال بلع هستند، بسیار ضروری است.
آیا می‌دانید عوارض اختلال در بلع چیست؟
عوارض اختلال در بلع بسیار گسترده است و شامل آسیب‌های پزشکی، روانی و اجتماعی می‌باشد. مجموعه عوارض اختلال در بلع می‌تواند زندگی روزانه بیمار را مختل نموده و گاهی فرد را از توانایی مراقبت از خویش باز دارد. از دست دادن آب بدن و دهیدراسیون، از دست دادن وزن و سوء تغذیه، آسپیراسیون (ورود مواد غذایی به مسیرهوایی و محیط استریل ریه )، عفونت ریه و خفگی از مهم‌ترین آسیب‌های پزشکی اختلال در بلع به شمار می‌روند. همچنین ابتلای همزمان به اختلال بلع در افرادی که به بیماری‌های زمینه‌ای دیگری مبتلا هستند، باعث شدت گرفتن بیماری اولیه می‌شود.
عوارض اختلال در بلع در این گروه از بیماران شدیدتر است زیرا سطح سلامت عمومی کاهش یافته است. شناسایی به موقع دیسفاژی در این بیماران همیشه یکی از دغدغه‌های مهم سیستم سلامت است. بر اساس بسیاری از تحقیقات صورت گرفته ثابت شده است که غذا خوردن امری اجتماعی است. صرف غذا به افراد این فرصت را می‌دهد که زمان لذت بخشی را در کنار سایر افراد تجربه کنند. بنابراین از دیگر عوارض اختلال در بلع می‌توان به آسیب‌های اجتماعی و عاطفی اشاره کرد. دیسفاژی به مرور زمان فرد را با محدودیت‌های مختلف رو به رو می‌سازد و سبب بروز احساس سرخوردگی و انزوا می‌شود.
چگونه می‌توان از پیامدهای اختلال بلع جلوگیری کرد؟
اختلال بلع یا دیسفاژی از آن دسته مشکلاتی است که می‌تواند شروع ناگهانی یا تدریجی داشته باشد. اما در هر صورت این اختلال نشانه‌های برجسته ای دارد که باید نسبت به آن هوشیار بود. متاسفانه اختلال بلع در اغلب بیماران زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد درگیر عفونت ریه و پیامدهای اختلال بلع می‌شود. بهترین روش جلوگیری از پیامدهای اختلال بلع تشخیص زود هنگام آن است. با تشخیص اختلال به محض شروع اولین نشانه‌های اختلال بلع، آسیب شناس گفتار زبان و بلع بهترین روش و پوزیشن تغذیه بیمار را تعیین نموده و تا رسیدن به بلع ایمن، خطرات احتمالی را به حداقل می‌رساند.
همچنین برخی از گروه‌های جامعه مانند افراد سالخورده، نوزادان نارس، افراد مبتلا به بیماری‌های نورولوژیکی پیشرونده مانند ام اس و .... بیش‌تر از سایر افراد در معرض خطر ابتلا به اختلال بلع هستند. آموزش خانواده و مراقبین این افراد در رابطه با اختلال بلع، به تشخیص به موقع اختلالات بلع این گروه‌ها کمک شایانی می‌کند.
علائم اختلال خوردن به چه شکلی دیده می‌شود؟
شناخت علائم اختلال خوردن از اهمیت بالایی برخوردار است چراکه می‌تواند به تشخیص به موقع دیسفاژی و کاهش عوارض اختلال در بلع کمک چشمگیری کند. مهم‌ترین علائم بالینی اختلال بلع عبارت است از:
- سرفه در حین یا بعد ازخوردن غذا و نوشیدن مایعات
- گلو پاک کردن مکرر موقع صرف غذا
- ناتوانی در خوردن لقمه‌های سفت یا خوردن قرص
- احساس گیر کردن غذا در گلو
- بلع دردناک
- گرفتگی صدا در حین یا بعد خوردن غذا و مایعات
- سرفه‌های خلط دار
- پنومونی آسپیریشن
- آبریزش دهانی یا بیرون آمدن غذا حین جویدن و بلع
- کبود شدن رنگ صورت موقع صرف غذا
- تب
- کاهش سطح هوشیاری
- کاهش وزن بدن بدون دلیل مشخص
مشکل در بلعیدن غذا نشانه چیست؟
اختلال بلع، مشکلی است که میلیون‌ها انسان در تمام گروه‌های سنی، در سراسر دنیا به آن مبتلا هستند. سبب شناسی این اختلال بسیار گسترده است و بیماری‌های مختلفی می‌توانند باعث مشکل در بلعیدن غذا شوند. آسیب‌های سیستم عصبی مانند سکته مغزی، پارکینسون، آلزایمر، ای ال اس، ام اس و...، اختلالات عضلانی، کاهش سطح هوشیاری، مشکلات انسدادی در ناحیه حلق و مری، سرطان‌های ناحیه سر و گردن و پرتودرمانی، پدیده افزایش سن و مشکلات آناتومیکی از رایج‌ترین علت‌های اختلال بلع به شمار می‌روند. هر نوع اختلال بلع بسته به علت ایجاد آن علائم و سیر درمان متفاوتی دارد.
برای درمان مشکل بلع به چه کسی مراجعه کنیم؟
آسیب شناس گفتار، زبان و بلع کلیدی‌ترین نقش را در تیم درمان اختلال بلع بر عهده دارد. نقش اصلی گفتاردرمان در اختلالات بلع، ارزیابی و تشخیص میزان ناتوانی‌های عصبی عضلانی فرایند بلع و همچنین طراحی تمرینات بلع درمانی متناسب با شرایط فردی بیمار است. گفتاردرمانگر متخصص در زمینه اختلال بلع با دانش کافی از آناتومی بدن و شناخت انواع اختلالات بلع با استفاده از روش‌های دستگاهی و دستورزی‌های تخصصی می‌تواند اکثر اختلالات بلع را درمان کند.
درمان مشکل بلع تا چقدر می‌تواند عوارض اختلال بلع را کاهش دهد؟
مشکل بلع همان ناهنجاری‌های موجود در عملکرد خوردن انسان است که به عنوان علائم اختلال خوردن شناخته می‌شود. یعنی هر علامتی که بلع را از حالت طبیعی خارج می‌سازد. به طور مثال ما در هنگام غذا خوردن سرفه نمی‌کنیم. اگر بیمار در حین غذا خوردن دچار سرفه می‌شود، یعنی علائم اختلال خوردن را نشان داده است.
درمان مشکل بلع با هدف کاهش همین علائم اختلال خوردن تنظیم می‌شود. به عبارت دیگر توجیه انجام این درمان حذف علامت‌های اختلال بلع است. ما در تلاش هستیم با انجام درمان علمی و به روز علائم اختلال بلع را کاهش دهیم. در صورتی که علائم اختلال بلع حذف شود و یا کاهش یابد متعاقباً عوارض اختلال در بلع را هم کاهش داده و بیمار را از خطرات جدی همچون عفونت ریه، سو تغذیه وردهیدراسیون یا کاهش آب بدن دور می‌کند. همچنین اگر مشکل غذا خوردن بیمار رفع شود و عملکرد غذا خوردن وی به حالت عادی برگردد، جنبه‌های اجتماعی زندگی انسان نیز به حالت عادی نزدیک شده و فرد به آغوش خانواده و اجتماع برمی‌گردد.
سخن آخر
عوارض اختلال در بلع علاوه بر اینکه مشکلات سلامت جسمانی را با خطر جدی رو به رو می‌کند، در دراز مدت باعث ایجاد آسیب‌های روحی و عاطفی نیز می‌شود. افرادی که از مشکل بلع خود آگاه نیستند و برای درمان آن به موقع اقدام نمی‌کنند بیش‌تر از سایر افراد در معرض عوارض اختلال در بلع هستند. مسئولیت ارزیابی، تشخیص و درمان اختلال بلع بر عهده گفتاردرمان است. بنابراین بدیهی است که دانش و تجربه درمانگر در اثربخشی درمان در کوتاه‌ترین زمان ممکن بسیار تاثیر گذار است. تیم ایران مد اس ال پی با کمک درمانگران تخصصی اختلال بلع و با استفاده از جدیدترین روش‌های درمانی همواره آماده کمک به شما خواهند بود. جهت کسب اطلاعات بیش‌تر می‌توانید با شماره‌های درج شده در سایت ما تماس حاصل نمایید.
سوالات متداول شما
آیا اختلال بلع به شکل خود به خود بهبود میابد؟
همان‌طور که در مقاله بالا اشاره کردیم علت ایجاد اختلال بلع متفاوت و گسترده است. اگر علت اختلال بلع مسائلی مانند کاهش سطح هوشیاری موقتی باشد با بالا آمدن سطح هوشیاری مشکل بلع هم بهبود میابد. اما در اکثر اختلالات بلع، نه تنها بهبودی خود حاصل نمی‌شود بلکه علائم اختلال بلع با گذشت زمان شدیدتر هم می‌شود.
آیا عوارض منفی اختلال بلع قابل درمان است؟
عوارض اختلال در بلع شدت مختلفی دارند و در افراد مختلف یکسان نیستند. اگر اختلال در زمان مناسب تشخیص داده شود، عوارض ایجاد شده قابل درمان است. اما اگر زمان از دست برود ممکن است نتوان اقدام پزشکی موثری برای بیمار انجام داد.
منبع: وبسایت www.dysphagia.com
