اختلال بلع یا دیسفاژی یعنی ایجاد هرگونه مشکل و وقفه در جریان انتقال روان آب و مواد غذایی از دهان به معده. اودینوفاژی یعنی درد هنگام بلعیدن. این دو مشکل ممکن است در کنارهم برای بیمار رخ بدهند اما دو اختلال جدای از هم محسوب می‌شوند. حتی در برخی از منابع داشتن بلع دردناک یکی از علایم اختلال بلع عنوان شده است. علل ایجاد هر کدام از این مشکلات می ‌تواند یکسان و غیریکسان باشد. علی رغم وجود تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی، ناخوشایند کردن بلع و تاثیر منفی بر کیفیت زندگی بیمار از تشابهات این دو محسوب می‌شود. برای درک تفاوت‌ دیسفاژی و اودینوفاژی لازم است در مورد هر دو مشکل به مواردی اشاره بکنیم.

اختلال بلع چیست و چه ماهیتی دارد؟

  عمل بلع سالم در انسان شامل یک توالی هماهنگ از رویدادها برای حرکت لقمه غذایی از دهان به حلق و سپس به پایین مری است. در یک تقسیم بندی کلی عملکرد بلع انسان به 3 مرحله‌ی مختلف تقسیم می‌شود و هرگونه اختلال در این رویدادها می‌تواند منجر به دیسفاژی یا اختلال بلع شود. مرحله اول مرحله دهانی است که به صورت آگاهانه انجام می‌شود و غذا وارد دهان شده و در آنجا جویدن و تشکیل لقمه غذایی به صورت فشرده صورت می‌گیرد. سپس در مرحله حلقی، زبان لقمه غذایی را به سمت حلق هدایت می‌کند و نرمکام بالا می‌رود تا مسیر بینی- حلق را ببندد. سپس حنجره و استخوان هایویید نیز به سمت جلو و بالا حرکت می‌کند در حالیکه اپیگلوت به سمت عقب و پایین رفته است تا بسته شود و این ناحیه را از یک سیستم تنفسی به یک سیستم بلع تبدیل کند. در مرحله پایانی نیز مسیر حلق کوتاه شده و اسفنگتر فوقانی مری شل می‌شود تا اجازه‌ی عبور لقمه غذایی به مری بدهد که مرحله مروی شروع می‌شود. عمل بلع مسیرهای عصبی مغز را فعال می‌کند و منجر به انقباضات هماهنگ در پایین مری می‌شود و اسفنگتر تحتانی مروی را ریلکس می‌کند. بنابراین دیسفاژی اعم از دیسفاژی دهانی – حلقی یا مروی می‌تواند ناشی از یکی از این دو مکانیسم اتفاق بیافتد: 1- انسداد مکانیکی و یا ناهنجاری های ساختاری 2- نقص های عصبی – حرکتی.
در اختلال بلع بروز علایم وقتی است که در فرایندهای ذکر شده فوق به هر علت شناخته شده و ناشناخته مشکل ایجاد شود. عمل بلع حساسیت حیاتی دارد. توسط 48 عضله کوچک و بزرگ و 5 عصب جمجمه‌ای کنترل می‌شود. رخداد هرگونه مشکلی که مغز، ساقه مغز، عصب، غضروف، عضله و استخوان ساختارهای مرتبط به بلع انسان را تحت تاثیر قرار دهد، می‌تواند اختلال بلع را ایجاد کند. بروز دیسفاژی با علامت‌های مختلف و شدت‌های متنوع خواهد بود. حال برای درک صحیح‌تر تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی در مورد بلع دردناک بیشتر خواهید خواند.

اودینوفاژی چیست؟ تشخیص آن چگونه صورت می‌پذیرد؟ علل اودینوفاژی چیست؟

 

بیمار با اودینوفاژی شکایت‌های متعدی از درد در هنگام عمل بلع دارد. درزمینه علت اودینوفاژی به موارد مختلفی می‌توان اشاره نمود که در اینجا فقط به عوامل شایع آن را ذکر خواهیم کرد: بیماری ریفلاکس معده، عفونت مری ناشی از مصرف دارو، عفونت مری ناشی از ابتلا به بیماری‌های قارچ کاندیدا ویروسی، آسیب‌های ناشی از پرتودرمانی، عفونت‌های مربوط به لوزه‌ها و اپی گلوت، آسیب گلو. 
 بلع دردناک و ناراحتی در عمل بلع در اودینوفاژی به التهاب‌های مخاط نسبت داده می‌شود که در هر کدام از علت‌های ذکر شده در بالا ممکن است اتفاق بیافتد. علت اودینوفاژی هر چه که باشد تشخیص آن به واسطه گزارش بیمار، پرسشنامه و بررسی عمل بلعیدن انجام می‌شود. تشخیص اودینوفاژی الزاما با بررسی‌های بالینی همراه خواهد بود. بلع دردناک ویژگی‌های چهره فرد را هنگام عبور ماده غذایی از مسیر حلق تغییر می‌دهد. شاید برای شما هم اتفاق افتاده باشد که پس از یک بیماری ویروسی که منجر به بروز علایم سرماخوردگی و یا آنفولانزا شده است، بلع دردناک را تجربه نموده‌اید. پس در تشخیص اودینوفاژی به گزارش بیمار و علایم بالینی درد بایستی متمرکز شویم.

در مواردی هم ممکن از ابزارهای خاصی مانند اندوسکوپی بینی، لارینگوسکوپ و یا آینه‌های حنجره‌ای برای شناسایی محل تحریک شده و ملتهب حلق و حنجره استفاده شود. درمان اودینوفاژی و مدیریت صحیح آن نیازمند شناسایی علت اودینوفاژی و یا به طور واضح‌تر زخم و التهاب در مجرای حلق است. درمان اودینوفاژی ترکیبی از مداخلات دارویی و محافظتی مانند مرطوب سازی مسیر حلق، مصرف مایعات، استراحت صوتی و بهداشت صوتی خواهد بود.
بحث تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی از جمله موارد مهمی است که باید به دقت و با تمایزگذاری بین علت و انواع مشکل در هر دو مورد صورت گیرد. پس یکی از موارد مهم در شناسایی تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی شناسایی انواع دیسفاژی و اودینوفاژی است. مجموعه علایم کلی که می‌تواند در ایجاد تمایز  بین دیسفاژی دهانی – حلقی کمک کننده باشند می‌توان به وجود سرفه، خفگی در یک ثانیه پس از شروع عمل بلع اشاره کرد که اینها نشانه‌های وجود دیسفاژی دهانی – حلقی هستند. مشکلات نوع دیگر دیسفاژی در بیماران با دیسفاژی مروی نیز به صورت احساس گیرکردن غذا در مرکز قفسه سینه و سوزش سر دل تجربه می‌شود. در مورد بلع دردناک هم می‌توان بر اساس علت اودینوفاژی به انواع مختلفی از آن مانند منتج از بیماری‌های ویروسی یا باکتریایی، زخم ضربه، اثر اسید معده و ... اشاره کرد.

را‌ه‌های تشخیصی تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی چه هستند؟

تاریخچه پزشکی بیماران: شرح حال دقیق از بیمار مبتلا به دیسفاژی در بیشتر مواقع کمک کننده است. شرح حال باید شامل سوالاتی در مورد دیسفاژی به مواد جامد- مایعات یا هر دو، محل دیسفاژی، مدت زمان شروع علایم، شرایط پزشکی بیماران مثلا سابقه جراحی قبلی یا تحت درمان با پرتوتراپی، کاهش وزن شدید و همچنین برای بیماران اودینوفاژی علاوه بر بررسی موارد قبلی بایستی تاریخچه دقیقی از داروهای فعلی و اخیرا مصرف شده بیمار اخذ گردد.
ارزیابی‌های فیزیکی: باید در این صورت معاینه‌ی دقیق حفره‌ی دهان، سر و گردن، غدد لنفاوی و تیروئید و همچنین معاینه دقیق اعصاب سر و گردن انجام شوند. در ارزیابی فیزیکی لازم است که به نشانه‌های یک بیماری سیستماتیک مانند بیماری‌های متابولیکی نیز توجه کرد. هنگامی که بیماری مشکوک به اختلال بلع دهانی – حلقی باشد، ارزیابی بلع آب نیز باید به صورت بالینی انجام شود. به این صورت که به بیمار در حالت ایستاده حدود 30 میلی لیتر آب داده می‌شود و سپس مشاهدات ثبت می‌شوند. اگر به صورت تاخیر در بلع، ریختن آب از دهان، سرفه حین بلع یا در عرض یک دقیقه پس از بلع و همچنین مشکلات صوتی گزارش شوند می‌توان به وجود نشانه های یک علت عصبی در ایجاد دیسفاژی اشاره کرد.
تصویربرداری: موارد متعددی برای معاینات از طریق تصویربرداری وجود دارند که میتوان به بلع باریوم، ویدیوفلوروسکوپی، آندوسکوپی اشاره کرد. بلع باریوم در ارزیابی بیماران با دیسفاژی مفید می‌باشد. همچنین جهت بررسی تحرک مری و وجود ریفلاکس می توان از بلع باریم استفاده نمود. ویدیوفلوروسکوپی بهترین راه برای ارزیابی بیماران مشکوک به دیسفاژی دهانی – حلقی می‌باشد. آندوسکوپی نیز برای ارزیابی بیماران با تشخیص اودینوفاژی مناسب است، مخصوصا در بیمارانی که ساختارهای  دهانی و حلقی و موکوسی آسیب را حس می‌کنیم.

چگونه می‌توانیم اودینوفاژی را درمان کنیم؟

 

درمان اودینوفاژی به علل اصلی آن بستگی دارد. درمان دارویی اودینوفاژی یا بلع دردناک بسته به علت آن، ممکن است که با تجویز برخی داروها شروع شود. به عنوان مثال، داروهایی که برای درمان ریفلاکس معده – مری تجویز می‌شوند، می‌توانند از بازگشت اسید به معده و مری جلوگیری کرده و در نتیجه ممکن است درد بیمار هنگام بلع غذا کاهش پیدا کند. همچنین داروها ممکن است برای درمان سایر علل زمینه‌ای مانند عفونت‌های دیگر به کار روند. عفونت‌های قارچ کاندیدا را نیز با داروهای ضد قارچی می‌توان درمان کرد. موارد دیگر درمان اودینوفاژی با عمل جراحی است، که در صورت بروز سرطان یا تومور مروی، پزشک ممکن است از پروسه جراحی  برای برداشتن بخشی از مری یا معده بهره ببرد. همچنین در صورتی که درمان‌های دارویی برای ریفلاکس معده – مری پاسخگوی بیمار نباشند، پزشک ممکن است که از عمل جراحی جهت برطرف نمودن مشکل بیمار استفاده کند.

نتیجه گیری

 تفاوت دیسفاژی و اودینوفاژی در شکل  ایجاد مشکل در برنامه عملکرد حرکتی است. دیسفاژی اغلب جدی‌تر از اودینوفاژی  است و زمانی که دیسفاژی و اودینوفاژی با هم اتفاق می‌افتند به این معنی است که بلع هم مشکل و هم دردناک است. اگرچه ممکن است اودینوفاژی ناراحت کننده باشد، اما معمولا موقتی است. بسته به علت آن اغلب در عرض چند روز از بین می‌رود. به عنوان مثال اگر ناشی از سرماخوردگی و عفونت لوزه‌ها باشد معمولا در عرض یک هفته برطرف می‌شود. در صورتی که بیمار به اودینوفاژی و دیسفاژی مبتلا باشد جهت مدیریت علایم خود و کاهش ناراحتی می‌تواند از خدمات گفتاردرمانی در کنار دارودرمانی استفاده کند. بنابراین یک گفتاردرمانگر در مدیریت بیماران با دیسفاژی و اودینوفاژی درگیر می‌شود و خدماتی مانند ارزیابی، تشخیص و توانبخشی بیماران جهت بهبودی و پیشگیری از رخداد آسپیراسیون( ورود غذا به مری) و پنومونی ( عفونت ریوی)  برای بیماران فراهم می‌کند. ما در تیم ایران مد اس ال پی امکان مشاوره رایگان را برای شما فراهم نموده‌ایم. اگر سوالات بیشتری دارد لطفا با ما در تماس باشید.