ناراحتی سیستم اعصاب چگونه می‌تواند اختلال بلع را ایجاد کند؟

در تحقیقات متعدد ثابت شده است که منطقه کنترل احساسات و سیستم حالات هیجانی ما ارتباط لجستیک قوی با منطقه حرکتی در مغز دارد. به عبارت دیگر نزدیکی ساختاری مناطق کنترل کننده احساس و هیجانات ما با مناطق شروع کننده و تنظیم کننده حرکت در مغز باعث می‌شود که خلق و هیجانات ما بتواند برخی از حرکات ما را تحت تاثیر خود قرار دهد. حتما شنیده‌اید که برخی از بیماری‌ها که عامل ناشناخته‌ای دارند به سیستم عصبی ربط می‌دهند. به طور مثال بیماری را مبتلا به مرض قند عصبی معرفی می‌کنند. در رابطه با سیستم اعصاب می‌توان عنوان کرد افرادی که دارای سیستم هیجانی حساس و یا به عبارت دیگر خلق حساس هستند، مستعد ابتلا به اختلالات حرکتی مختلفی نیز می‌باشند. مثلاً بیماران مبتلا به لکنت یک نوع از این ناهنجاری را تجربه می‌کنند. بلعیدن با توجه به اینکه دارای نوعی حرکت و سازمان‌بندی حرکتی است، مستعد ابتلا به این ناهنجاری است. یعنی پالس هیجانی مثبت و یا منفی سیستم اعصاب می‌تواند به طور مستقیم منجر به اختلال در عملکرد عضلات کنترل کننده عمل بلع شده و با اعمال دخالت در کنترل حرکتی، اختلال بلع عصبی را شکل دهند.

 

اختلال بلع عصبی چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال بلع عصبی مشکلی است نادر که می‌تواند به طور حاد و یا مزمن در بیماران بروز یابد. اختلال بلع عصبی همچنین با عناوین دیگری مانند فوبیای خفگی، احساس وجود جسم خارجی هیستریک، اختلال بلع هیستریک، ترس از بلع و سودو دیسفاژیا شناخته می‌شود. به طور کلی اختلال بلع عصبی ناشی از دخالت مستقیم پالس‌های سیستم اعصاب بر عملکرد حرکتی در انسان بروز می‌یابد. شکل مشکل بلعی که یک بیمار مبتلا به اختلال بلع عصبی تجربه می‌کند با سایر بیماران متفاوت بوده و می‌تواند شدید و یا خفیف باشد.
در اختلال بلع عصبی ما علائم سایکولوژیک شدید و ترس از بلعیدن را تجربه می‌کنیم. برخی از بیماران گزارش می‌کنند که یک همبسته عاطفی و هیجانی برای شروع اختلال بلع عصبی برایشان وجود داشته است. به طور مثال دختر بچه‌ای اذعان دارد که پس از دعوای پدر برای تغذیه صحیح و منطبق بر عادات تغذیه‌ای خانواده به اختلال بلع عصبی مبتلا شده است. و یا در مثال دیگری دختر جوانی از اختلال بلع عصبی به دلیل فشار مادربزرگ برای بیشتر غذا خوردن رنج می‌برد. در اکثر موارد می‌توانیم به عوامل مشابهی برای شروع یک مشکلی در بلع اشاره می‌کنند.
حال می‌خواهیم بدانیم که بیماران مبتلا به اختلال بلع عصبی چه علائمی را از خود بروز می‌دهند. در اکثریت مواقع شروع مشکل بلع در این افراد با بروز علائمی است که گویی حیات آنها به خطر افتاده است. به طور مثال پریدن به گلو در حین خوردن و بروز احساس خفگی یکی از علائم بسیار مهم است. در صورت تکرار این علامت بیمار حساس‌تر شده و فکر می‌کند مشکلی در گلویش وجود دارد و باقی داستان وقتی خطرناک‌تر می‌شود که علامت‌های دیگری هم بروز یابد. در این صورت ممکن است ما اجتناب از غذا خوردن و آب خوردن، ترس از خوردن به دلیل بروز خفگی، گیر کردن لقمه غذایی در گلو، ناتوانی عمومی در بلعیدن و مشکلات تنفسی حین غذا خوردن را مشاهده کنیم. پاسخ‌های غیرارادی بدن انسان باعث می‌شود که این افراد مبتلا به اختلال بلع عصبی به مرور دچار اضطراب و افسردگی شده و مشکل در بلعیدن غذا را با مشکل سیستم اعصاب خود پیوند دهند.

در ادامه ممکن است علائم زیر وابسته به شدت درگیری سیستم اعصاب در این بیماران بروز یابد:

• درد در هنگام بلعیدن مواد غذایی
• فشار اضافی در گردن 
• احساس گیر کردن مواد در گلو یا احساس  چیز خارجی در گلو
• خشنی یا مشکلات صدا
• آبریزش دهانی
• احساس سوزش یا درد در ناحیه‌ی قفسه‌ی سینه 
• کاهش وزن بدون دلیل
• پنومونی یا عفونت مکرر ریه
• رفلاکس اسید
• اجتناب از خوردن تیکه‌های بزرگ غذا 

تشخیص و درمان اختلال بلع عصبی توسط چه متخصصی انجام می‌شود؟

تشخیص بیماری اختلال بلع عصبی باید توسط پزشک متخصص صورت گیرد. ارزیابی و درمان اختلال بلع عصبی بر عهده‌ی درمانگر بلع یا گفتار درمانگر می‌باشد و تشخیص به موقع علائم اختلال بلع عصبی در این بیماران باعث جلوگیری از آسپیراسیون و درگیری ریوی می‌شود.

 

مشکل بلعیدن غذا به دلیل حمله‌های عصبی چگونه درمان می‌شود؟

درمان اختلال بلع عصبی وابسته به علائم بیمار می‌تواند استراتژی‌های مختلفی را در بر بگیرد. ما یک قانون کلی برای درمان اختلال بلع عصبی داریم و آن هم تجربه تغذیه بدون مشکل می‌باشد. یعنی درمانگر اختلال بلع بایستی محور اصلی روش‌های درمان اختلال بلع عصبی را ایجاد تجربه مثبت بیمار حین غذا خوردن قرار دهد. تجربه مثبت اجتناب بیمار را کم کرده و به بیمار کمک می‌کند تا با مایعات و غذا آشتی کند. بسیاری از بیماران به دلیل مشکلاتی که در حین بلع برایشان اتفاق می‌افتد از غذا خوردن و آب خوردن متنفر هستند. این به خاطر زجری است که در حین غذا خوردن و یا آب خوردن با بروز علامت‌های اختلال بلع مخصوصاً از نوع خفگی به آنها تحمیل می‌گردد.
برای حل مشکل فیزیولوژیک بیمار بایستی روش‌های اتخاذ گردد. مثلاً اگر بیماری تاخیر در بلع دارد با انجام وایتال استیم تراپی و یا مصرف مواد سرد امکان رفع تاخیر وجود دارد. از دیگر روش‌های درمان اختلال بلع عصبی می‌توان به دست ورزیهای حلقی و حنجره‌ای، انجام بایو فیدبک، تحریکات حسی ناحیه دهانی، مانورها و تکنیک‌های حرکتی اشاره کرد. اما این مهم است که انتخاب روش درمانی متناسب با فیزیولوژی آسیب دیده بیمار و همچنین راحتی بیمار برای تغذیه دهانی تنظیم گردد.
و در نهایت باید اشاره کرد که برخی از برنامه‌های روان درمانی مانند برنامه مدیریت رفتار پیگیری رفتاری و تغییر نگرش در خانواده و همراهان بیمار و همچنین درمان شناختی در این بیماران مبتلا به اختلال بلع عصبی مفید بوده است. لازم به ذکر است که روان درمانی و مراجعه به روانشناس در صورتی می‌تواند منجر به بهبود اختلال بلع عصبی بیمار شود که همراه با گفتار درمانی برای درمان اختلال بلع انجام شود.

افسردگی و اختلال بلع چه ارتباطی با هم دارند؟

افسردگی و اختلال بلع دو مشکل با همرویدادی بالایی هستند. بروز همزمان افسردگی و اختلال بلع در اکثریت بیماران گزارش می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به افسردگی یا از غذا خوردن اجتناب شدید کرده و یا با مصرف بیشتر مواد غذایی خود را در معرض مشکلات متعدد قرار می‌دهند. در نوع اول آن یعنی اجتناب از غذا خوردن به دلیل عدم استفاده از قوه بلعیدن عضلات با کاهش حجم مواجه شده، مخصوصاً در سالمندان با تغییر در فیبرهای عضلانی منجر به افت عملکرد بلع می‌شود. در سایر بیماران با ایجاد پرخوری عصبی و اعمال فشار بر سیستم بلع، علائم اختلال بلع به صورت حاد و یا مزمن بروز می‌یابد.

 

چه ارتباطی بین بزرگی غده تیرئید و اختلال بلع وجود دارد؟

اختلال بلع عصبی در بین بیماران با ناهنجاری تیروئید شایع است و یکی از دلایل اختلال بلع عصبی بیماری تیروئید در بیماران می‌باشد. بیماران مبتلا به بیماری تیروئید ممکن است در نتیجه فشار مستقیم به ارگان‌های بلع توسط بزرگ شدن غده تیروئید، تهاجم یا درگیری عصبی توسط سرطان تیروئید یا به عنوان یک نتیجه ناخواسته از درمان مانند جراحی یا پرتودرمانی دچار اختلال بلع عصبی شوند.
بیماران با اختلال تیروئید ممکن است در حین بلعیدن توده‌ای در گلو احساس کنند. غده‌ی تیروئید در گردن قرار دارد و هنگامیکه بزرگ می‌شود به ارگان‌های بلع و نای فشار وارد می‌کند. به بزرگ شدن غده‌ی تیروئید گواتر گفته می‌شود و در صورت تشخیص به موقع، بازگرداندن سطح هورمون تیروئید به حالت طبیعی امکان‌پذیر می‌باشد. 
چندین وضعیت از بزرگ شدن تیروئید وجود دارد که ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در بلع شود:

 

• کم کاری تیروئید (تولید هورمون تیروئید بسیار کم)
• بیماری گریوز (حمله خود ایمنی به تیروئید)
• پرکاری تیروئید (تولید بیش از حد هورمون تیروئید)
• تیروئیدیت هاشیموتو (حمله خود ایمنی به تیروئید)

هنگامیکه غده‌ی تیروئید بزرگ می‌شود و به نقطه‌ی اتصال مری با حلق فشار وارد می‌کند، باعث ایجاد اختلال در عملکرد عصبی - عضلانی بلع می‌شود. حرکت و جابجایی غده‌ی تیروئید در حین بلع اتفاق می‌افتد و فیکس شدن تیروئید باعث ایجاد مشکلاتی در حرکت حنجره می‌شود و متعاقب آن اختلال در بلع ایجاد می‌شود. 
تیروئید و مشکل بلع در متون علمی در کنار همدیگر بسیار پرتکرار هستند. مخصوصاً در افراد بالای ۶۵ سال جراحی‌های تیروئید و پاراتیروئید می‌تواند مشکلات عدیده‌ای را برای عملکرد بلع بیماران ایجاد کنند. یکی از موارد مشکل اختلال بلع عصبی است. در برخی از این بیماران مبتلا به مشکلات تیروئید ممکن است در اثر مصرف دارو و یا انجام جراحی و یا حتی بدون آسیب ساختاری یا ارگانیک به بیمار ترس از بلعیدن یافاگوفوبیا برای بیماران ایجاد شود که به مرور می‌تواند با ترس از غذا خوردن اختلال بلع عصبی شدیدتری را همراه باشد. درگیری‌های تنفسی و تنگی نفس که در این بیماران در حین غذا خوردن مشاهده می‌شود، علائم سایکولوژیک شدیدی را به همراه دارد که منجر به ترس از غذا خوردن و بلعیدن می‌شود.
برخی از بیماران هایپوتروئیدیسم ممکن است در اثر خود بیماری و یا مصرف برخی از داروها اختلال در عملکرد عضلات و سیستم عصبی مرکزی و محیطی را تجربه نمایند که این مورد به نوبه خود می‌تواند اختلال بلع را در این بیماران شکل دهد.

 

نتیجه گیری

اختلال بلع عصبی یکی از مشکلات مرتبط به سیستم سایکولوژی است که با اعمال فشار بر عملکرد بلع می‌تواند زندگی عادی و نرمال فرد را مختل نماید. عواقب اختلال بلع سوء تغذیه، کاهش آب بدن و در موارد شدید عفونت ریه و خفگی به دلیل آب و مواد غذایی به مسیر هوایی می‌باشد. درگیر شدن بلع بیمار به دلیل مشکلات عصبی، مکان مشترک و نزدیک مناطق کنترل کننده عمل بلع و مناطق مسئول عملکرد هیجانی در انسان است. بروز اضطراب، افسردگی و اختلال بلع در این بیماران شایع بوده و مشکل در بلعیدن غذا را به دلایل مختلفی تجربه می‌کنند. بهترین روش‌های درمان اختلال بلع عصبی متمرکز بر تغییر نگرش بیمار نسبت به توانایی‌هایش برای غذا خوردن است و این مورد جز با ایجاد تجربیات مثبت حین غذا خوردن و عدم بروز علائم اختلال بلع حاصل نخواهد شد. در واقع رفتارهای دهانی غیر نرمال در این بیماران صرفاً تغییر دادن فیزیولوژی آسیب دیده بیمار حاصل نخواهد شد و درمانگر اختلال بلع بایستی برای بهبود عملکرد بلع از هیجان بیمار نیز کمک بگیرد. ممنون که تا انتهای این مقاله همراه ما بودید برای کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید با همکاران ما تماس گرفته و از مشاورات رایگان آنها بهره ببرید.

سوالات متداول شما

• سوال1. آیا کاهش وزن شدید بدون دلیل مشخص می‌تواند نتیجه اختلال بلع عصبی باشد؟

بلع یکی از دلایل اصلی کاهش وزن شدید و سوء تغذیه که علت خاصی برای آن ذکر نشده باشد می‌تواند اختلال بلع عصبی باشد. بنده بیماری داشتم که از ۸۶ کیلوگرم به ۳۵ کیلوگرم کاهش وزن داشته است.

• سوال2. چگونه می‌توان از اختلال بلع عصبی پیشگیری کرد؟

در صورت داشتن تعارضات احساسی و هیجانی و همچنین خلق حساس می‌توانید به روانشناس مراجعه کنید. مطمئن باشید که در صورت تعدیل هیجانات خود امکان بروز اختلال بلع عصبی حتی در صورت داشتن استعداد ژنتیکی در شما کاهش می‌یابد.

• سوال3. روش‌های درمان اختلال بلع عصبی پس از چند جلسه جواب می‌دهند؟

برای این سوال الگوریتم مشخصی وجود ندارد. یعنی مشخص نمی‌شود که با استفاده از روش‌های درمان اختلال بلع عصبی چند جلسه تا بهبود شرایط نیاز به گفتار درمانی خواهد داشت. بیماری حتی با یک جلسه بهبودی بلع خود را گزارش می‌کند و بیمار دیگری ممکن است تا دو سال درگیر اختلال بلع باشد. برخی از بیماران هم نوسان در عملکرد بلع را تجربه می‌کند. یعنی گاهی خوب می‌شوند و گاهی دچار افت شده و علائم اختلال بلع مجدد ظاهر می‌شود.

منابع: 

وبسایت very well health