چگونه ممکن است فراموش کردن بلع غذا برای انسان رخ دهد؟
با اینکه بلعیدن و غذا خوردن امری ساده به نظر میرسد زیرا برای ما به راحتی و بدون فکر کردن رخ میدهد اما باید دانست که این عمل به ظاهر ساده نیازمند هماهنگی دقیق بیش از 50 عضله و اعصابی است که از مغز منشعب میشوند و این عضلات را عصب دهی میکنند. همه این اعصاب و عضلات باید هماهنگ با یکدیگر عمل کنند تا غذا فرد غذا را بجود، از دهان به حلق و سپس از آنجا به مری و معده هدایت کند. اگر این مراحل به درستی صورت نگیرد ممکن است غذا وارد مسیری شود که نباید! یعنی وارد راه هوایی شود.
مشکل بلع غذا با علائم متعددی مثل سرفه و خفگی حین غذا خوردن، گیر کردن غذا در گلو، فراموش کردن بلع و همچنین ناتوانی کامل در بلعیدن غذا، میتواند خود را نشان دهد. اما در مورد اینکه چه اتفاقی میافتد که فرد بلعیدن و قورت دادن را فراموش میکند باید گفت که بلع انسان متشکل از دو مرحله ارادی و غیر ارادی است. در مرحله ارادی که تحت کنترل قشر مغز است؛ فرایندهایی از جمله تصمیمگیری برای غذا خوردن، برداشتن و گذاشتن لقمه غذا در دهان، جویدن و حرکت دادن لقمه در دهان و سپس قورت دادن و در واقع هل دادن غذا به سمت حلق صورت میپذیرد. این اعمال تحت کنترل آگاهانه انسان قرار دارد اما وقتی که غذا وارد حفره حلق میشود دیگر تحت کنترل ما نیست و به صورت خودکار و غیر ارادی انجام میشود. افرادی که دچار مشکل فراموش کردن بلع میشوند عموما در مرحله ارادی که بیشتر شامل اعمال دهانی و جویدن است، دچار مشکل میشوند و از این رو است که مشکل جویدن غذا نیز علاوه بر فراموش کردن بلع در آنها نیز دیده میشود.
حال ممکن است برای شما سوال شود که علل فراموش کردن نحوه بلعیدن غذا چه اختلالات یا بیماریهایی میتواند باشد که ما در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
علل فراموش کردن نحوه بلعیدن غذا و مایعات چیست؟
بد عملکردیهای مغزی: وقتی که مغز دچار تغییرات خاصی شود احتمال اختلال در عملکرد آن نیز بالا میرود. این تغییرات زمانی مشکل ساز میشوند که ظرفیت پردازش اطلاعات توسط مغز کاهش یابد یا توانایی مغز در ارسال سیگنال به اندامها و عضلات کم شود. در بیماریهایی مثل دمانس یا زوال مغزی و آلزایمر و به طور کلی بیماریهایی که مغز دچار تحلیل و یا آسیب قشر میشود، توانایی پردازش اطلاعات مربوط به نحوه جویدن و بلعیدن مختل بوده و بیمار به درستی نمیداند که با لقمه غذا یا آب چه کاری انجام دهد یا به عبارتی دچار فراموشی در نحوه بلعیدن شده است. نمونه بیماریها و اختلالاتی که با تحت تاثیر قرار دادن عملکرد مغز باعث فراموش کردن بلع و قورت دادن میشوند شامل موارد زیر است:
- آلزایمر
- دمانس
- تشنج فعال
- سکتههای مغزی
- جراحی مغز
- آسیب و ضربه به مغز
- بیماریهایی که شرایط ذهنی و سلامت روان را تحت تاثیر قرار میدهند. تحقیقات نشان داده است افرادی که اضطراب و استرس بالایی را تحمل میکنند یا افسردگیهای شدیدی را تجربه میکنند، ریسک ابتلا به مشکل بلع غذا را خواهند داشت. حتی در شرایط شدید نیز ممکن است درجاتی از فراموش کردن بلع را نیز تجربه کنند.
- تاثیرات و عوارض جانبی برخی از داروهای اعصاب و روان
- بیماریهای دوران سالمندی
اختلال بلع در آلزایمر به چه شکلی خود را نشان میدهد؟
اختلال بلع در آلزایمر به شکلهای مختلفی ممکن است وجود داشته باشد. این افراد ممکن است از اختلال در مراحل ابتدایی غذا خوردن مثل مشکل جویدن غذا، مشکل بلع مایعات، مشکل بلع غذاهای سفت و جامد، نگه داشتن غذا در دهان، فراموش کردن بلع غذا و مایعات، بهم ریختگی الگوهای جویدن و بلعیدن ( مثلا جویدن مایعات) و حتی در مراحل پیشرفت بیماری اختلال بلع حلقی و آسپیراسیون را نشان دهند و حتی ممکن است در مراحل پایانی بیماری، بلع خود را به طور کامل از دست داده و تغذیه از راه لوله پگ جایگزین تغذیه دهانی شود. در مورد لوله پگ در ادامه مقاله و در قسمت درمان فراموشی بلع توضیح داده خواهد شد.
درمان فراموشی بلع چیست؟
ممکن است تا اینجا که به علل فراموش کردن نحوه بلعیدن و مکانیسمهای آن پی بردهاید برایتان سوال شود که آیا اصلا برای درمان فراموشی بلع راه حلی وجود دارد؟ در پاسخ باید گفت که درمان فراموشی بلع همانند درمان مشکل بلع غذا و به طور کلی درمان اختلال بلع به علتهای متعددی بستگی دارد. این علل شامل موارد زیر است:
علت اختلال بلع و مشکل بلع غذا: برای مثال اگر علت فراموش کردن بلع بیماریهایی هستند که مغز را تحت فشار قرار میدهند، یا بیماریهایی مثل مننژیت که مغز با عفونت درگیر است، باید به سیستم عصبی مرکزی زمان داد تا به مرور و با کمک داروها به شرایط نرمال برگردد. در چنین شرایطی با توجه به اینکه هوشیاری فرد بهتر خواهد شد، درمان فراموشی بلع نیز سهل الوصولتر خواهد شد.
نوع بیماری: در برخی از بیماریها مثل سکتههای مغزی ممکن است فراموش کردن بلع موقتی باشد. در برخی از این افراد در طی یک هفته اول ممکن است درمان فراموشی بلع با بهبود شرایط عمومی بیمار به دست آید، اگر بیمار با بهبودی خودبخودی به بلع نرمال دست نیابد، نیاز به مداخلات بلع درمانی میباشد.
شدت بیماری: به طور کلی اختلال بلع در آلزایمر و سایر بیماریهای پیشرونده مغزی به میزان زیادی به مرحلهای از بیماری که فرد در آن قرار دارد، بستگی دارد. تا زمانی که بیمار هوشیاری و همکاری مناسب برای تغذیه دهانی را دارد میتوان به منظور افزایش کیفیت زندگی این عزیزان، بلع آنها را حفظ نمود. چنانچه بیمار به مراحل پایانی بیماری برسد و عملکرد مغزی و هوشیاری بیمار برای تغذیه دهانی مناسب نباشد، درمان فراموشی بلع ممکن است برای بیمار سود بخشی لازمه را نداشته باشد، لذا در چنین شرایطی برای جلوگیری از آسپیراسیون و عفونت ریه باید لوله تغذیه پگ تعبیه شود. لوله پگ یک لوله تغذیه است که به روشهای آندوسکوپیک در معده بیمار قرار میگیرد و غذا به طور مستقیم از قسمتی از لوله که از شکم بیمار رو به بیرون قرار دارد، وارد معده میشود.
برای درمان فراموشی بلع پیش چه کسی بروم؟
درمان فراموشی بلع همانند درمان سایر انواع اختلالات بلع نیاز به مداخلات بلع درمانی دارد. مداخلات بلع درمانی نیز توسط فردی صورت میگیرد که تحصیلات دانشگاهی در رشته آسیب شناسی گفتار و زبان و بلع دارد. این رشته بیشتر با عنوان گفتار درمانی شناخته میشود. در واقع میتوان این گونه گفت که گفتاردرمانگران علاوه بر درمان اختلالات گفتار و زبان و صحبت کردن، در درمان مشکل بلع غذا از جمله درمان فراموشی بلع نیز دخیل هستند.
آیا راهکارهایی برای درمان خانگی مشکل بلع و قورت دادن وجود دارد؟
اگر منظور شما از درمان خانگی مشکل بلع و قورت دادن، درست کردن غذا، دارو، دمنوش و یا امثال اینها باشد و یا انجام دادن تمرینات خاصی باشد که به طور کلی مشکل فراموش کردن بلع را از بین ببرد، باید گفت چنین چیزی وجود ندارد. اما شما میتوانید با رعایت برخی نکات و کارها طوری به بیمارتان کمک کنید که همانند یک درمان خانگی مشکل بلع و قورت دادن عمل کند. این نکات شامل موارد زیر است:
- برای تغذیه بیمار حتما او را بیدار، هوشیار و آگاه کنید.
- کاملا فرد را در حالت نشسته قرار دهید.
- غذا را آهسته و آرام به بیمار دهید.
- از بلعیده شدن لقمه مطمئن شوید سپس لقمه بعدی را دهید.
- از بیش از حد پر کردن دهان بیمار و آب دادن با لقمه غذایی به منظور قورت دادن سریعتر توسط بیمار، بپرهیزید زیرا با خطر خفگی همراه است.
- برخی طعم دهندههای غذایی مثل لیمو ترش باعث یادآوری قورت دادن برای بیمار خواهد شد.
- در برخی از موارد محرکات دمایی مثل یخ نیز میتواند مانند محرک بلعیدن عمل کند.
- محرکات بینایی ارائه دهید. خصوصا در بیمارانی که مشکل جویدن غذا و شروع کردن بلعیدن دارند، میتواند کمک کننده باشد.
نتیجه گیری:
درمان فراموشی بلع مستلزم بررسی نکات مهمی از جمله نوع بیماری و شرایط بیمار است. تا زمانی که بیمار توانایی تغذیه از راه دهان را داشته باشد، حفظ تغذیه دهانی به بهبود کیفیت زندگی این افراد کمک زیادی خواهد کرد. به منظور حفظ این مهم لازم است که از مداخلات گفتار درمانی و بلع درمانی استفاده نمود. متاسفانه در برخی از بیماریهای پیشرونده مغزی که فرد توانایی بلع و عملکردهای آگاهانه را از دست میدهد ممکن است درمان فراموشی بلع برای بیمار اثر بخش نباشد و نیاز به تغذیه غیر دهانی مثل لوله پگ باشد. از طرفی تجربههای بالینی نیز به ما ثابت کرده است که همیشه همهی بیماران از این قوائد پیروی نکردهاند و حتی با وجود آلزایمر و دمانس شدید با کمک ما و خانواده تغذیه دهانی را تا آخر عمر حفظ کردهاند.
ممنون که تا آخر مقاله با ما همراه بودین. چنانچه سوالی دارین که به آن پاسخ داده نشده است لطفا از طریق سایت و یا آنلاین از ما بپرسید.
سوالات متداول شما
- آیا درمان فراموشی بلع زمانبر است؟
در برخی از بیماران و مخصوصا در بیماریهای پیشرونده این درمان زمانبر بوده و نیاز به تکرار درمان تا آخر زندگی بیمار وجود دارد. اما برخی دیگر از بیماران با درمان کوتاه مدت نتیجه گرفته و نیازی به تمدید درمان ندارند.
- آیا درمان دارویی آلزایمر به درمان فراموشی بلع کمک میکند؟
در برخی از بیماران بهبود عملکرد بلع گزارش شده است. اما اغلب بیماران از درمانهای توانبخشی بلع نفع بیشتری میبرند.
- چگونه میتوانیم از فراموش کردن بلع پیشگیری کنیم؟
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است. همه اقدامات پیشگیری از آلزایمر و زوال عقل در پیشگیری از فراموش کردن بلع موثر هستند.
منابع:
1.www.healthline.com
2.www.medicalnewstoday.com
