چه روش‌هایی برای درمان اختلال بلع وجود دارد؟

به طور کلی روش‌های مختلفی برای درمان اختلال بلع وجود دارد. این روش‌ها به دو دسته‌ی پزشکی و توانبخشی دسته بندی‌ می‌شوند.
درمان‌های پزشکی شامل درمان دارویی و جراحی است. در مواردی که فرد به علت بیماری‌هایی مثل رفلاکس معده دچار اختلال بلع است نیاز به درمان دارویی تحت نظر پزشک متخصص گوارش دارد. درمان جراحی برای بیمارانی است که به علت بد عملکردی استفگترهای مری و یا انسداد مری در مرحله مروی دچار مشکل شده‌اند، در چنین مواردی جراحی‌هایی مثل مایوتومی یا استنت گذاری مری انجام می‌گیرد.
درمان‌های توانبخشی: درمان‌های توانبخشی بلع، درمان‌های غیر دارویی و غیر جراحی بلع است که عموما مبتنی بر بازگرداندن و تقویت عملکرد عضلات و ساختارهای بلع صورت می‌گیرد. این روش خود نیز به دو دسته‌ی سنتی و مدرن تقسیم می‌شود. روش‌هایی مثل استفاده از یخ و آبلیمو، تمرین درمانی، انجام تمرینات و مانورهای اکتیو بلع، استفاده از پوزیشن‌های جبرانی که به بلع راحت‌تر و ایمن‌تر کمک می‌کنند و تمرینات دستورزی که توسط درمانگر بلع انجام می‌شود، جز درمان سنتی بلع محسوب می‌شود. اما روش‌های مدرن درمان اختلال بلع روش‌هایی هستند که با استفاده از دستگاه و بر مبنای الکتروتراپی و بایوفیدبک صورت می‌گیرد. با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های درمان اختلال بلع نیز پیشرفته‌تر شده و استفاده از دستگاه‌هایی نظیر وایتال استیم کمک قابل توجهی به درمان اختلال بلع و غذا خوردن کرده است.

 

روش TTS چیست و تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو چگونه است؟

روش Thermal Tactile Stimulation  که به اختصار TTS  نامیده می‌شود به عنوان یکی از راه‌های افزایش سرعت بلع غذا در بیمارانی که در تایمینگ بلع مشکل دارند؛ یعنی در بلعیدن لقمه غذا در زمان مناسب مشکل دارند، استفاده می‌شود. تاخیر در بلع، مشکل در تایمینگ بلعیدن و نگه داشتن غذا در دهان از عمده مشکلات بیمارانی است که دچار ضایعات مغزی مثل ضربه به سر شده‌اند. دلیل این امر این است که به علت ضربه به سر سرعت پردازش مغزی کاهش یافته است و حتی در بعضی از این افراد که آکسون‌های سلول‌های عصبی آسیب دیده‌اند، به دلیل اینکه آکسون‌ها مخابره کننده اطلاعات به مغز هستند، سرعت غذا خوردن کاهش قابل توجهی می‌یابد. این نوع مشکلات خوردن در بیماری پارکینسون و آلزایمر نیز دیده می‌شود که در این افراد بیشتر به علت تحلیل مغز و کم شدن قدرت پردازش‌های مغزی است.
روش TTS با افزایش آگاهی جس داخل دهانی و مخابره کردن اطلاعات بیشتر به مغز و در نتیجه بالا بردن سرعت پردازش مغزی باعث افزایش سرعت بلع غذا و کمتر شدن تاخیر در بلع می‌شود. بنابراین سرعت غذا خوردن بیمار افزایش یافته و ریسک آسپیراسیون ( نشت غذا و مایعات به ریه) کمتر می‌شود. تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو به عنوان راه‌های افزایش سرعت بلع غذا در مقالات علمی نیز ثابت شده است اما برای همه‌ی بیمارانی که اختلال بلع دارند کاربرد ندارد و معمولا بیشتر به عنوان روش مکمل یا به عنوان راه‌هایی برای کمک به درمان خانگی بلع به کار می‌رود.

 

فواید درمان اختلال بلع با روش TTS چیست؟

• تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو شامل موارد زیر است:
• جبران تاخیر در بلع و افزایش سرعت غذا خوردن
• کاهش زمان صرف شده برای غذا دادن به بیمار
• درمان کم حسی داخل دهانی
• کاهش ریسک آسپیراسیون و عفونت ریه
• استفاده به عنوان یکی از راه‌های کاهش التهاب حلق
• امکان استفاده از این نوع محرکات توسط خانواده‌ها برای درمان خانگی بلع

 

آیاTTS روش خانگی برای درمان مشکل بلع غذا است؟

به طور کلی نمی‌توان گفت روشی وجود دارد که به عنوان درمان خانگی بلع محسوب شود. درمان اختلال بلع باید تحت نظر یک درمانگر متخصص در زمینه اختلالات بلع صورت گیرد. اما در عین حال ممکن است تمریناتی وجود داشته باشد که خانواده بتواند با بیمار خود انجام دهد تا سرعت بهبودی از مشکل بلع بیشتر شود و علاوه بر این نکاتی وجود دارد که خانواده با رعایت آنها می‌تواند بیمار خود را در تغذیه دهانی ایمن و کافی یاری دهد. مثلا در مشکلات خوردن در بیماری پارکینسون و آلزایمر، اگر بیمار مشکلاتی مانند نگه داشتن طولانی مدت غذا در دهان را داشته باشد، با اضافه کردن چاشنی‌هایی مانند آبلیمو به غذا یا یخ به مایعات می‌تواند به کمتر شدن تاخیر در بلع کمک کند و بدین ترتیب در برخی موارد، تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو در درمان خانگی بلع خود را نمایان می‌کند.

 تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو در مقایسه با سایر روش‌ها

• روش TTS جز روش‌های قدیمی و سنتی است در حالی که روش‌های جدیدتری مانند وایتال استیم تراپی در حال حاضر وجود دارد.
• تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو در بیماران و موارد محدودی است.
• این روش می‌تواند به درمان کم حسی داخل دهان و کاهش التهاب حلق کند در حالی که سایر روش‌ها این کاربرد را ندارند.
• روشی ارزان‌تر و قابل دسترس‌تر است.
• امکان استفاده از آن توسط اطرافیان بیمار برای سهولت و تسریع بلع وجود دارد.
• این روش در همه بیماران کاربردی نیست.

راه‌های کاهش التهاب حلق کدامند؟

همانطور که توضیح داده شد استفاده از یخ و یخ خورد شده به صورت پوره یکی از راه‌های کاهش التهاب حلق است به ویژه زمانی که بیمار احساس درد حین قورت دادن دارد استفاده از یخ می‌تواند به کمتر شدن درد ناحیه حلق کمک کند. در مواردی که التهاب زیاد باشد و همراه با زخم و تروماتیزگی ناحیه حلق باشد با تجویز دکتر از داروهایی که کاهنده التهاب باشد، استفاده می‌شود. همچنین بر اساس اینکه عامل التهاب قارچی یا باکتریایی باشد از آنتی بیوتیک مناسب استفاده می‌شود. علاوه بر این استفاده از مایعات فراوان خنک نیز توصیه می‌شود.

نتیجه گیری

 تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو مورد تایید برخی مقالات و منابع علمی است اما این روش بیشتر در گذشته مورد استفاده قرار می‌گرفته است. امروزه با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های درمان اختلال بلع نیز گسترده‌تر و پیشرفته‌تر شده است و امکان تسریع بهبودی از اختلال بلع با استفاده از روش‌های دستگاهی نیز وجود دارد. هر چند تاثیر این روش به طور کلی نفی نمی‌شود، زیرا روش TTS  محاسن خود مانند تسریع سرعت بلع و جبران تاخیر در بلع دهانی و کاهش التهاب حلق را دارد و علاوه بر این تاثیر این روش در بیمارانی که دچار آسیب و ضربه مغزی شده‌اند نیز ثابت شده است. از طرفی دیگر نیز باید در نظر گرفت که این روش در همه بیماران کاربردی نیست و استفاده از آن باید به اقتضای نیاز بیمار باشد.

سوالات متداول شما

• سوال1. راه‌های افزایش سرعت بلع غذا به غیر از TTS  چیست؟

علاوه بر محرکات حسی مانند یخ و آبلیمو راه‌های دیگری برای افزایش سرعت بلع غذا و مایعات وجود دارد، یکی از آنها استفاده از محرکات بینایی است. یعنی با انجام دادن حرکات جویدن و بلعیدن به بیمار خود سرنخ دهید. در شروع غذا خوردن ابتدا از بافت‌ها و غذاهایی استفاده کنید که بیمار راحت‌تر آنها را می‌خورد. در بیمارانی که جویدن برای آنها دشوار است بهتر است غذا نرم و پوره شود تا با سرعت بیشتر و مقدار بیشتر تغذیه شوند.

• سوال2. آیا برای بیشتر کردن تاثیر درمان اختلال بلع با یخ و آبلیمو می‌توان آن را در ترکیب با سایر روش‌ها استفاده کرد؟

بله. برای درمان اختلال بلع لازم نیست که صرفا یک روش انتخاب شود و فقط همان اجرا شود. در بسیاری از موارد درمان اختلال بلع در ترکیب با چند روش بهتر جواب می‌دهد. علاوه براین در این زمینه مقالاتی وجود دارد که تاثیر روش‌های جدید مانند وایتال استیم تراپی را در ترکیب با روش‌هایی مانند TTS بیشتر می‌کند.

منابع:
Dysphagia Treatment & Management - Medscape Reference

The Impact of Thermal-Tactile Stimulation on Dysphagia 

Neuromuscular electrical and thermal-tactile stimulation