علت برونکو اسپاسم حین بلع چیست؟

اسپاسم برونش یا اسپاسم نایژه‌ها به انقباض غیر ارادی و ناگهانی عضلات بازدمی در راه‌های هوایی اطلاق می‌شود. این پدیده موجب باریک یا مسدود شدن راه‌های هوایی شده و فرایند تنفس و اکسیژن رسانی را مختل می‌کند. اسپاسم برونش عارضه‌ای است که ممکن است در هر ساعت از شبانه روز یا حین انجام فعالیت‌های مختلف نظیر ورزش، غذا خوردن یا کار دیده شود. 
رایج‌ترین علت برونکو اسپاسم حین بلع می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

* بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم، برونشیت مزمن و COPD
* حساسیت و آلرژی‌های تنفسی
* عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی ریه
* استنشاق تحریک کننده‌ها مانند دود، گرد و غبار و مواد شیمیایی
* فعالیت بدنی شدید در طول روز
* استرس و اضطراب بالا حین غذا خوردن

چه علائمی نشان دهنده اسپاسم برونش است؟

 از جمله علائم اصلی این بیماری می توان به موارد زیر اشاره کرد :

• نگی شدید نفس و احساس خفگی
• سوت زدن و صداهای ویزینگ در حین تنفس 
• سرفه‌های مکرر
• احساس فشار در قفسه سینه
• خستگی زودرس

همچنین تحقیقات نشان داده رفلاکس معده و تنگی نفس نیز با هم ارتباط دارند. مشکلات تنفسی از جمله برونکو اسپاسم یکی از نشانه‌های رفلاکس معده شدید است که در ادامه به آن می‌پردازیم.

چه ارتباطی بین رفلاکس معده  و تنگی نفس وجود دارد؟

رفلاکس معده (گاستروازوفاژیال رفلاکس یا GERD) می‌تواند به طرق مختلفی بر تنگی نفس و مشکلات تنفسی تأثیر بگذارد. محتویات اسیدی معده که به مری برگشت می‌کنند، می‌توانند باعث تحریک و انقباض عضلات برونش‌ها (اسپاسم برونش) شوند. این اسپاسم برونش  منجر به تنگی نفس، سرفه و خس‌خس سینه می‌شود. بنابراین می‌توان گفت رفلاکس معده و تنگی نفس ارتباط نزدیکی دارند. علاوه بر آن رفلاکس معده اگر به موقع درمان نشود با ایجاد زخم، التهابات بافتی و اسپاسم عضلات گلو فرایند بلع ایمن را به خطر می‌اندازد. در این شرایط ریسک ورود مواد غذایی به ریه حین بلع (آسپیراسیون مواد غذایی) یا آسپیراسیون بزاق بسیار بالاست.  در صورتی که اسید معده، غذا یا مایعات به محیط استریل ریه وارد شود، تولید عفونت کرده و مشکلات تنفسی فرد را تشدید می‌کنند. بنابراین درمان مناسب رفلاکس معده به بهبود مشکلات تنفسی، کاهش تنگی نفس و جلوگیری از آسپیراسیون مواد غذایی کمک می‌کند. این امر شامل مصرف دارو، تغییر سبک زندگی، توانبخشی و در موارد شدید، اقدامات جراحی می‌شود.

لارنگو اسپاسم چیست؟

لارنگو اسپاسم (Laryngospasm) یک حالت اضطراری پزشکی است که در آن عضلات حنجره به طور ناگهانی منقبض شده و باعث انسداد موقت هوای ورودی و خروجی از ریه‌ها می‌شوند. اسپاسم عضلات گلو و تارهای صوتی باعث اختلال در فرایند تنفس و توانایی صحبت کردن می‌شود. لارنگو اسپاسم می‌تواند ناشی از چندین عامل مختلف باشد. برخی از مهم‌ترین عوامل شناخته شده برای ایجاد لارنگو اسپاسم عبارتند از:

1. تحریک حنجره:

• ورود اجسام خارجی به داخل حنجره
• سرفه شدید
• آسپیراسیون مواد غذایی
• آسپیراسیون بزاق

2. واکنش آلرژیک:

• حساسیت به برخی مواد غذایی یا محیطی
• عکس‌العمل به دود سیگار، گرد و غبار یا مواد شیمیایی

3. عفونت‌های حنجره:

• عفونت ویروسی مانند سرماخوردگی یا آنفلوآنزا
• عفونت باکتریایی مانند برونشیت
• فلاکس معده و تنگی نفس
• مشکلات عصبی
• اثر جانبی برخی داروها
• اسپاسم عضلات گلو در افرادی که بیش از حد نرمال و با الگوی نامناسب از صدای خود استفاده می‌کنند. مانند آواز خواندن غیر اصولی یا داد زدن. 

لارنگو اسپاسم می‌تواند در برخی موارد باعث مشکلات تنفسی دائمی شود. اگر این وضعیت به طور مکرر اتفاق بیافتد یا به درمان مناسب پاسخ ندهد، ممکن است منجر به عوارض جدی شود. گاهی در موارد شدید، اسپاسم عضلات حنجره منجر به انسداد کامل راه هوایی نیز می‌شود. این انسداد  تنفس را دچار مشکل کرده و در نهایت به کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها منجر می‌شود. بنابراین در مواقع بروز علائم لارنگو اسپاسم، حتما باید با پزشک مشورت شود.

اسپاسم عضلات گلو چه تاثیری بر عملکرد بلع دارد؟

اسپاسم عضلات گلو می‌تواند تأثیر منفی قابل توجهی بر عملکرد بلع داشته باشد. اسپاسم در عضلات حلق و حنجره  باعث کاهش حرکات آماده‌سازی و انتقال غذا از دهان به مری می‌شود.  این امر مشکلاتی چون تاخیر در شروع بلع و احساس گیرکردن غذا در گلو را در پی دارد. اسپاسم عضلات گلو ممکن است باعث بازماندن غذا یا مایعات در حلق شده و احتمال ورود آنها به مجاری تنفسی (آسپیراسیون مواد غذایی) را افزایش دهد. آسپیراسیون بزاق یا هر نوع ماده غذایی واکنش‌هایی چون سرفه، خس‌خس سینه، مشکلات تنفسی و خطر ابتلا به عفونت‌های ریوی را به دنبال دارد. اسپاسم عضلات گلو، حلق و حنجره می‌تواند قدرت و هماهنگی عضلات درگیر در بلع را کاهش دهد. این امر موجب بلع ناقص غذا شده و نیاز به تلاش بیش‌تر برای قورت دادن لقمه دارد.  
درمان اختلال بلع در این بیماران توسط گفتاردرمان انجام می‌شود و شامل تکنیک‌های شل کردن عضلات، تمرینات حرکتی و افزایش هماهنگی سیستم تنفس و بلع است که به بهبود عملکرد بلع کمک می‌کند. لازم به ذکر است، این روش‌های توانبخشی برای همه بیماران مبتلا به اختلالات بلع مناسب نیستند. تخصیص مناسب برنامه توانبخشی بلع به بیمار، بستگی به عوامل متعددی دارد. بنابراین، گفتاردرمانگر باید ابتدا ارزیابی جامع از وضعیت بیمار داشته باشد تا بتواند برنامه درمانی مناسب را طراحی و اجرا کند. این برنامه ممکن است ترکیبی از روش‌های توانبخشی گفته شده باشد که با نیازهای خاص بیمار تطبیق داده شده است.

درمان اسپاسم ریه چگونه انجام می‌شود؟

جهت مشخص شدن روش درمان اسپاسم ریه، ابتدا بررسی علائم و سابقه پزشکی بیمار برای تشخیص علت برونکو اسپاسم حین بلع انجام می‌شود، که شامل معاینات فیزیکی و آزمایشات تشخیصی مانند اسپیرومتری، رادیوگرافی ریه، آزمایش خون و در صورت نیاز تست بلع باریم است. در این مرحله بررسی عوامل محرک و تحریک کننده مانند آلرژی‌ها، عفونت‌ها، استرس و سایر بیماری‌های زمینه‌ای نیز انجام می‌شود. در نهایت درمان اسپاسم ریه (اسپاسم برونش) از طریق مصرف داروهای خاص و یا روش‌های دیگر صورت می‌پذیرد که به شرح زیر است:

درمان دارویی:

تفاده از داروهای برونکودیلاتور (مانند سالبوتامول یا آلبوترول) که باعث شل شدن و باز شدن برونش‌ها می‌شوند و به رفع اسپاسم کمک می‌کنند.
   - مصرف داروهای ضد التهاب (مانند کورتیکواستروئیدها) که التهاب برونش‌ها را کاهش داده و از بروز اسپاسم پیشگیری می‌کنند.
   - استفاده از داروهای ضد اسید که این داروها از رفلاکس معده و تنگی نفس جلوگیری می‌کنند.

درمان غیردارویی:

   - مدیریت عوامل محرک: شناسایی و اجتناب از عوامل محرک مانند آلرژن‌ها، آلایندگی‌های هوا و استرس
   - بهبود عادات خواب و تنفس: استفاده از تکنیک‌های تنفس صحیح و داشتن خواب کافی و با کیفیت
   - فعالیت فیزیکی منظم: ورزش‌های هوازی و تقویت عضلات تنفسی
درمان توانبخشی: شامل فیزیوتراپی ریه و بلع درمانی جهت کاهش اسپاسم عضلات گلو و در صورت نیاز درمان اختلال بلع 

در موارد شدید:

   - تجویز اکسیژن درمانی: در صورت تنگی نفس شدید و کاهش سطح اکسیژن خون
   - استفاده از دستگاه تهویه مکانیکی: در صورت نیاز به کمک تنفسی در نوبت‌های حاد
اگر این عارضه با روش‌های فوق درمان نشود ممکن است پزشک روش‌های درمانی دیگری را با توجه به شرایط بیمار توصیه نماید.

درمان موثر و جامع با ترکیبی از روش‌های دارویی و غیردارویی امکان پذیر است و به شرایط بالینی هر فرد بستگی دارد. هدف اصلی درمان، کنترل علائم، پیشگیری از حملات اسپاسم برونش و بهبود کیفیت زندگی بیماران است. تشخیص و درمان عوامل زمینه‌ساز نیز بسیار مهم است.

 سخن آخر

علت برونکواسپاسم حین بلع طیف گسترده‌ای را شامل می‌شود که تنها با معاینه دقیق توسط پزشک امکان پذیر است. اسپاسم برونش اجازه نمی‌دهد هوا به شکل مناسب وارد ریه شده یا از آن خارج شود. با توجه به اینکه سیستم بلع و تنفس کاملا هماهنگ با هم فعالیت می‌کنند، بروز هر گونه مشکل در سیستم تنفسی می‌تواند فرایند بلع ایمن را نیز با مشکل مواجه کند. اختلال در فیزیولوژی بلع پیامدهایی چون آسپیراسیون مواد غذایی، عفونت ریه و مشکلات تغذیه را به همراه دارد. درمان به موقع اسپاسم برونش  خطرات ناشی از این اختلال را به حداقل می‌رساند. درمان اسپاسم ریه اغلب به شکل ترکیبی انجام می‌شود و برای هر بیمار با توجه به علت برونکو اسپاسم حین بلع متفاوت است. از این‌که تا انتهای مقاله همراه ما بودید سپاسگزاریم. 

سوالات متداول شما

• آسپیراسیون بزاق به چه معناست؟

آسپیراسیون بزاق (Aspiration of saliva) به ورود بزاق به مجاری تنفسی به جای مری و دستگاه گوارشی اطلاق می‌شود. این پدیده می‌تواند منجر به مشکلات تنفسی و ریوی جدی در افراد شود. اختلال در عملکرد یا هماهنگی بلع می‌تواند سبب این موضوع گردد. همچنین سایر عوامل چون ضعف عضلات دهان و حنجره، آسیب عصبی مرکزی مانند سکته مغزی، آلزایمر یا پارکینسون، اختلالات عضلانی مانند میاستنی گراویس و یا ناهنجاری‌های ساختاری در مری یا حنجره، پرتودرمانی در ناحیه سر و گردن می‌توانند در بوجود آمدن این اختلال تاثیر گذار باشند. 

• برای جلوگیری از حملات اسپاسم برونش چه کارهایی می‌توان انجام داد؟

برای پیشگیری از حملات اسپاسم برونش می‌توان اقدامات پیشگیرانه زیر را انجام داد:
شناسایی و اجتناب از عوامل محرک:
   - شناسایی و اجتناب از آلایندگی‌های هوا، سرما، دود و سایر محرک‌های تنفسی
   - جلوگیری از عفونت‌های تنفسی که می‌توانند باعث تشدید اسپاسم شوند
مصرف دقیق داروهای تجویز شده توسط پزشک
مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای:
   - کنترل مناسب بیماری‌های مزمن ریوی مانند آسم و COPD
   - درمان کامل عفونت‌های تنفسی با آنتی‌بیوتیک ها
انجام ورزش منظم و تقویت عضلات تنفسی
آموزش و آگاهی بیشتر درباره اسپاسم برونش و نحوه مدیریت آن
این اقدامات کمک می‌کنند تا حملات اسپاسم برونش کاهش یابد و بیماران بتوانند بهتر عملکرد روزمره خود را حفظ کنند.

منابع:

Laryngeal spasms and stridor in children, Dolan RW, Walner DL
Laryngeal spasm: a review of its pathogenesis and management, Everett CF, Kastelik JA, Thompson RH, Morice AH
Pathogenesis of Exercise-included Bronchospasm, Rundell KW, Spiering BA
Silent Aspiration significant even without overt Pneumonia, Marik PE, Kaplan